«نارندار مودی»، دشمن دیروز و دوست امروز آمریکا

سرویس خارجی: فردی که به مدت هفت سال نامش در فهرست ناقضان آزادی‌های مذهبی آمریکا تکرار می‌شد، در راس بزرگترین دمکراسی دنیا،میزبان مقام های سیاست خارجی دولت اوباما بود و توازن قدرت آسیا، به نحوی که واشنگتن آرزوی آن را دارد، دست‌کم بخشی ازآن در گرو به‌دست آوردن رضایت اوست.

همزمان با سفر جان کری،وزیر خارجه آمریکا به هند برای شرکت در پنجمین گفتگوی راهبردی بین دو کشور،دولت اوباما به منظور نشان دادن حسن نیت، برای نخستین بار از سال 2007، تمامی اتهامات علیه نارندار مودی، نخست وزیر کنونی هند درباره نقش او در شورش های سال 2002 ایالت «گجرات» را پاک کرد. با این حال تاکنون شخص مودی برنامه اش را برای کار با واشنگتن تشریح نکرده است.

واشنگتن از جمله معدود دولت هایی است که سابقه برقراری ارتباطاتی با دولت های ایالتی هند، فارغ از ارتباط با دولت مرکزی را دارد. هیلاری کلینتون ، وزیر خارجه وقت آمریکا در سال 2012 به ایالت بنگال غربی رفت و خانم «ماماتا بانرجی » سروزیر این ایالت به‌طور رسمی از اوباما دعوت کرد تا در مراسم یکصد و پنجاهمین سالگرد تولد سوامی ویوکاندا یک شخصیت بزرگ هندی که ژانویه 2013 برپا می شد شرکت کند. این دعوت با مخالفت هایی در هند از جمله از سوی احزاب چپگرا مواجه شد.

دوستی اجباری

رد درخواست روادید سفر «مودی» به آمریکای سال 2005، اکنون به اختلاف ریشه ای دولت راستگرای بهارتیا جاناتا (بی جی پی ) با واشنگتن تبدیل شده است. با این حال دولت اوباما با پیش بینی جابجایی قدرت از حزب کنگره به حزب بهارتیا جاناتا، «نانسی پاول» سفیر خود در هند را حدود دو ماه قبل برکنار کرد زیرا پاول رابطه خوبی با مودی نداشت.

پس از به قدرت رسیدن مودی نیز دولت آمریکا اعلام کرد ، درهای کشورش به روی او باز است و اوباما خیلی سریع مودی را به واشنگتن دعوت کرد.حالا سران دو کشور و پس از رایزنی‌های متعدد قرار است در ماه سپتامبر امسال و در حاشیه اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل دیدار کنند.

گفته می شود که پنجمین نشست راهبردی هند و آمریکا که حدود دو هفته پیش در دهلی نو برگزار شد، مقدمه‌ای برای فراهم کردن دیدار روسای دولت‌های دو کشور در نیویورک خواهد بود.

ار سویی،کری یک روز پیش از آغاز گفتگوهای دو روزه به دهلی نو وارد شد. وی در نخستین روز سفر با «آرون جیتلی» وزیر دفاع و دارایی هند به گفتگو نشست‌. «‌پنی پریتزکر» وزیربازرگانی آمریکا نیز جان کری را در این سفر همراهی کرد. حضور وی حاکی از آن بود که محور گفتگوهای راهبردی امسال بین هند و آمریکا علاوه بر گرفتن رضایت مودی برای دیدار با اوباما، اقتصاد و تجارت است. مسائل منطقه ای و بین المللی، افزایش امنیت انرژی برای هند، همکاری در زمینه انرژی پاک و گسترش روابط مردم دو کشور از جمله دیگر موارد مطرح در گفتگوها اعلام شد. این گفتگوها به ریاست «سوشما سوواراج» وزیر امور خارجه هند و جان کری همتای آمریکایی وی طی دو روز در دهلی نو برپا شد.

به گفته «اکبرالدین» سخنگوی وزارت امور خارجه هند، امنیت در حوزه های مختلف از جمله امنیت سایبری از دیگر مسائل مورد بحث در گفتگوهای دو طرف بود‌. مناقشه برسر حقوق مالکیت معنوی از مسائلی است که فضای تجاری میان دو کشور را تیره کرده است. هند در گفتگوهای اخیر به‌دنبال شفاف سازی موضع آمریکا دراین خصوص نیز بود.

جان کری هنگام سفر به هند گفت: ما به دهلی نو می‌رویم تا این پیام را بدهیم که حاضریم به‌طور کامل شریک آن کشور باشیم و دست در دست نخست وزیر مودی و دولتش برای ارتقای سرمایه گذاری آزاد، آموزش های شغلی و روابط نزدیکتر راهبردی کار کنیم.

همزمان با سفر جان کری به دهلی نو، در ژنو نیز گفتگوهای فشرده ای در جریان بود تا هند راضی به پذیرش معاهده سازمان تجارت جهانی شود.اما «نیرمالا سیتهارامان» وزیر تجارت و صنعت هند چند ساعت مانده به پایان مهلت امضا معاهده گفت که موضع کشورش هیچ تغییری نکرده است.

امضای معاهده سازمان تجارت جهانی به صرفه جویی یک تریلیون دلاری و ایجاد 21 میلیون شغل در کشورهای عضو این سازمان منجر می شود.

قوانین کنونی سازمان تجارت جهانی، غذاهای یارانه ای را به 10درصد ازکل تولیدات دانه های غذایی محدود می‌کند. این درحالی است که هند می‌گوید،محاسبات مذکور بر اساس قیمت‌های بیش از دو دهه پیش صورت گرفته و تورم محاسبه نشده است.

هند در جلسه ژنو، اصلاحات قوانین تجارت بین المللی را با تاکید بر اینکه کشورهای در حال توسعه باید آزادی بیشتری در بحث یارانه ها و انبار مواد غذایی داشته باشند، متوقف کرد و اظهار داشت ، تا زمانی که مساله امنیت غذا حل نشود، این معاهده را تایید نمی‌کند.

این در حالی است که وزیر امور خارجه آمریکا پیش از سفر به هند، در گفتگو با روزنامه «اکونومیک تایمز» از دهلی نو خواسته بود که از مخالفت با اصلاحات در سازمان تجارت جهانی دست بردارد. کری گفته بود که هند باید به‌جای مانع تراشی، حوزه فعالیت خود را گسترش دهد. اکنون با رسیدن پایان مهلت معاهده سازمان تجارت جهانی، آمریکا از اینکه هند از توافقی که دسامبر گذشته صورت گرفته عقب نشسته، ابراز ناراحتی کرده است‌.

همانطور که کارشناسان پیش بینی کرده بودند موضع هند در سازمان تجارت جهانی بر مذاکرات و موضع آمریکا در گفتگوهای راهبردی جاری و حتی دیدار جان کری با نارندرا مودی تاثیر گذاشت و این مساله به هشداری از سوی واشنگتن به دهلی نو کشیده شد.

چشم‌انداز 500 میلیارد دلاری

برخی کارشناسان معتقدند روابط اقتصادی هند و آمریکا مستحکم تر از آن است که به آسانی خدشه دار شود. تحلیل‌ها نیز نشان داده که هر دو طرف از ایجاد تیرگی بلند مدت در روابط خود پرهیز می‌کنند. همواره در رابطه راهبردی دهلی نو و واشنگتن این موضوع مطرح است که آمریکا برای اینکه پایگاهی برای مقابله با قدرت رو به افزایش چین داشته باشد، از هند حمایت می‌کند و همین موضع تاکنون باعث شده که چالش‌های سیاسی و اختلافات تجاری در عمق روابط وارد نشوند.

حتی موضوع دستگیری «دویانی خبراگاد» دیپلمات هندی در نیویورک که سال گذشته میلادی برای مدتی روابط دو کشور را تیره کرد، از سوی برخی تحلیلگران سیاسی به نمایشی از سوی حزب کنگره قبل از انتخابات، برای خلاصی از اتهام سرسپردگی به آمریکا تفسیر شد.

به گفته جان کری، هند و آمریکا قصد دارند به هدف بلندپروازانه ای که جو بایدن معاون رئیس جمهوری آمریکا در تابستان گذشته اعلام کرد، یعنی افزایش تجارت سالانه از 150 دلار به 500 میلیارد دلار برسند.

روابط اقتصادی دو کشور که در دوره دولت نارندرا مودی در هند بیشتر بر آن تاکید می شود، اکنون نیز چشمگیر است؛به‌طوری که سرمایه گذاری‌های هند در آمریکا به ایجاد 100 هزار فرصت شغلی منجر شده است. جان کری در سخنرانی که در اتاق فکری بنام مرکز توسعه آمریکا داشت، از کمپانی هندی خودروسازی «تاتا» برای ایجاد هزاران شغل در کشورش تشکر کرد.

آنچه هند از آمریکا می‌خواهد

گفته می شود که دهلی نو در سال‌های گذشته روابط تجاری خود با آمریکا را اندکی گسترده‌تر کرده،اما تغییر اولویت‌های دولت اوباما، دهلی نو را ناامید کرده بود.هند به‌دنبال همکاری‌های نزدیکی در منطقه ناآرام غرب آسیا است چون نیازهای انرژی خود را از این منطقه تامین می کند و بیش از 7 میلیون نفر از شهروندانش در کشورهای این منطقه به سر می برند.به گفته برخی ناظران دهلی نو از تصمیم آمریکا مبنی بر خارج کردن نیروهایش از افغانستان ناخرسند است. علاوه بر این، با توجه به اینکه اشتغال زایی یکی از مهمترین اولویت های دولت مودی است، هند به‌دنبال فرصت های شغلی جوانان تحصیل کرده هندی در آمریکاست.

به‌نظر می رسد که آمریکا نیز مایل به جذب جوانان هندی باشد. چون وزیر امور خارجه آمریکا از دو آزمایشگاه مشهور دانشگاه فناوری هند نیزبازدید به عمل آورد‌. او با دانشجویان گفتگو و درباره شرایط تحصیلی، شهریه و آینده شغلی پرسش هایی را مطرح کرد. جان کری از دانشجویان پرسید که آیا قصد دارند به خارج از کشور بروند یا در هند بمانند؟

آنچه آمریکا از هند می‌خواهد

همکاری راهبردی با دولت مودی فرصت مهمی را فراهم می کند تا درهای اقتصاد هند به روی آمریکا باز شود و سرمایه‌های آمریکایی به هند بروند. هند در نظر دارد تا سال 2020 مبلغی حدود1/7تریلیون دلار برای توسعه تاسیسات زیربنایی هزینه کند و آمریکا تمایل دارد در این پروژه ها شریک شود.

علاوه بر این، آمریکا به دنبال مشارکت بیشتر هند در تحولات شرق و جنوب آسیا است، این همان منطقه ای است که چین در آن قدرت نمایی می کند.همچنین، هند برای آمریکا مشتری بزرگی در بخش کالاهای نظامی محسوب می شود. به همین دلیل چاک هیگل وزیر دفاع آمریکا به‌زودی به هند سفر می‌کند تا درباره معاملات نظامی گفتگو کند‌.

به این ترتیب، گام‌های نخست روابط دو جانبه واشنگتن و دهلی نو پس از روی کار آمدن دولت راستگرای بی جی پی در هند برداشته می شود، اما در عین حال به‌نظر می‌رسد که نارندرا مودی نخست‌وزیر جدید هند پیش از اعتماد به دولت آمریکا که امروز دست دوستی به‌سوی او دراز کرده، هوشیارانه دشمن دیروز خود را زیر نظر دارد.

از طرفی،آمریکا با در نظر گرفتن اولویت های دولت تازه هند تصمیم گرفته است که سه حوزه در این کشور را مورد توجه قرار دهد. این سه حوزه شامل بخش زیربنایی، بخش تولید و سایر بخش‌های مربوط به سرمایه گذاری های جهانی است. دولت تازه هند متعهد به دستورکار تسریع رشد، جلب سرمایه گذاری، تولید شغل با حقوق بالا و آغاز یک عصر تازه همکاری جهانی و فعالیت اقتصادی است. آمریکا نیز منافع خود را در توفیق هند در حوزه های اقتصادی می بیند.آنطور که وزیر بازرگانی آمریکا اعلام کرده است، واشنگتن می‌خواهد در هند محیط تجاری به وجود بیاورد که برای جلب سرمایه جهانی مساعد باشد.لازم به ذکر است که میزان تجارت دوجانبه هند و آمریکا حدود 96 میلیارد دلار است.

همانطور که پیشتر هم اشاره شد،بحث افغانستان و آینده آن برای هند و آمریکا بسیار اهمیت دارد. دغدغه هند نسبت به افغانستان تاکنون به طور علنی آشکار نشده است ولی مهمترین نشانه نگرانی هند از افغانستان را می‌توان در پیش دستی برای همکاری با این کشور از راه دعوت حامد کرزی رییس جمهوری افغانستان، به دهلی نو در جریان مراسم تحلیف نخست وزیر تازه این کشور دید. سفر های سر زده و پی در پی مقام های آمریکایی نیز نشانه ای است که هر چند در گذشته وجود داشت اما به تازگی در روابط افغانستان و آمریکا برجسته تر شده است. این موارد ابعاد مشورتی همکاری هند و آمریکا در افغانستان را نشان می دهد.

در همین حال،بحث عراق و آینده این کشور نیز برای هند و آمریکا قابل توجه است. عراق تا جایی برای آمریکایی‌ها مهم بود که حضور دوباره نظامی ایالات متحده در عراق مطرح و اجرایی شد. گروه بعثی -تروریستی داعش به عنوان دست پرورده آمریکا، با مهاجرت از سوریه به عراق دامن گیر دولت نوپای این کشور در عراق شد.

مسئله عراق با گروگان گرفته شدن 40 پرستار هندی و 39 کارگر این کشور برای دهلی نو به عنوان مسئله تازه ای در سیاست خارجی این کشور مطرح شد.

هر چند پرستاران هندی توسط داعش آزاد شدند اما کارگران هندی همچنان در بند نیروهای تکفیری به سر می‌برند و دستگاه سیاست خارجی هند برای آزادی آنان در تلاش است.

همچنین حضور 10 هزار - و بر اساس برخی آمارها 18 هزار-شهروند هندی در عراق، دهلی نو را نسبت به آینده شهروندان این کشور در عراق نگران کرده است. همچنین تحولات عراق و ارتباط آن با افزایش قیمت نفت می تواند هندی‌ها را بیش از گذشته نگران کند.

از سویی،«سوشما سوواراج» وزیر خارجه هند، جاسوسی سازمان ملی امنیت آمریکا را در مورد نهادهای هندی غیرقابل قبول توصیف کردو گفت: وی این موضوع را با وزیر خارجه آمریکا در طول گفتگوهای راهبردی میان دو کشور مطرح کرده است. این شدیدترین واکنش هند نسبت به موضوع جاسوسی سازمان ملی امنیت آمریکا در مورد نهادهای هندی است. سوواراج، طی سخنانی در یک کنفرانس مطبوعاتی گفت:به کری گفتم که مردم در هند خشمگین هستند، انجام چنین کاری قابل قبول نیست. آنچه امریکایی ها از محتوای واقعی تازه‌ترین دور از مذاکرات به دست خواهند آورد، نوع نگاه و واقعیت نگاه دولت تازه هند به آینده روابط با واشنگتن است. این موضوع مهمترین دستاوردی خواهد بود که جان کری با خود به کاخ سفید می برد. همین برداشت می تواند در وزارت امور خارجه آمریکا مبنای روابط دو کشور و ترسیم آینده روابط با دهلی نو بر پایه برداشت‌های کنونی باشد.