شنودهای جنجال‌آفرین

خبر شنود مکالمات تلفنی رهبران جهان از سوی آژانس امنیت ملی آمریکا (NSA) همچنان سوژه داغ خبری رسانه‌های جهان است.

پس از افشای شنود مکالمات تلفن همراه آنگلا مرکل صدراعظم آلمان از سوی آژانس امنیت ملی و واکنش وی، مقامات آلمان، رسانه‌ها از دولت آمریکا خواسته در این باره توضیح کافی ارائه دهد.

در همین رابطه مرکل از باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا خواستند در این باره توضیح کافی ارائه دهد.

در همین رابطه مرکل از باراک اوباما رئیس‌جمهور آمریکا خواست تا در برابر اتهام جاسوسی آژانس امنیت آمریکا از مکالمات تلفنی میلیون‌ها شهروند فرانسوی و تلفن همراه وی به عذرخواهی تنها بسنده نکند و اقدام جدی در مقابله با این روند صورت دهد.

برای این منظور هیئتی بلندپایه به واشنگتن خواهد رفت تا با کاخ سفید و آژانس امنیت آمریکا دراین باره گفت‌ و گو کند.

شنود مکالمات تلفنی صدراعظم آلمان در حالی صورت گرفت که در حال حال حاضر آلمان و فرانسه به دنبال چهارچوبی برای همکاری بین سرویس‌های اطلاعاتی خود با آمریکا هستند و قرار است دیگر کشورهای اروپایی نیز به آن بپیوندند.

با آنکه بحث جاسوسی آمریکا از شهروندان سابقه‌ای طولانی دارد، حجم فشارها بر آمریکا از زمانی که ادوارد اسنودان یکی از پیمانکاران اسبق آژانس امنیت ملی اسناد مهمی را در این باره منتشر کرد، بالا گرفته است.

اسناد اسنودان نشان داد که این سازمان آمریکایی علاوه بر شهروندان داخلی، شهروندان کشورهای اروپایی و از جمله شهروندان کشورهایی که متحدان نزدیک آمریکا هستند را هدف گرفته است.

اما سؤال اصلی اینجاست که چرا در مقابل جاسوسی‌های گسترده آمریکا واکنش جدی و تندی صورت نمی‌گیرد؟ به ویژه آنکه پس از انتشار شواهد اخیر درباره شنود مکالمات تلفن همراه صدراعظم آلمان از سوی سرویس‌های امنیتی آمریکا، انتقادات نسبت به عملکرد ضعیف و ناکارآمد دولت آلمان در برابر آمریکا شدت یافت.

سایت دویچه وله آلمان با تاکید بر این که باید همه حقایق روی میز قرار گرفته شود به نقل از مسئول حفاظت اطلاعاتی آلمان خاطرنشان کرد که این بی‌مسئولیتی خواهد بود اگر درباره افشاگری‌های جدید اقدامات روشنگرانه انجام نشود.

وب سایت کانکت که شرکتی پیشگام در زمینه فن‌آوری‌های نوین ارتباطی در آلمان است، بااشاره به وسواس صدراعظم آلمان نسبت به استفاده از تلفن همراه آن هم به شکلی مطمئن آورده است، تلفن همراه مرکل حکم مرکز کنترل وی را دارد و در جریان فعالیت‌های روزانه وی نقش مهمی ایفا می‌کند، او اطلاعات با اهمیت را از طریق پیامک دریافت کرده و پاسخ به این پیامک‌ها را نیز به صورت مخفیانه می‌دهد بنابراین روشن است که با توجه به رسوایی‌های جاسوسی شنود، لزوم حفظ نکات امنیتی تلفن همراه صدراعظم آلمان و دیگر مقامات این کشور بیش از پیش احساس می‌شود.

براساس گزارش وب‌سایت اخبار اقتصادی آلمان، مسئله‌ای که در اینجا مطرح می‌شود این است که قوانین حاکم در آلمان اجازه فعالیت‌های جاسوسی نامحدود آمریکایی‌ها در آلمان را به آنها می‌دهد که مرکل نیز چند ماه گذشته به این مسئله اذعان داشت، مرکل در آن زمان کل این مسئله را بی‌اهمیت جلوه داده بود و طوری وانمود کرده بود که این موضوع ارزش صحبت کردن ندارد جالب این بود که از دیدگاه وی این موضوع با استقلال آلمان منافاتی ندارد.

قطعا مرکل تصور می‌کرد که آمریکایی‌ها فقط مکالمات مردم و تروریست‌ها را شنود می‌کنند اما شنود تلفن همراه مرکل و دیگر سران کشورها تعجب همگان را برانگیخته است طبیعتا تصور چنین چیزی برای دولت برلین ناخوشایند خواهد بود که عکس‌العمل‌های سرویس‌های امنیتی آمریکا نسبت به دشمنان خود با رفتار واشنگتن نسبت به دوستان و هم‌پیمانان نزدیک خود در کنار یکدیگر قرار دهد.

عامل اصلی واکنش غیرمنتظره دولت فدرال آلمان، گزارش‌های هفته‌نامه اشپیگل درباره شنود مکالمات تلفن همراه صدراعظم آلمان بود. پس از اینکه سازمان اطلاعات آلمان و اداره فدرال امنیت آلمان در فناوری اطلاعات این موضوع را بررسی کردند، برلین اتهام وارده را برای رویارویی جدی با واشنگتن صحیح دانست.

شواهد نشان می‌دهند که سرویس‌های امنیتی آمریکا سال‌هاست که کنترل تلفن همراه آنگلا مرکل یکی از اهداف اصلی آنها بوده است و همین شواهد مرکل را بر آن داشت که مستقیما درباره این مسئله اعتراض خود را به باراک اوباما اعلام کند.

به اعتقاد تحلیلگران، دولت آلمان به عنوان هم‌پیمان نزدیک ایالات متحده از آمریکا برای آینده روابط دو کشور، انتظار دارد فعالیت‌های سرویس‌های امنیتی آمریکا در قالب چهارچوب‌های مشخص و با همکاری دولت آلمان انجام شود.

در همین رابطه مجله اشترن نوشت، واکنش شدید و بی‌سابقه علنی نسبت به شنود مکالمات تلفنی مرکل نشان از رنجش او دارد این که مرکل در این زمینه عقب‌نشینی نکرده و مستقیما وارد عمل شده گواه این است که صدراعظم آلمان شخصا هدف قرار گرفته شده است به نوشته این مجله روابط گسترده مرکل و اوباما آسیب دیده است، روابطی که بیش از هر چیز آلمان را در مسایل اقتصادی به شریک اصلی آمریکا در اروپا تبدیل کرده است، به طوری که دو سال پیش اوباما به او مدال آزادی اعطا کرد که بالاترین نشان مدنی ایالات متحده است. زمانی که اوباما در اواسط ژوئن سال جاری برای اولین دیدار دولتی خود به برلین سفر کرد، بسیاری از تحلیلگران این سفر را اقدامی در راستای تبلیغات انتخاباتی برای مرکل می‌دیدند که در 22 سپتامبر برگزار شد.

رئیس موسسه آمریکایی مطالعات معاصر آلمان در دانشگاه جان هاپکینز در واشنگتن نیز معتقد است با این که رسوایی جاسوسی برای مرکل از لحاظ سیاسی سبب رنجش او شده است لیکن مرکل به اوباما به عنوان شریکی برای تحقق یافتن منطقه تجارت آزاد فرا آتلانتیکی نیازمند است.

جاسوسی و شنود مکالمات تلفنی صدراعظم آلمان احزاب و نمایندگان فراکسیون‌های پارلمان آلمان را نیز به تکاپو انداخته است.حزب سوسیال دموکرات‌های آلمان خواستار روشن‌سازی این مسئله از سوی ایالات متحده شد. مدیر عامل فراکسیون پارلمانی این حزب اعلام کرد در صورتی که این اتهام صحت داشته باشد نتیجه آن بی‌اعتمادی است.

کارشناس مسایل داخلی اتحادیه دموکرات مسیحی در این باره گفت: مسلما صدراعظم باید با اطمینان از عدم وجود استراق سمع تلفنی تماس برقرار سازد. وی خواستار بررسی این جریان توسط کمیته کنترل پارلمان شد.

رهبر حزب چپ‌های آلمان نیز از مرکل خواست که بوندستاگ (پارلمان) را در جریان شواهد مبنی بر کنترل تلفن همراه وی قرار دهد. وی گفت: این موضوع باید در دستور کار بوندستاگ قرار گیرد و همه اطلاعات و شواهد باید روی میز پارلمان قرار گیرد.

همچنین رئیس فراکسیون حزب چپ‌های پارلمان آلمان تاکید کرد: آمریکا باید چنین بی‌شرمی‌هایی را کنار بگذارد. من در این زمینه تنها انتظار اعتراض ندارم، بلکه خواهان اقدام جدی هستم.

حزب سبزهای آلمان نیز از عملکرد مرکل درباره اتهامات جاسوسی وارد شده به آژانس امنیت ملی آمریکا انتقاد کردند. کنستانتین فن نتس، کارشناس فراکسیون چپ‌ها در پارلمان آلمان گفت: تا هنگامی که مسئله کلی رسوایی جاسوسی آژانس امنیت ملی آمریکا مطرح بود، مرکل نسبت به آن واکنش نداشت، اما حال که مسئله بر سر محرمانه ماندن مکالمات صدراعظم می‌شود، او در مورد مساله شخصی خود برآشفته شده و با اوباما تماس می‌گیرد.

درباره دلیل این که آمریکا چه علاقه‌ای می‌تواند نسبت به شنود مکالمات تلفنی مرکل داشته باشد پرسش‌هایی مطرح می‌شود. این که آیا اساسا چیز جدیدی در مورد سیاست برلین تغییر کرده است؟ آیا رهبر جدید حزب سوسیال دموکرات پس از انتخابات پارلمانی آلمان که اخیرا مکالمات فراوانی برای تشکیل دولت ائتلافی با مرکل داشته است، در لیست سیاه واشنگتن قرار دارد؟ و آیا خطری از این مذاکرات آمریکا را تهدید می‌کند؟

کارشناسان نگاهی انتقادی نسبت به مسئله رسوایی اینترنتی آمریکا و تاثیر آن بر روابط آمریکا و آلمان دارند. جک جینز معتقد است برای مرکل بسیار دشوار است که ناراحتی خود نسبت به اوباما را پنهان سازد.

این کارشناس مسایل آلمان معتقد است که انتقادات اخیر می‌تواند خطر بالقوه‌ای برای پیمان منطقه تجارت آزاد فراآتلانتیکی باشد. به اعتقاد وی اگر صحت این مساله اثبات شود مستقیما ضربه‌ای به مرکل وارد نخواهد شد، اما مخالفان این پیمان را تقویت خواهند کرد که این برای مرکل خوشایند نخواهد بود. کارشناسان دولت آمریکا و اتحادیه اروپا در حال حاضر بر روی مشخصات چنین پیمانی در حال کار هستند و در اروپا نیز در حال حاضر مانعی برای تحقق آن وجود ندارد.

نشریه سودوش زیتونگ نیز در مقاله‌ای با اشاره به خونسردی و بی‌تفاوتی آنگلا مرکل درباره جاسوسی آمریکا از آلمان می‌نویسد: مرکل خود قربانی جاسوسی NSA است. این روزنامه چاپ مونیخ اشتباه مرکل را در این می‌داند که اجازه داد مسئله جاسوسی امری طبیعی جلوه کند تا اینکه این جاسوسی به موبایل او هم رسید.این مسئله پیشتر گریبان سایر کشورها را هم گرفته بود. همین چند روز پیش بود که روزنامه لوموند از جاسوسی NSA در فرانسه و شنود مکالمات شهروندان فرانسوی خبر داد و سفیر آمریکا در فرانسه احضار شد.

مجله کوریه در این باره می‌نویسد: فرانسه از دیرباز جاسوسی متحدانش را می‌کرده است. طبق یکی از اسناد منتشر شده از سوی سایت ویکی لیکس، یک بازرگان آلمانی که یک شرکت فضایی را اداره می‌کند، اعلام کرده بود که در زمینه جاسوسی تجاری، فرانسه یکی از بزرگترین تهدیدات برای آلمان است تا چین و روسیه. در زمینه سرقت تکنولوژی نیز باید گفت که فرانسه به امپراتوری شرارت‌ها شهرت دارد و جالب اینجاست که آلمان نیز به این واقعیت آگاه است.

یکی از اعضای سفارت آمریکا نیز به نقل از این تاجر آلمانی پیشتر اعلام کرده بود که جاسوسی صنعتی فرانسه در مجموع آن قدر فاجعه بار است که خسارات زیادی به اقتصاد آلمان بیش از چین و روسیه وارد کرده است و البته نباید فراموش کرد که فرانسه، دوست صمیمی آلمان است و از زمان امضای معاهده ورسای در سال 1963 دو کشور دست در دست هم کار و فعالیت کرده‌اند.

بنابراین واکنش به این جاسوسی‌ها و میزان تعجب و یا خونسردی آنها در همین چهارچوب قابل بررسی است. مثلا این خبر که فرانسه طعمه جاسوسی‌های آمریکا قرار گرفته به همان اندازه تعجب‌آور و بی‌اهمیت است که بدانیم مثلا در فرانسه می‌توانیم رستوران‌های عالی بیشتری در مقایسه با واشنگتن پیدا کنیم.

عملیات جاسوسی فرانسه در آمریکا ابعاد گسترده‌ای دارد، به گونه‌ای که جامعه اطلاعاتی آمریکا، جاسوسی فرانسه را تهدیدی مهم حتی به مراتب خطرناک تر از تهدید جاسوسی چینی‌ها و روسی‌ها برای خود می‌داند. در سال 1992 یکی از مدیران اسبق سازمان سیا گفت: حال که اتحاد جماهیر شوروی از هم پاشید، تهاجمی‌ترین و خطرناک ترین سرویس اطلاعاتی جهان فرانسوی‌ها هستند. لیکن عملیات اطلاعاتی فرانسوی‌ها علیه متحدانش اساسا و بیش از همه در حوزه تجاری است.

در واقع فرانسه تلاش می‌کند از این طریق امتیاز بیشتری برای شرکت‌هایش به دست آورد. روس‌ها و چینی‌ها نیز به همین ترتیب عمل می‌کنند. اما این مسئله را هم باید در نظر داشت که این جاسوسی‌ها اهداف بزرگ تری را دنبال می‌کنند.