معرفی کتاب نگاهی اجمالی به دفاع مقدس

ایام هر چه به سمت و سوی فصل بهار، عید نوروز و آغاز سال جدید نزدیک می شود، حال و هوای سفرهای نوروزی نیز گرم­تر می­شود. عده ­ای مُصِر و ملتزم ­اند که ایام آغاز سال نو را در مکانی مقدس و معنوی سپری نمایند تا از این دریچه بار معنوی و اخلاقی یک سال خود را ببندند. یکی از این اماکن مقدس و متبرک، مناطق عملیاتی و جبهه­ های جنوب کشور است که به ویژه در این سال­های اخیر و در ایام آغازین سال نو، زائران و مسافران زیادی را پذیرایی کرده است. از این رو ضرورت می­ نماید تا در راستای بهره­ برداری حداکثری از فضای معنوی جبهه ­ها و افزایش آگاهی و بصیرت نسبت به مناطق عملیاتی و نبرد هشت ساله، کتاب «نگاهی اجمالی به دفاع مقدس» معرفی گردد.

این اثر نوشته عباس تیموری و تحت حمایت اداره کل حفظ و نشر آثار و ارزش­های دفاع مقدس استان خراسان رضوی به چاپ رسیده است. در همان روزهای اول انتشار با استقبال کم نظیر مخاطبان و راویان فتح مواجه می­شود. بنابراین چندین دوره چاپ آن تجدید می­گردد.کتاب نگاهی اجمالی به دفاع مقدس، گر چه ویژه راویان دفاع مقدس است، اما با صرف نظر از فصل اول آن، منبع قابل اعتنا و در خور توجهی برای کسب اطلاع پیرامون مسائل جنگ، شبهات آن، تاریخچه و آمار عملیات­ها، اردوی راهیان نور و ... می­باشد.آنچه این کتاب را از سایر آثار در این حوزه ممتاز می­ نماید:

1. همان «نگاه اجمالی» به مباحث است؛ به این معنا که هر چه لازم است بیان شده و نویسنده از توضیحات اضافی پرهیز کرده است. بنابراین مطالعه آن برای مخاطب خسته کننده نخواهد بود.
2. از دیگر امتیازات آن، بهره­ گیری از 150 منبع قابل قبول و متنوع در انتشار این اثر است.
3. نویسنده در پایان برخی بخش­ها و بعضی فصول، منابعی را برای مطالعه بیش­تر به مخاطبان خود معرفی می­کند.

کتاب حاضر از یک پیشگفتار، مقدمه و 7 فصل تشکیل شده است.

نویسنده در پیشگفتار از چرایی نگارش کتاب می­ گوید و ذیل مقدمه در خصوص نوشته خود می­آورد: «علل تهاجم عراق به جمهوری اسلامی ایران، پیشینه روابط تاریخی دو کشور، وضعیت داخلی در کشور و نظام بین الملل در آستانه جنگ و تمهیدات سیاسی و نظامی عراق برای آغاز جنگ موضوعاتی هستند که در این کتاب به طور اجمال بدان پرداخته می­شود... در این اثر تاریخچه سیاسی نظامی عراق و ایران، ریشه­ های تهاجم، اهداف و علل تجاوز عراق، محورهای هجوم دشمن، مقاومت­های مردمی، حکومت لیبرال­ها و تاثیر مستقیم آن در جنگ، عملیات­های تاثیرگذار، علل و عوامل ادامه جنگ پس از فتح خرمشهر، نقش قدرت­ها و سازمان­های بین المللی در جنگ، قطعنامه­ های شورای امنیت، پذیرش قطعنامه، آثار و برکات دفاع مقدس، فرهنگ و ارزش­های دفاع مقدس، جغرافیای سیاسی و نظامی، جنگ نفت­کش­ها، جنگ شهرها، سازمان مجاهدین خلق(منافقین) از تشکیل تا مرصاد، کنوانسیون سوم ژنو، دفاع استراتژیک عراق، پاسخ به ابهامات، اصول، مبانی و ضرورت روایتگری، و... به روش علمی و مستند، با استفاده از حدود 150 منبع و ماخذ معتبر، تدوین و در دسترس راویان و سایر علاقمندان قرار گرفته است.»

چنانچه گذشت، به اقتضای اینکه کتاب، ویژه راویان جنگ و دفاع مقدس است، بنابراین فصل اول را به مباحثی پیرامون روایتگری پرداخته است. اهداف روایتگری، اصول و مبانی حاکم بر فعالیت راویان فتح، وظایف راویان فتح، شرافت و مسئولیت و تعهد راویان فتح، معلومات و بصیرت در زمینه دفاع مقدس، مخاطب شناسی، فن بیان و سخنوری، آراستگی و نظم ظاهری، اخلاق و آداب راوی­گری، پیرامون شهید و شهادت، فضائل شهید، حیات شهید، شرایط سخنران، توصیه­ های ده­گانه به سخنرانان و انواع سخنرانی عناوین مطروحه در این فصل است.  

مولف، فصل دوم کتابش را به بررسی تاریخچه سیاسی نظامی ایران و عراق اختصاص داده است و در آن از قرارداد الجزایر و کیفیت روابط ایران و عراق بعد از پذیرش قرارداد الجزایر، روند شکل ­گیری حزب بعث و روی کار آمدن صدام، شناخت جریانات سیاسی قبل از انقلاب و تاثیرات مستقیم آن در وقوع جنگ، وضعیت سیاسی سال اول و دوم جنگ، نقش منافقین از زمان شکل­گیری تا عملیات مرصاد سخن گفته است.

او مباحث فصل سوم را ذیل تجاوز و دفاع تدوین کرده است. مباحثی مثل اهداف و بهانه ­های تجاوز عراق به ایران، طرح مانور عراق در بدو تجاوز به ایران، آغاز تهاجم عراق و تحمیل جنگ، عملیات کوی ذوالفقاری و جغرافیای نظامی خوزستان.

نویسنده کتاب در ابتدای فصل چهارم به تحلیل عملیات­های ناموفق کلاسیک در آغاز جنگ می­ پردازد و سپس عملیات نصر، عملیات توکل، عملیات ثامن الائمه(علیه السلام)، عملیات طریق القدس، عملیات فتح المبین و عملیات بیت المقدس را معرفی می­کند. او در معرفی خود از اهداف عملیات، محورهای عملیات، یگان­های عمل کننده، طرح(دستور) عملیات و ... مطالبی را ارائه می­نماید.

در 23 تیرماه سال 1361 بود که رزمندگان اسلام با تصمیم مسئولان کشور و به دستور فرماندهان جنگ وارد خاک عراق شدند و عملیات رمضان در آن جا ادامه یافت. دلایل ورود به خاک عراق و اخذ چنین تصمیمی، در فصل پنجم مطرح شده است. به همین مناسبت آمار و مشخصات و اطلاعات مربوط به عملیات رمضان، عملیات خیبر، عملیات بدر و عملیات والفجر 8، عملیات کربلای 4، عملیات کربلای 5 و عملیات والفجر 10 بیان شده است.

فصل ششم این کتاب به بررسی پاره­ای از مسائل و شبهات مهم جنگ اختصاص داده شده است. دلایل پذیرش قطعنامه 598، تحولات ارتش عراق، تفاوت مواضع و واکنش شورای امنیت سازمان ملل در دو جنگ خلیج فارس، جنگ با نفتکشها و چالش صدور نفت، حمله عراق به شهرها و مناطق غیرنظامی ایران، نگاهی به حملات شیمیایی عراق در جنگ هشت ساله، مواضع سیاسی شوروی در قبال جنگ عراق علیه ایران، امام و هدایت استراتژیک دفاع مقدس، تشریح جزئیات رابطه پنهانی امریکا با ایران، پاسخ به ابهامات و شبهات دفاع مقدس و معنویت در جنگ عناوین موضوعه این فصل­اند.

نویسنده آخرین فصل کتاب، با راهیان نور همراه شده است. وی در فصل هفتم، به معرفی مناطق عملیاتی و مسیرهای مورد بازدید راهیان نور پرداخته و مایحتاج زائران را در این مورد تامین نموده است. بیان نکات معنوی، نکات اخلاقی، نکات ایمنی و حفاظتی، نکات شخصی و نکات بهداشتی از مطالب قابل توجه این فصل می­باشد. پایان بخش کتاب، معرفی برخی الگوهای شاخص دفاع مقدس و فرماندهان شهید است.