روابط آنکارا – تل‌آویو؛ عبور از کشتی مرمره

با نزدیک شدن به چهارمین سالگرد حادثه حمله به کشتی مرمره توسط نظامیان رژیم صهیونیستی، منابع عربی اعلام کردند که رژیم صهیونیستی و ترکیه قصد دارند با امضای توافقنامه‌ای به بحرانی که طی 4 سال اخیر در روابط میان رژیم صهیونیستی و ترکیه به وجود آمده است پایان دهند.

به گزارش گروه بین‌الملل خبزگزاری مهر، پس از گذشت چهار از سال تیره و تار شدن روابط آنکارا و تل آویو، بر اثر حمله نظامیان رژیم صهیونیستی به کشتی کمکهای بشردوستانه مرمره و کشته شدن 9 فعال ترک در جریان این حادثه، رسانه‌های عربی و تحلیلگران سیاسی از آغاز مرحله‌ای جدید در روابط میان دو طرف خبر می‌دهند.

سیر روابط ترکیه و رژیم صهیونیستی

علیرغم آنکه در نشست سازمان ملل متحد در سال 1326 برای تأسیس رژیم اسرائیل، ترکیه در ردیف کشورهای مخالف به چشم می خورد، این کشور نخستین کشور مسلمانی بود که در سال 1338 موجودیت اسرائیل را به رسمیت شناخت با اینحال عواملی مانع گسترش بیش‏تر روابط ترکیه و اسرائیل در سال‏های 1329 تا 1369 (زمان جنگ سرد) شد که از جمله این عوامل می‌توان به شرایط ویژه‏ منطقه‏‌ای و حساسیت اعراب نسبت به سیاست‏های این کشور در قبال اسرائیل اشاره کرد، پس از پایان جنگ سرد و وقوع تحولاتی از قبیل تایید ضمنی موجودیت اسرائیل از سوی "یاسر عرفات" رهبر پیشین جنبش فتح، در سال 1367 و یا شروع گفت‌وگوهای صلح مادرید بین اعراب و رژیم اسرائیل شرایط مساعدی برای برطرف ساختن رکود روابط ترکیه و اسرائیل به وجود آمد، همانطور که با ارتقای سطح‏ روابط دیپلماتیک میان آنکارا و تل‏ آویو دو طرف به مبادله سفیر در اواسط سال 1370 پرداختند، و در همین راستا روابط دوجانبه‏ میان دو طرف مسیر تازه‏‌ای یافت.

پیمان استراتژیک 1996؛ نقطه عطفی در روابط میان ترکیه و رژیم صهیونیستی

نقطه عطف همکاری‏های اقتصادی و نظامی دو کشور، انعقاد پیمان استراتژیک‏ امنیتی و نظامی در بهمن 1374 بود که باعث برهم خوردن توازن قدرت در منطقه‏ خاورمیانه شد. همچنین این پیمان با استراتژی منطقه‏‌ای ایالات متحده همخوانی دارد و امریکا از این‏ پیمان حمایت‏های سیاسی و اقتصادی به عمل آورده است. به‏ طوری که برخی کارشناسان،این کشور را طرف سوم پیمان استراتژیک ترکیه و اسرائیل می‌‏دانند.

به دنبال انعقاد این توافقنامه، نشست‏های دوره‏‌ای مقامات ترکیه و اسرائیل تقریبا به‏ طور منظم هر شش ماه برگزار و قراردادهای نظامی، اقتصادی و فرهنگی میان آن‏ها منعقد شد؛ 19 اتحاد استراتژیک‏ میان ترکیه و اسرائیل که نقطه اوج همکاری‏های استراتژیک این دو کشور است، شامل تدارک‏ تسلیحاتی ترکیه از سوی اسرائیل، مانورهای دریایی مدیترانه(با مشارکت امریکا)، تمرین‏های‏ آموزش نیروی هوایی اسرائیل در فضای هوایی وسیع منطقه آناتولی ترکیه، همکاری و مشارکت‏ اطلاعاتی و آموزش ضد تروریسم است. از این‏رو پس از امضای توافقنامه همکاری نظامی در بیست و سوم ماه بهمن 1374 و پیمان‏های تکمیلی بعدی، مناسبات ترکیه و اسرائیل وارد مرحله جدیدی از همکاری نظامی یا به عبارت بهتر همکاری استراتژیک شده است.

باید در نظر داشت که ترکیه، ششمین شریک تجاری و صادراتی اسرائیل در دنیا و مهم‌ترین شریک تجاری این رژیم در خاورمیانه به شمار می‌رود.

حمله به کشتی مرمره؛ آغاز تنش‌ها

تا پیش از سال 1389 و پس از انعقاد پیمان استراتژیک 1374 میان ترکیه و رژیم صهیونیستی تعامل دوسویه‌ای در تمامی سطوح برقرار بود تا آن که کماندوهای رژیم صهیونیستی در تاریخ 10 خرداد 1389 در آب‌های بین‌المللی به کشتی ماوی مرمره، ناوگان کمک رسانی به غزه یورش بردند که در پی آن حمله 9 فعال ترک تبار کشته و 50 تن دیگر مجروح شدند.

دولت آنکارا در پی این حمله روابط سیاسی خود با تل آویو را کاهش داد و برای عادی سازی روابط خواستار عذر خواهی، پرداخت غرامت به بازماندگان و لغو حصر نوار غزه شده بود.

دو سال پس از این حادثه با میانجیگری اوباما، بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل از همتای ترکیه‌ای خود عذرخواهی کرد و پرداخت غرامت به ترکیه را پذیرفت و مذاکره برای تعیین میزان غرامت بعد از آن تاریخ آغاز شد.

حسن هانی زاده، کارشناس مسائل سیاسی در این باره به خبرنگار مهر گفت: حادثه دردناک حمله وحشیانه کماندوهای ارتش رژیم صهیونیستی به سرنشینان کشتی ترکی مرمره با عنوان فجیع‌ترین اقدام این رژیم علیه یکی از کشورهای همپیمان سنتی رژیم اسرائیل تلقی می‌شود. با توجه به اینکه سرنشینان کشتی برای ابراز همبستگی با مردم محاصره شده غزه عازم این منطقه بودند لذا حمله به این کشتی تاثیر منفی بر افکار عمومی ترکیه باقی گذاشت. از آنجائیکه برخورد رژیم صهیونیستی با این حادثه یک برخورد غیر منطقی و برخاسته از تفکرات صهیونیستی مقامات این رژیم بود لذا اسرائیل از ملت ترکیه عذر خواهی نکرد. این موضع گیری به کاهش سطح مناسبات ترکیه و رژیم صهیونیستی منجر شد.

روابط پس از حمله به کشتی مرمره

این کارشناس مسائل خاورمیانه با بیان اینکه با وجود تیره شدن روابط میان آنکارا و تل آویو، این روابط همچنان در سطح محدودتری ادامه یافت اظهار داشت: از آنجائیکه سیاست دولت رجب طیب اردوغان مبتنی بر تعامل سازنده با کشورهای منطقه است لذا روابط پس از حادثه مذکور همچنان ادامه یافت.

وی افزود: با توجه به اینکه ترکیه به لحاظ اقتصادی، سیاسی و نظامی رابطه تنگاتنگی با رژیم صهیونیستی دارد لذا دولت اردوغان روابط خود را با ین رژیم حفظ کرد. ملت ترکیه انتظار داشت که دولت رجب اردوغان به دلیل حمله اسرئیل به سرنشینان کشتی مرمره رابطه خود را با رژیم صهیونیستی قطع کند اما به دلیل فشارهای آمریکا و غرب این روابط همچنان در سطوح مختلف اما به شکل محدودتری ادامه پیدا کرد. با این وجود روابط دیپلماتیک دو طرف از سفیر به کاردار تنزل پیدا کرد.

گذار از واگرایی

پایگاه الجزیره با انتشار گزارشی در این زمینه اعلام کرده است کارشناسان و تحلیلگران سیاسی بر این باورند که ترکیه و رژیم صهیونیستی در صدد امضای یک توافقنامه به منظور پایان دادن به رکود 4 ساله‌ای هستند که در روابطشان ایجاد شده است.

به گفته این کارشناسان تل آویو آماده است تا مبالغی را به عنوان غرامت به خانواده‌های فعالان ترک که در جریان حمله نظامیان رژیم صهیونیستی به کشتی مرمره کشته شدند، بپردازد.

در همین راستا یک منبع دیپلماتیک صهیونیستی از وجود رایزنیها میان آنکارا و تل آویو برای دستیابی به توافق در خصوص پرداخت غرامت به خانواده‌های قربانیان حادثه مذکور، خبر داد.

پایگاه الجزیره به نقل از این منبع دیپلماتیک اعلام کرد که رژیم صهیونیستی با پرداخت غرامت خواهان ارائه ضمانتی از سوی ترکیه برای پس گرفتن تمامی شکایتهای موجود علیه ارتش رژیم اسرائیل در دادگاههای ترکیه و ارائه تعهد در خصوص عدم انجام هرگونه فعالیت مشابه در آینده است.

هانی زاده در خصوص دلایل تصمیم ترکیه و رژیم صهیونیستی به نزدیکی و ارتقای سطح روابط تصریح کرد: با توجه به اینکه آمریکا نفوذ فوق‌العاده‌ای در سیاست خارجی دولت اردوغان دارد لذا به نظر می‌رسد دولت وی تحت فشار آمریکا و اتحادیه اروپا در سیاست‌های خود با رژیم صهیونیستی بازنگری کرده و پس از چهار سال ناچار شده که سطح روابط خود را با تل آویو به سطح بالاتری برساند.

از سوی دیگر با توجه به اینکه سرنگونی دولت اخوان المسلمین در مصر، ترکیه را دچار انزوای سیاسی کرد لذا این کشور که پایگاه واقعی خود را در مصر از دست داد ناچار شده که به سمت رژیم صهیونیستی متمایل شود.