رئیس جمهور منتخب ملت ایران در حالی خود را برای برعهده گرفتن دولت یازدهم آماده می کند که کارشناسان ضمن تاکید بر لزوم گسترش حضور ایران در عرصه جهانی برای ثبات چارچوب های سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران تاکید کردند
سیاست خارجی،خط مشی و روشی است که دولتها در برخورد با امور و مسائل خارج از کشور برای حفظ حاکمیت و دفاع از موجودیت و منافع خود اتخاذ میکنند. در عرصه روابط بینالملل،سیاست خارجی کشورها از اهمیت و جایگاه ویژهای برخوردار است.رفتار دولتها در محیط بینالمللی براساس اتخاذ سیاستهایی شکل میگیرد که به بهترین وجه منافع ملی آنها را تأمین کند. سیاست خارجی همواره از مناقشهبرانگیزترین حوزههای سیاستگذاری بوده است.به طوریکه امام خمینی (ره) بنیانگذار نظام جمهوری اسلامی ایران بر اساس دین و شریعت اسلام، بسیاری از اصول و مبانی حاکم بر سیاست خارجی و روابط ایران را بنیان نهادند. در بحبوحه انقلاب اسلامی، دو شعار استراتژیک «استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی» و «نه شرقی، نه غربی، جمهوری اسلامی» با الهام از انگارهها و نظریات امام خمینی(ره) و بر اساس دین مبین اسلام، بسیاری از اصول و مبانی حاکم بر سیاست خارجی و روابط ایران را بنیان نهادند. در واقع آنچه در میان اصول، مبانی و اهداف گفته شده از دیدگاه ایشان بارز بود و شاکله سیاست خارجی ایران را ترسیم میکرد، عبارت بود از «استقلال، صدور انقلاب، اتحاد امت اسلامی، احترام به حقوق متقابل، نفی ظلم، اصل نفی سبیل، روابط حسنه و مسالمتآمیز با دیگران، دفاع از کیان اسلام و مسلمین، سیاست نه شرقی، نه غربی، گسترش روابط بنا بر مبانی اسلامی و انسانی و کمک به نهضتهای آزادیبخش.» همچنین در زمینه اصول سیاست خارجی تلاش شد تا تقدم و تاخر اصول نیز رعایت شود.
بنا بر این ارزشیهای اخلاقی و عقل، مبانی امام (ره) را در مورد سیاست خارجی شکل میدهند؛امام خمینی (ره) با تاکید بر انسانی و اخلاقی بودن محتوای انقلاب میفرماید: محتوای این انقلاب، اسلام و اخلاق اسلامی و اخلاق انسانی و تربیت انسانها بر موازین انسانیت بوده است.
در واقع این روند، اهداف سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران را نیز ترسیم میکند که به ایجاد یک جامعه اسلامی بر اساس اسلام ناب محمدی، تعارض با اسرائیل و غرب به ویژه آمریکا، دفاع از مسلمانان و دفاع از نهضتهای آزادیبخش و ... منجر میشود. ایشان در جای دیگری میفرمایند: معنا ندارد که دولت اسلامی ایران با دولتی که هیچ اعتقادی به اسلام و به اخلاق بشریت ندارد، سر میز اصلاح بنشیند.
نظام بینالمللی دربر گیرنده کلیه اعمال و رفتار دولتهاست.دولتها همچنان که بر نظام بینالمللی اثر میگذارند،از آن نیز تأثیر میپذیرند.اهداف و منافع دولتها در چارچوب سیاست خارجی مورد مطالعه قرار میگیرد. سیاست خارجی در اندیشه سیاسی رهبر معظم انقلاب،استمرار سیاستهای بنیانگذار جمهوری اسلامی حضرت امام خمینی(ره)است.ایشان در بیان اصول سیاست خارجی معتقد به ادامه خط امام و اصل تغییرناپذیر«نه شرقی،نه غربی»است و بر این نکته تأکید دارند که مهمترین اصل در سیاست خارجی ما،حمایت از هویت نظام اسلامی و پافشاری بر اصول و ارزشهاست و سه اصل«عزت،حکمت و مصلحت»را یک مثلث الزامی برای چارچوب ارتباطات بینالمللی نظام جمهوری اسلامی میدانند که نباید هیچ گونه خدشهای به آن وارد شود. از دیدگاه رهبری،در سیاست خارجی جمهوری اسلامی هیچ گونه گردنکلفتی و ژست ابرقدرتی از هیچکس پذیرفته نیست.کنار نیامدن با ظالم،رشوه نپذیرفتن از زورمند و زرمند،پا فشردن بر حقیقت و حمایت از مظلومان و طرفداری از اسلام،از جمله اصول مستحکم سیاست خارجی محسوب میشود که جنجالهای هوچیگرانه دشمنان هم هرگز قادر به منحرف ساختن آن نخواهد بود. مقاله حاضر دربر گیرنده برخی از دیدگاههای مقام معظم رهبری پیرامون سیاست خارجی نظام جمهوری اسلامی ایران است.
مقام معظم رهبری هم با بیان اینکه اگر ما برای جامعه انقلابی و اسلامی، به دیپلماسی انقلابی و اسلامی قائل هستیم، باید در درجه اول جهت گیری اسلامی حفظ شد و گستاخی و شجاعت در مقابل تهدیدهای دشمنان و قدرتهای بزرگ و نیز حاکمیت عقل و منطق بر تصمیم گیریها و حرکات، مورد توجه قرار بگیرد. این، خط درست دیپلماسی است.
در همین حال پیام رییس جمهور منتخب مردم در اولین کنفرانس مطبوعاتی خود با تاکید بر همگام بودن اصول سیاست خارجی با موازین نظام وانقلاب اسلامی برای زیادهخواهان بینالمللی آن بود که دولت آینده ایران در خصوص اصل حق هستهای ایران هیچ اختلاف نظری با دیگر ارکان نظام اسلامی ندارد و دقیقا در همان چارچوب حرکت میکند. اینکه دکتر روحانی صراحتا بیان کردند که «دوره تعلیق» دیگر گذشته است، یک معنای جدی برای طرف غربی داشت و آن اینکه طی چهار سال آینده، چرخ سانتریفیوژهای ایران قطعا خواهد چرخید.
همچنین دکتر روحانی با تاکید بر پیچیده بودن شرایط بین ایران و ایالات متحده و کهنه بودن این زخم، بهنوعی برای این ترک خصومت مصادیقی مشخص تعیین کرد. بر اساس این مصادیق آمریکا اولا باید از اقدامات مداخلهجویانه خود در ایران دست بردارد، ثانیا باید حقوق ملت ایران از جمله حق هستهای را بهرسمیت شناسد و ثالثا، باید از اقدامات یکجانبه خود علیه ایران چشمپوشی کند که یکی از واضحترین نمادهای آن، تحریمهای یکجانبه است.
سخنگوی دستگاه سیاست خارجی در پاسخ به این سؤال که آیا با تغییر رئیس جمهور سیاست خارجی نیز دستخوش تغییر خواهد شد یا خیر، اظهار داشت: مصاحبه مطبوعاتی آقای روحانی همه مسائل را روشن کرد. سیاست خارجی جمهوری اسلامی از اصولی پیروی میکند که منبعث از ارزشهای ما و منافع ملی است که در چارچوب ارشادات مقام معظم رهبری تنظیم شده و پابرجا است، اما نحوه برخورد با سیاست خارجی در دولتهای مختلف متفاوت است.
از این رو سیاست روز در گفتگو با کارشناسان به تبیین سیاست خارجی در دولت یازدهم پرداخته که به شرح ذیل است
اصول سیاست خارجی در دولت یازدهم با موازین انقلاب است
سیدرضا صدرالحسینی کارشناس مسائل سیاسی در این خصوص گفت: با توجه به حضور ۷۳ درصدی ملت ایران در آخرین انتخابات ریاست جمهوری که در سال جاری برگزار شد تحولات اساسی را در برخورد با تعدادی از کشورها در سطوح مختلف با این انتخابات مشاهده میکنیم.
وی افزود: از آنجا که شرایط بینالمللی جمهوری اسلامی ایران بعد از جنبش بیداری اسلامی شرایط ویژهای به خود دید وبا توجه به تحریمهای مختلف علیه ایران و نیز از آنجا که تحولات منطقه قدرت جمهوری اسلامی ایران را به اکثر کشورها ثابت نموده هیچ یک از کشورهای غربی و منطقهای باور نداشتند ملت ایران برای انتخابات ریاست جمهوری با این شکوه وارد صحنه شوند.
وی با اشاره به اینکه نباید فراموش کنیم در ماههای منتهی به انتخابات در تعدادی از کشورها از جمله پاکستان انتخابات برگزار شد گفت: انتخابات در پاکستان درفضای همراه با ناامنی و کشتار و فضای امنیتی غیر قابل قبول برگزار شد ولی در مقابل انتخابات جمهوری اسلامی در فضایی کاملا امن و بدون هیچ گونه اقدام ضد امنیتی و با حضور گسترده مردم را ملاحظه مینماییم.
صدرالحسینی با بیان اینکه به دلیل ثابت بودن سیاستهای خارجی جمهوری اسلامی تغییر چندانی در برخورد با موضوعات مهم درآینده نزدیک به وجود نیاید افزود: اما نباید فراموش کنیم رئیسجمهور به عنوان دومین مقام کشور در چگونگی اعمال سیاستهای خارجی جمهوری اسلامی ایران اعمال نظر نموده و در اولویت بخشی به سیاستهای خارجی کشور نقش مهمی ایفا کند.
رئیس جمهور منتخب آب پاکی را روی دست دشمن ریخت
حسن قدیری ابیانه دیگر کارشناس مسائل سیاسی به پیروزی رئیسجمهور منتخب ملت ایران آن هم در دوره اول اشاره کرد و گفت: پیروزی آقای روحانی در یک مشارکت گسترده مردمی و در حقیقت یک حماسه سیاسی، فرضی را برای کشورها ایجاد کرده تا به بهانه این تغییر و تحول و با حفظ آبرو از مواضع قبلی عقبنشینی کنند زیرا شکست تحریمها و فشارها برایشان ثابت شده بود به نحوی که خودشان بیش از ایران از تحریمها آسیب دیدند
کارشناس مسائل سیاسی تصریح کرد: البته شعارهای انتخاباتی در رابطه با تعامل با جهان در ایام انتخابات تا حدودی دشمنان را امیدوار کرده بود که ایران از حقوق خود عقبنشینی کند ولی رئیسجمهور منتخب ملت در اولین کنفرانس خبری آب پاکی را بر روی دست آنان ریخت و تاکید کرد از حقوق ایران به هیچ وجه عقبنشینی نخواهد کرد.این کارشناس مسائل سیاسی گفت آفرینش حماسه سیاسی با شرکت گسترده مردم ثبات نظام را به نمایش گذاشت و پیروزی آقای روحانی در دور اول برای دولت ایشان یک امتیاز در روابط بینالمللی محسوب میشود.
وی خاطر نشان کرد: به طور حتم باید از این موفقیت برای پیشبرد مصالح کشور در عرصه بینالمللی استفاده کنیم تا جایگاه قدرت ایران در منطقه و نظام بینالمللی بیش از گذشته شناخته شود.