جهان سیاست در سالی که گذشت (بخش چهارم و پایانی)

- ليبي

پس از سقوط رژيم قذافي، ليبي تاكنون روز آرامي را پشت سرنگذاشته و اين كشور به صورت مستمر شاهد درگيري‌هاي گوناگون بوده است. يكي سال پس از حمله به كنسولگري ليبي در بنغازي و كشته‌شدن سفير آمريكا، سير حملات به سفارتخانه‌هاي خارجي در اين كشور آفريقايي ادامه يافت. در همين رابطه مي‌توان به حمله به سفارت روسيه در طرابلس اشاره كرد.

اين حمله به زخمي شدن چند ديپلمات روس و وارد شدن خسارت به ساختمان سفارت روسيه منجر شد. پس از اين حمله تروريستي ديپلمات‌هاي روس به همراه خانواده‌هاي خود طرابلس را به مقصد مسكو ترك كردند. همچنين مي‌توان به حمله انقلابيون به معترضان اشاره كرد كه در اين حمله 43 تن كشته شدند.

اين حمله خونبار با واكنش‌هاي جهاني روبرو شد پس از اينكه آمريكا، انگليس و برخي كشورهاي مهم اتحاديه اروپا اين حمله را محكوم كردند، بان‌كي‌مون هم رسماً از نبود امنيت در ليبي ابراز نگراني كرد و خواستار اقدامي جهاني در راستاي بازگشت آرامش به اين كشور شد.

در چنين شرايطي، آمريكا هم با سوء استفاده از تحولات اين كشور، نظاميان خود را به ايتاليا فرستاد و از آنجا اين سربازان به پايگاه‌هايي مخفي در داخل خاك ليبي اعزام شدند.

از ديگر سو، موج ناآرامي‌ها حتي نهادهاي دولتي ليبي را هم تحت تاثير خود قرار داد و حمله انقلابيون به مقرهاي دولتي و پارلمان به امري روزمره تبديل شد. در تازه‌ترين تحول انقلابيون با حمله به پارلمان ليبي، ساختمان آنجا را به آتش كشيدند و چند تن از نمايندگان را به گروگان گرفتند.

از طرفي، جو ناامني حاكم بر ليبي و عدم ثبات سياسي در اين كشور موجب شد تا ژنرال حفتر دست به كودتا بزند. اگر چه اين كودتا با هوشياري مقامات اطلاعاتي- نظامي ليبي ناكام ماند، اما نشان داد كه اوضاع در ليبي تا چه اندازه شكننده و خطرناك است.در روزهاي پاياني سال ،«علي زيدان» نخست وزير ليبي از كار بركنار شد و به آلمان رفت.

- تونس

پس از ترور چند تن از رهبران مخالفان دولت در تونس اوضاع امنيتي در اين كشور بحراني شد. شهرهاي مختلف تونس يكي پس از ديگري صحنه اعتراضات گسترده مي‌شوند و در برخي موارد اين اعتراضات به درگيري‌ با نيروهاي پليس يا هواداران دولت مي‌انجاميد.

اين روند تا آنجا ادامه يافت كه پليس تونس از بازداشت عاملان ترور نمايندگان مخالفان خبر داد. اين در حالي است كه دولت تونس نيز تحت فشار مخالفان زودتر از موعد مجبور به استعفا شد. به دنبال استعفاي دولت مهدي جمعه جانشين علي‌الحويض نخست وزير پيشين تونس شد.

اين در حالي است كه قانون اساسي تونس پس از كش و قوس‌هاي فراوان با اكثريت آرا تصويب شد. شايان گفتن است كه اين قانون اساسي، اولين قانون اساسي پس از سقوط بن‌علي به شمار مي‌رود.

- تايلند

تايلند از حدود پنج ماه قبل شاهد تظاهرات و ناآرامي در اعتراض به دولت خانم «يينگلاك شيناواترا» نخست‌وزير اين كشور است. آنچه در اين چند ماه سبب افزايش تنش‌هاي سياسي در تايلند شده، طرح پيشنهادي دولت براي قانوني كردن عفو سياسي است كه معترضان مي‌گويند دولت يينگلاك شيناواترا با اين طرح، راه را براي بازگشت برادرش تاكسين هموار مي‌كند.

اين طرح اعتراض گسترده مخالفان را در پي داشت و اگرچه در پي اين اعتراضات، سناي تايلند اين طرح را رد و نخست‌وزير نيز اعلام كرد نظر سنا را مي‌پذيرد اما معترضان مي‌گويند بايد سمبل‌هاي رژيم تاكسين كه يكي از آنها خواهرش يعني نخست‌وزير كنوني است را هدف قرار دهند تا نخست‌وزير و دولتي را كه اكنون عروسك خيمه‌شب بازي شده است را تضعيف كنند.

به همين دليل دهها هزار نفر، بانكوك پايتخت را به صحنه تظاهرات ضددولتي تبديل كردند. البته نخست‌وزير به پليس دستور داد از خشونت استفاده نكنند و فقط نظاره‌گر باشند و در نهايت از هرج و مرج جلوگيري كنند.

به همين دليل معترضان چندين وزارتخانه و ساختمان دولتي را به اشتغال خود درآوردند. بعد از اعتراضات سال 2010 كه 90 كشته و 1900 مجروح برجا گذاشت، اين جدي‌ترين تهديد عليه دولت خانم شيناواترا است. سازمان ملل نيز دفتر اصلي خود در بانكوك را تعطيل كرده و دهها مدرسه نيز در پي ناآرامي‌ها در پايتخت تايلند تعطيل شده است.

- ونزوئلا

پس از مرگ هوگو چاوز، رهبر كاريزماتيك و محبوب ونزوئلا در 15 اسفند سال گذشته، 30 روز بعد يعني در فرودين امسال (92)، «نيكلاس مادورو» معاون و دست راست چاوز از سوي مردم بعنوان رئيس جمهوري جديد انتخاب شد. اما اين انتخاب بدون تنش نبود و مخالفان مادورو به خيابان‌ها ريختند و تظاهرات اعتراض‌آميز برگزار كردند كه 7 كشته و دهها زخمي برجا گذاشت. پس از چند روز كه مادورو وعده‌هايي براي اصلاحات ساختاري از جمله بهبود معيشت مردم داد، تنش‌ها فروكش كرد.

اما به نظر مي‌رسد اين وعده‌ها عملي نشد و به همين دليل مردم پس از چند ماه بار ديگر به خيابان‌ها آمدند كه اعتراضات آنها هنوز هم ادامه دارد. شهر كاراكاس پايتخت ونزوئلا صحنه درگيري بين مخالفان و نيروهاي دولتي شده كه در جريان اين اعتراض‌ها تاكنون 50تن كشته و صدها نفر نيز مجروح شده‌اند. معترضان، دولت را خطاب قرار مي‌دهند كه چرا با وجود معادن بزرگ موادخام و منابع عظيم نفتي در ونزوئلا، مشكل اصلي مردم، فقر است؟ افزايش قيمت كالاهاي اساسي، كمبود مواد خوراكي و دشواري معيشت مردم از انگيزه‌هاي تظاهركنندگان است. اين در حالي است كه دولت ونزوئلا از مداخله خارجي در ناآرامي‌هاي اين كشور سخن مي‌گويد و اينكه در ميان دستگير شدگان اين ناآرامي‌ها شماري شهروند خارجي نيز حضور دارند.

ونزوئلا در پي اين مسئله همچنين 3تن از مسئولان كنسولگري آمريكا در كاراكاس را به اتهام ارتباط با معترضان، از خاك خود اخراج كرد.

- مرگ ماندلا

نلسون ماندلا، رهبر ضدآپارتايد آفريقاي جنوبي دست آخر پس از سال‌ها تحمل بيماري در روز پنجشنبه 5 دسامبر 2013 برابر با 14 آذر 1392 در شهر ژوهانسبورگ در سن 95 سالگي درگذشت. جاكوب زوما، رئيس جمهوري آفريقاي جنوبي با اعلام خبر فوت ماندلا 3 روز عزاي عمومي در اين كشور اعلام كرد. مرگ ماندلا همچنين بازتاب گسترده جهاني يافت و دهها رهبر جهاني در مراسم بزرگداشت وي شركت كردند.

پيكر ماندلا 10 روز پس از مرگ وي در زادگاهش يعني در روستاي «كونو» به خاك سپرده شد. براساس گزارش‌ها، 91 رهبر جهان براي شركت در مراسم بزرگداشت رهبر ضدآپارتايد آفريقاي جنوبي به اين كشور رفتند. شركت همزمان 3 رئيس جمهوري آمريكا يعني بوش، كلينتون و اوباما از حاشيه‌هاي خبرساز اين مراسم بود.

- چين

حزب كمونيست چين، «شي جين پينگ» را به عنوان رهبر جديد اين كشور برگزيد. شي جين پينگ، دبيركل جديد حزب كمونيست چين به همراه اعضاي جديد كميته دائمي دفتر سياسي اين حزب، در برابر صدها دوربين و خبرنگاران داخلي و خارجي درباره مسير پيش روي كشورش سخنراني كرد. وي در سخنراني خود، خواهان مبارزه جدي با فساد، افزايش انضباط در حزب كمونيست و بهتر شدن وضع معيشت مردم شد. وي 59 سال سن دارد و پيش از اين معاون رئيس جمهور بود.

شي جين پينگ به «آقازاده» معروف است، چون موقعيت سياسي خود را مديون عواملي چون نفوذ خانوادگي است. پدر وي، «شي ژونگ شان»، يكي از بنيانگذاران اين حزب و از انقلابيون قديم بوده است.

- آمريكا

بامداد روز سه‌شنبه اول اكتبر (9مهر 1392) اوباما در يك نطق راديو ـ تلويزيوني رسماً اعلام كرد كه به دليل تصويب نشدن لايحه بودجه دولت فدرال در كنگره دولت آمريكا تعطيل مي‌شود. شايان گفتن است كه 17 سال پيش هم دولت آمريكا تعطيل شده بود.

اين در حالي است روند تعطيلي دولت آمريكا 16 روز طول كشيد تا اينكه با تصويب لايحه بودجه فدرال در مجلس نمايندگان آمريكا با 285 راي، تعطيل دولت آمريكا پايان يافت. نطق سالانه اوباما در كنگره آمريكا هم يكي از مهمترين تحولات اين كشور در سالي كه گذشت، بود. اوباما در نطق خود ضمن اعلام حمايت از مذاكرات هسته‌اي با ايران، اعلام كرد كه اگر تحريمي در كنگره آمريكا عليه ايران تصويب شود، آن را وتو خواهد كرد. اوباما همچنين به برخي مسائل ديگر از جمله سوريه، افغانستان، اسرائيل و فلسطين و... همچنين اقدامات اقتصادي دولت خود اشاره كرد.

انفجار در يك مسابقه دو ماراتون در بوستون آمريكا، يكي ديگر از مهمترين تحولات اين كشور محسوب مي‌شود. در روز 15 آوريل 2013، 3 انفجار شركت كنندگان در مسابقات دو ماراتن را هدف قرار داد كه طي آن 3 تن كشته و 130 تن ديگر زخمي شدند. اين در حالي است كه 3 بمب عمل نكرده ديگر نيز در بوستون كشف و خنثي شد. اين انفجارها توسط دو برادر چچني الاصل به نام جوهر سارنايف و تيمورلنگ سارنايف 26 ساله صورت گرفت.

افشاگري‌هاي ادوارد اسنودن كارمند سابق سازمان اطلاعات مركزي آمريكا (سيا) نيز به يكي از خبرسازترين تحولات روز دنيا تبديل شد. اسنودن در ژوئن سال 2013 اطلاعات طبقه‌بندي شده‌اي از برنامه‌هاي فوق سري «NSA» از جمله شنود گسترده مكالمات برخي رهبران جهان را افشا كرد. اسنودن پس از اين افشاگري‌ها به روسيه رفت. اين در حالي است كه 3 نهاد مدني ضدفساد آلمان با اهداي جايزه افشاگران به اسنودن از اقدام وي در راستاي صيانت از حقوق شهروندي قدرداني كردند.

- روسيه

انفجار تروريستي در ايستگاه قطار ولگاگراد روسيه يكي از مهمترين تحولات داخلي اين كشور محسوب مي‌شود. در اين انفجار 68 تن كشته و زخمي شدند. اين در حالي است كه 2 روز پس از اين انفجار، انفجاري ديگر نيز در ولگاگراد به وقوع پيوست و بر اثر آن دوباره دهها تن كشته و زخمي شدند. به دنبال اين انفجارها پوتين به صورت ضمني عربستان را منشا تروريسم در جهان خواند و خواستار رسيدگي به اين موضوع شد. انفجار ولگاگراد چند هفته پيش از برگزاري بازي‌هاي المپيك زمستاني سوچي به وقوع پيوست، موجبات بروز نگراني‌هايي از اوضاع امنيتي روسيه شد.

- كره شمالي

كره شمالي كه با سياست‌ها تنش آفرينش به ويژه در شبه جزيره كره همواره سبب نگراني‌ غرب است امسال نيز با تحولاتي ريز و درشت همراه بود. مهم‌ترين آن، آزمايش‌هاي جديد اتمي كره شمالي و متعاقب آن اعمال تحريم‌هاي جديد عليه پيونگ يانگ بود. اما اين بار فقط تحريم نبود و آمريكا نيز تحركاتي را عليه كره شمالي آغاز كرد كه از آن جمله علاوه بر اعزام جنگنده‌هاي «اف ـ 22»، ناوشكن رهگير موشكي خود را نيز به سمت شبه‌ جزيره كره در آب‌‌هاي اقيانوس آرام حركت داد.

ديگر تحول مهم امسال كره شمالي اعدام شوهرعمه رهبر كره شمالي به اتهام خيانت به ملت، فساد، ارتشا و فحشا بود كه تيتر اول بسياري از رسانه‌هاي جهان شد و حتي سازمان ملل را نيز به واكنش واداشت.

گفته شد شوهر عمه كيم جونگ اون و پنج دستيارش به داخل يك قفس پر از سگ‌هاي گرسنه انداخته شده و خورده شدند. «جانگ سونگ تائك» در حالي اعدام شد كه نفر دوم قدرت بعد از رهبر كره شمالي بود و نفوذ زيادي داشت. اندكي پس از اعدام وي شايعه شد كه تمامي نزديكانش نيز به دستور رهبر كره شمالي اعدام شدند.

- آلمان

حزب «آنگلامركل» در انتخابات پارلماني آلمان پيروز شد. احزاب حاكم دموكرات و سوسيال مسيحي آلمان به رهبري مدير كل با كسب 5/42 درصد آرا، پيروز اين انتخابات اعلام شدند. آنگلا مركل دو دوره متوالي (هشت سال) صدر اعظم آلمان بود و دولت او در طول اين هشت سال، اقتصاد آلمان را از خطر بحران مالي غرب و خطر سقوط يورو در امان نگهداشته است. مركل سومين صدراعظم آلمان پس از جنگ جهاني دوم است كه براي سومين بار به اين سمت برگزيده مي‌شود. قبلاً «كنراد آدنائر» و «هلموت كهل» نيز سه بار صدراعظم آلمان شده بودند.

- آفريقاي مركزي

شمار كشته‌شدگان درگيري‌هاي فرقه‌اي آفريقاي مركزي به 300 تن رسيد و هزاران تن از مردم پايتخت در نزديكي فرودگاه كه محل استقرار نيروهاي فرانسوي است، از ترس پناه گرفتند. اوضاع آفريقاي مركزي از ماه مارس سال گذشته ميلادي بحراني شده است.

بحران جمهوري آفريقاي مركزي تبديل به جنگ فرقه‌‌اي بين مسيحيان و مسلمانان شده است. شبه نظاميان مسيحي «آنتي ـ بالكا»، همچنان حملات خونين خود را عليه مسلمانان بدون توجه به خواست مجامع بين‌المللي ادامه مي‌دهند.

- سودان جنوبي

«سلواكر» رئيس جمهوري سودان جنوبي از ناكام ماندن تلاش معاون سابقش براي انجام كودتا خبر داد. نيروهاي «ريك ماشار» معاون بركنار شده رياست جمهوري سودان جنوبي با درگير شدن با نيروهاي وفادار به رئيس جمهوري، فرودگاه «جوبا» مركز سودان جنوبي را بستند. گرچه نيروهاي ريك ماشار نتوانستند كنترل فرودگاه و برخي مناطق جوبا را حفظ كنند اما بر بسياري از مناطق ديگر سودان جنوبي تسلط دارند و بحران اين كشور همچنان ادامه دارد.

- كنيا

حمله گروه «الشباب» وابسته به القاعده به مركز تجاري در نايروبي پايتخت كنيا بيش از 150 كشته بر جاي گذاشت، يك گروه مسلح 15 نفره وابسته به الشباب با يورش به مركز خريد «وست ليگت مال» در مركز كنيا دهها تن از افراد حاضر در اين مركز خريد را به گروگان گرفتند. در اين حمله افرادي از خانواده رئيس جمهوري كنيا و همچنين يك ديپلمات كانادايي از جمله كشته‌شدگان بودند. سازمان ملل شوراي امنيت و بسياري از كشورهاي جهان اين حمله را محكوم كردند.

- بنگلادش

محكوم شدن يكي رهبران حزب مخالف دولت «جماعت اسلامي» بنگلادش به اعدام به جرم جنايت عليه بشريت موجب به راه افتادن موجي از اعتراضات و خشونت‌‌ها در اين كشور شد. معترضان به اعدام «عبدالقادر ملا»، با پليس بنگلادش درگير شدند و تعدادي از مغازه‌‌ها و خودروها را به آتش كشيدند.

هفت نفر جان خود را در اين درگيري‌‌ها از دست دادند، همچنين خشونت‌هاي انتخاباتي بنگلادش بيش از دهها كشته و زخمي برجاي گذاشت مخالفان دولت به رهبري خانم «خالده ضياء» در روز انتخابات، بيش از 100 حوزه رأي دهي را به آتش كشيدند. حزب ملي‌گراي بنگلادش به رهبري «خالده ضياء» اين انتخابات را تحريم كرد، اما «شيخ حسينه»، نخست‌وزير اين كشور و رهبر حزب عوام ليگ، در اين انتخابات بار ديگر به پيروزي رسيد.

- مرگ تاچر

مارگارت تاچر، تنها نخست‌وزير زن تاريخ انگليس پس از تحمل دوره‌اي بيماري درگذشت. ديويد كامرون نخست‌وزير انگليس كه در زمان مرگ تاچر در اسپانيا به سر مي‌‌‌برد، پس از انتشار خبر درگذشت بانوي آهنين، سفر خود را نيمه كاره گذاشت و به لندن بازگشت.