تاریخ انتشار : ۱۱ دی ۱۳۹۳ - ۱۹:۵۴  ، 
کد خبر : ۲۷۱۸۳۹
با ابوالحسن نواب، رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب و معاون سیاسی جامعه روحانیت مبارز

کار حزبی با ریش‌سفیدی پیش نمی‌رود

حسین نیکپور - اشاره: گروه سیاسی - برخی گروه‌های سیاسی که به قول رئیس‌جمهور، بعد از هر انتخابات کرکره‌ها را پایین می‌کشند، با نزدیک شدن به انتخابات مجلس دهم، که اواخر سال آینده برگزار می‌شود، رفته‌رفته در حال بیدار شدن از خواب هستند و این روزها از فعل و انفعالات دو جریان مطرح موجود در کشور یعنی اصلاح‌طلبی و اصولگرایی خبرهای بیشتری می‌شنویم. این در حالی است که بارها بسیاری از چهره های مطرح با انتقاد از چنین عملکرد فصلی، بر ضرورت وجود احزاب فعال شناسنامه دار تاکید کرده اند. حجت الاسلام و المسلمین ابوالحسن نواب نیز در گفت وگو با جام جم ضمن تاکید بر این موضوع معتقد است: تا زمانی که نتوانیم به چنین احزابی دست یابیم، انتخاب های مردم در دوره های مختلف همچنان پیش بینی ناپذیر خواهد بود. وی به دور از تعارف های متداول سیاسی، با اعتقاد به این که موضوعاتی چون ریش سفیدی برخی چهره ها در میان جریان های سیاسی، ناشی از همان ضعف احزاب در ایران است، می گوید: دموکراسی و حرکت های حزبی، چارچوب خودشان را دارند و مباحثی چون ریش سفیدی، شیوه صحیح دموکراسی نیست. با توجه به ریاست حجت الاسلام والمسلمین نواب بر دانشگاه ادیان و مذاهب، گفت وگو را با مباحثی درباره مسلمانان و ریشه های اختلافات امروز در میان پیروان این دین شروع کرد یم و سپس به مباحث سیاست داخلی پرداختیم. مشروح این گفت وگو را می خوانید.

* با توجه به مسئولیت هایی که در حوزه های مرتبط با ادیان و بویژه ریاست تان بر دانشگاه ادیان و مذاهب و همچنین سفرهای متعددی که به کشورهای خارجی داشته اید، به اعتقاد شما چرا مسلمانان در حال حاضر به نسبت خیلی از کشورها وضع چندان قابل دفاعی ندارند؟

** این سوال بسیار خوبی است و ده ها کتاب درباره این موضوع تالیف شده و درباره دلایل انحطاط مسلمانان صحبت شده است. واقعا این سوال مهمی است که چرا مسلمانان که قبل از قرون وسطی، پیشرو و علمدار علم و تمدن و فرهنگ بودند، امروز از قافله علم و تمدن و اخلاق و سیاست و از همه چیز عقب هستند.

وقتی ما ابن سینا را داشتیم غربی ها هیچ چیز نداشتند. سازمان یونسکو چندسال قبل جلسه ای گذاشت و از کتاب «بحارالانوار» مرحوم مجلسی به عنوان اولین کار دسته جمعی بشری تجلیل کرد؛ یعنی اولین تجربه بشری که در قالب آن عده ای انسان به صورت دسته جمعی روی یک پروژه اینچنینی کار کرده اند متعلق به ما شیعیان است. اما حالا شما ببینید مسلمانان در چه وضعی هستند.

زمانی که اسلام به آندلس وارد شد، ما در آن سرزمین افراد بسیار بزرگی داشتیم که تعداد آنها هم خیلی زیاد بود. (اسامی بسیاری از این علما و اندیشمندان در کتاب چهره های نامدار آندلس که از سوی دانشگاه ادیان تالیف شده آمده است) غربی ها متوجه شدند اسلام، رقیب اصلی و جدی آنهاست.

از همین رو شروع به توطئه کردند و دست به اشغال استعمارگرانه کشورهای اسلامی زدند. کمپانی هند شرقی، اندونزی را ـ که بزرگ ترین کشور اسلامی است ـ استعمار کرد و آثار استعمار آن وجود دارد. شبه قاره هند را نیز استعمار کرده و حاکمیت عثمانی را متلاشی کردند و همه کشورهای تحت قلمروی عثمانی را زیر استعمار خودشان بردند.

* یعنی شما دلیل عقب ماندگی را متوجه غربی ها می دانید؟

** این عقب ماندگی نتیجه یک برنامه ریزی 500 ساله است. البته این طور نیست که من بگویم صددرصد مشکلات ما ناشی از برنامه ریزی های غرب است و خود مسلمانان هیچ مشکلی ندارند، ولی آنچه مسلم است این که آنها با برنامه جلو آمدند و مسلمانان هم بی برنامه بودند. حتی سعی کردند چهره های برجسته و نخبه مسلمانان را نیز به سمت غرب سوق دهند.

* ریشه این همه اختلاف برداشت در میان خود مسلمانان و این اختلافات جدی کجاست؟

** غربی ها 500 سال کار کردند و از 500 سال قبل تا الان آمریکا و انگلیس در حال کار روی مساله شیعه و سنی هستند و الان ثمره آن بذری را که پاشیده اند، درو می کنند.

* چه میزان از این اختلافاتی که الان در میان مسلمانان وجود دارد، ریشه و مبنای درستی دارد؟

** هیچ کدامشان. شما کدام دینی را در دنیا سراغ دارید که فرقه های گوناگون ندارد. مسیحیت و یهودیت هر کدامشان به فرقه هایی تقسیم می شوند. بودایی ها هم به شاخه های مختلف تقسیم می شوند و آیین هندو نیز زیرشاخه های زیادی دارد. اما مگر بناست هر دو تا فرقه ای که با هم اختلاف دارند با یکدیگر نزاع کنند.

آن چیزی که استعمار روی آن کار کرده اسلام است. البته همان طور که گفتم درست است که استعمار برنامه ریزی های خودش را کرده است، اما اگر ما آگاه بودیم این کار آنها هیچ وقت تاثیری نمی گذاشت یا حداقل اگر تاثیر می گذاشت، چندان مهم نبود. اما متاسفانه غفلت و تجاهل، کار ما را به اینجا کشیده است.

حتی موارد زیادی هست که غربی ها دختران خودشان را به ازدواج پادشاهان عرب درآورده اند که بچه های آنها دورگه شوند. عبدالله، پادشاه اردن یکی از نمونه های این ماجراست. او مادرش انگلیسی است و عربی را بسختی صحبت می کند. حتی وقتی خواست پادشاه اردن شود برای او استاد گرفتند تا لهجه او اصلاح شود. بنابراین استعمار کار کرد و خود ما نیز غفلت داشتیم.

* الان ما بجز اختلافاتی که میان مسلمانان وجود دارد و ثمره آن را اکنون می بینیم، شاهد برخی جنبش های نوپدید دینی و عرفان های دروغین نیز هستیم... .

** اینها خیلی خطری ندارد و نمی تواند تاثیرگذار باشد.

* چه زمینه هایی باعث شکل گیری چنین فرقه هایی می شود؟ آیا نیازی نیست همین ابتدا که هنوز به قول شما خطرناک نیستند برای مقابله با آنها تدبیر جدی اندیشیده شود؟

** عرفان های کاذب، ادامه همان بحث است. شما مگر فکر می کنید توطئه های غربی شامل جمهوری اسلامی ایران نمی شود. اتفاقا آنها برای ما بیشتر برنامه دارند و مثلا می توان به مواردی چون ماهواره، مجلات و کتاب های فاسد، اشخاص فاسد، جریان های فاسد و عرفان های کاذب و صدها مورد دیگر اشاره کرد.

* آیا بخشی از دلایل اثرگذاری برخی توطئه های غرب این نیست که افراد و دستگاه هایی که مسئول هستند نتوانسته اند مباحث دینی را در بسته بندی های زیبا و قابل درک برای همه ارائه کنند؟

** به نظر من در حد مقدورات خوب کار شده است. ما در ایران چهار میلیون و 500 هزار نفر دانشجو داریم. اندونزی که سه برابر ما جمعیت دارد، هم اندازه ما دانشجو دارد. ما در افزایش سطح فرهنگ و دانش مردم مان موفق بوده و توانسته ایم شبکه های متعدد و مراکز فکری مختلف ایجاد کنیم. ما در سطح مقدوراتمان خوب کار کرده ایم. البته نمی گویم شرایط ایده آل است، ولی نسبتا تلاش خودمان را کرده ایم.

ما در بسیاری از مسائل در جهان اسلام پیشرو هستیم. در اسلامی سازی علوم پیشرو هستیم و مثلا همین دانشگاه مذاهب و ادیانی را که ما داریم در دنیا ـ چه در جهان اسلام و چه در جهان غرب ـ نمی توانید مشابه آن را بیابید.

* دلیل گرایشی که به فرقه های تندرو نظیر داعش وجود دارد چیست و چرا افرادی از کشورهای مختلف به این گروه جذب می شوند؟

** تندروی از همان ابتدا در نهاد انسان وجود داشته است. یهودی ها می گفتند عزیر پسر خداست. مسیحی ها هم گفتند عیسی پسر خداست. قرآن، مسیحی ها و یهودی ها را از این کارها نهی کرده است. این تندروی و تمایل به غلو از همان ابتدا در نهاد انسان بوده است. در اسلام هم گروه های متعصبی که برداشت های خاصی دارند مثل داعش، القاعده، طالبان و بوکوحرام می توانند سربازگیری کنند و از یکسری بهانه ها که به دستشان می افتد استفاده می کنند و ضربه خودشان را می زنند.

بنابراین می خواهم بگویم بعضی گروه ها با اشتباهشان زمینه های شکل گیری حرکت های افراطی نظیر داعش و بوکوحرام را فراهم می کنند و آنها نیز از بهانه های ایجاد شده حداکثر سوءاستفاده را می کنند.

* به نظر می رسد با توجه به بحرانی که در حال حاضر به دلیل تندروی بعضی گروه ها ایجاد شده است برخی کشورها که تا قبل فکر می کردند این اختلافات به نفع آنهاست، بیدار شده اند. آیا با این حساب می توان امیدوار بود مسلمانان در آینده از نظر وحدت وضع بهتری داشته باشند.

** اینها جزئی از همان بیداری اسلامی است که اتفاق افتاده و ادامه دارد. می گویند «عدو شود سبب خیر اگر خدا خواهد» و من معتقدم وضع وحدت در آینده بهتر خواهد شد.

* در حال حاضر، وجود برخی اختلافات بی مبنا میان مسلمانان باعث بهره برداری رقبا در عرصه بین المللی شده است. به نظرم با همین الگو می توان در مورد صف بندی های سیاسی داخلی کشورمان هم تحلیل کرد. بخصوص زمان هایی که یک جریان سیاسی به دلیل برخی اختلافات داخلی که مبنای چندان محکمی هم ندارد به تفرقه دچار می شود و همین امر به پیروزی جریان رقیبش می انجامد.

** در مورد جریان های سیاسی در گام اول باید بپذیریم ما تمرین دموکراسی نکرده ایم. کل دموکراسی ما 35 سال دارد و اگر بخواهید این را با دموکراسی های پیشرفته دنیا مقایسه کنید، 150 سال از آنها عقبیم. بنابراین دموکراسی پیشرفته ای نداریم. ما تشکیلات حزبی جاافتاده ای نداریم.

حزب جمهوری اگر ادامه پیدا کرده بود شاید وضع به این شکل نبود اما رهبران این حزب گرفتار کار اجرا شدند و هیچ کدامشان وقت نداشتند. حضرت آیت الله خامنه ای رئیس جمهور شدند، آقایان بهشتی و باهنر شهید شدند، آقای موسوی اردبیلی به قم رفتند و آقای هاشمی هم رئیس مجلس شدند و کسی نماند که حزب را رهبری کند.

مشکل دیگر این بود که ما مدل حزب حرفه ای نداشتیم و همه حزب های ما بعد از حزب جمهوری، موسمی و انتخاباتی بودند. در هر انتخاباتی، یک جبهه ایجاد می شود و ده گروه دور هم جمع شده و ائتلاف می کنند و همین طور به صورت فصلی به کار ادامه دادند. کار تشکیلاتی و با تابلو حرکت کردن، یک کار زمانبر است. الان هیچ یک از احزاب ما کار حزبی جدی انجام نمی دهد؛ به این معنی که نشست داشته باشد، اجلاس و کنگره برگزار کند و آموزش و تربیت کادر داشته باشد. جبهه هایی موسمی هستند که بعد از انتخابات، همه چیز را رها می کنند و دوباره در دوران انتخابات شاهد صف بندی ها و جبهه بندی ها هستیم.

بنابراین بسیاری از این اختلافات به این دلیل است که کار اساسی و اصولی انجام نمی شود. به عنوان مثال اصولگراها باید به اعتقاد من بنشینند و از توحید و شرک شروع کنند و ابتدا آموزش عقیدتی و ایدئولوژیک بدهند. بعد از آموزش مبانی باید به مباحث نبوت، معاد، امامت و عدل بپردازند. در ادامه مباحث امامت باید به موضوع ولایت فقیه بپردازند اما شما چند کلاس سراغ دارید که درباره ولایت فقیه آموزش بدهند. الان اگر یک نفر بخواهد بداند تا چه حد باید تابع ولی فقیه باشد و چگونه باید مطلع شود. اگر کسی سوالی درباره ولی فقیه داشته باشد در کجا می تواند به پاسخ سوالش برسد.

خب وقتی این تدریس ها صورت نمی گیرد و این اقدامات ریشه ای انجام نمی شود، افراد در یک موعد فصلی و با برداشت های شخصی و سطحی سعی می کنند گروهی را دور هم جمع کنند و فوقش یکی از بزرگان سعی می کند در همان مقطع، مبانی خودش را توضیح دهد. ما در گذشته از رهبر معظم انقلاب، آقای هاشمی و آقای باهنر، جزوات حزب جمهوری شان را داشتیم اما در حال حاضر کدام یک از بزرگان، یک جلسه درس تشکیلاتی برگزار می کند. بنابراین با مطالب سطحی و شعاری، اختلاف شروع می شود اما اگر ما مثلا به پنج میلیون جوان اصولگرایی را آموزش دهیم، ممکن است درصد اختلافات کاهش یابد.

* به نظر شما با این وضع فعلی، اصولگراها با این صف بندی که داخل خودشان دارند می توانند برای انتخابات بعدی مجلس به تفاهم برسند؟

** ممکن است به تفاهم برسند، اما این تفاهم یک تفاهم جبهه ای است، نه یک تفاهم با ساز و کار حزبی. چنین تفاهمی تنها برای همین مقطع به درد می خورد، اما یک جریان انتخاباتی را رهبری نمی کند.

* حالت ایده آل از نظر شما چگونه است؟

** ما به یک جریان تابلودار، نشان دار و مسئولیت پذیر نیاز داریم. مثلا جریانی بیاید بگوید من به اقتصاد آزاد معتقدم و ویژگی های چنین اقتصادی نیز به این صورت است. بعد هم هر بلایی که از آن اقتصاد بر سر مردم آمد، مسئولیتش را بپذیرد. وقتی دولتی می آید و قانون حذف یارانه را به آن شکل اجرا می کند اگر آقای احمدی نژاد متعلق به یک حزب بود، الان ما می توانستیم یقه آن حزب را بگیریم و بگوییم ببینید اجرای ناقص قانون چه بلایی بر سر مملکت آورده است، ولی الان این کار ممکن نیست.

به طور کلی من در حال حاضر روند مردمسالاری دینی را میان مردم رو به رشد می بینم، اما تشکیلات سیاسی را همپای مردم نمی بینم. بنابراین می بینید در انتخابات با نتیجه ای روبه رو می شویم که چیزی غیر از خواست احزاب است. مثلا در انتخابات گذشته ریاست جمهوری، کدام حزب نشان داری از آقای روحانی حمایت کرد. ولی دیدیم که ایشان رای آورد. این نشان می دهد که مردم سطح فکری شان بالا رفته و انتخاب خودشان را انجام می دهند.

به نظر من فعالان سیاسی داخلی، اگر یک تشکیلات درست نکرده و کار آموزش و مسئولیت پذیری را شروع نکنند رو به تضعیف می روند و جریان کلی مردم، آنها را با خود می برد. سیل مردم از همه چیز قوی تر است و وقتی به راه می افتد همه چیز را با خود می برد.

* این خوب است یا بد؟ الان در برخی دوره های انتخاباتی شاهدیم که اصلا برخی نامزدها از این موضوع که به هیچ حزب و گروهی تعلق ندارند به عنوان یک برگ برنده یاد می کنند. چرا چنین اتفاقی می افتد؟

** الان که حرکت های پوپولیستی جواب می دهد، معلوم است که نامزدها هم می آیند به عدم تعلقشان به احزاب افتخار می کنند. زیرا می دانند رای مردم از احزاب جلوتر است. ولی اگر احزاب با شیوه های پیشرفته فعالیت کنند طبیعی است در این فرآیند پیروز می شوند.

ما اگر می خواهیم پایه های دموکراسی را در کشور تقویت کنیم، باید این حالت دوم را توسعه دهیم. در غیر این صورت باید همین طور به صورت مردمی جلو برویم و عیب این روش این است که هیچ کس نمی تواند آینده را پیش بینی کند. وقتی در کشور چند حزب شناسنامه دار فعال باشد می توان پیش بینی کرد کدام حزب در آینده پیروز خواهد شد، اما وقتی جریان دست مردم باشد، خود مردم کار را جلو می برند.

* بعد از رحلت آیت الله مهدوی کنی و مرحوم عسگراولادی به اعتقاد شما در آینده، نبود این چهره ها برای اصولگرایی مشکل ساز می شود؟

** خیر. به نظر من اصولگرایان مشکل ریش سفیدی ندارند، بلکه مشکل تشکیلاتی دارند. اگر حزب به معنی واقعی داشته باشیم در چنین حزبی ریش سفید مهم نیست. حزب، شورای مرکزی دارد و همه چیز در انتخابات و بر اساس رای تعیین می شود. در حزب جمهوری، شهید بهشتی یک رای داشت و مثلا فلان جوان هم یک رای. همین که شما الان موضوع ریش سفید را مطرح می کنید به دلیل این است که ما حزب نداریم و می خواهیم ریش سفیدان، کارکرد حزب را داشته باشند.

* بله. ولی چنین نگاهی ناشی از واقعیت های موجود است. در شرایط فعلی که ما حزب فعال نداریم در خیلی مواقع، ریش سفیدها کار را جلو می برند و حداقل می توانند آنهایی را که با هم اختلاف دارند دور یک میز جمع کنند.

** خب سوال من این است که چند نفر ریش سفید از آقای روحانی حمایت کردند؟ حتی در داخل خود اصولگرایان هم اگر ریش سفیدی و پادرمیانی باعث می شد همه نامزدهای اصولگرا به نفع یک نفر کنار بروند، چه اتفاقی می افتاد. تاثیری نداشت و آقای روحانی باز هم رئیس جمهور می شد.

البته من نمی خواهم بگویم که در نبود احزاب، ریش سفیدی تاثیری ندارد. صحبت من این است که این شیوه صحیح دموکراسی نیست. دموکراسی و حرکت های حزبی، چارچوب خودشان را دارند.

در حال حاضر هم به نظر من این طور نیست که ما بی صاحب شده باشیم و من همین الان، ده نفر را می شناسم که از جنس همان افراد باسابقه و باارزش هستند و می توانند بیایند کار را زمامداری کنند.

در مورد آینده اصولگراها نیز به نظر من ممکن است آنها در آینده بتوانند حول برخی چهره ها، حرکت های جبهه ای و جریانی را درست کنند، ولی ما تا زمانی که به یک عقلانیتی در اردوگاه اصولگرایی و اصلاح طلبی نرسیم که همان عقلانیت اعتدال است، مشکلاتمان حل نمی شود. اگر این عقلانیت، ایجاد شود آن وقت این دو حزب می توانند با هم کمک کنند و کشور را بسازند.

* آیا ممکن است با تلفیقی از چهره های معتدل از هر دو جریان به یک جریان سوم رسید؟

** نه اصلا بحث تلفیق و ادغام نباید مطرح شود. دو جریان باید در مملکت باشند و امام هم یک بار در بیانیه شان، مفصل در این باره نوشتند. هر دو جریان باید باشند ولی در اصل اسلام، انقلاب اسلامی، حضرت امام و ولایت فقیه و شخص حضرت آیت الله خامنه ای باید شراکت داشته باشند. اگر این شرایط را داشته باشند به اصطلاح، خودی هستند؛ حالا می خواهند اصولگرا باشند یا اصلاح طلب.

من معتقد به این هستم که جریان اعتدال در اردوگاه اصولگرایی و اصلاح طلبی باید شکل بگیرد. منظورم هم از اعتدال، عقلانیت است. یعنی باید دو جریان عقلانی در کشور داشته باشیم. برخی کارهای احساسی و تندی که در گذشته انجام شده است هیچ نسبتی با عقلانیت ندارد. مثلا تحصن مجلس ششم اصلاح طلب ها، چه نسبتی با عقلانیت داشت یا مثلا حرکت هایی که گاهی اوقات، برخی نمایندگان تندرو مجلس به اسم اصولگرایی انجام می دهند آیا عقلانی است.

البته در حال حاضر خیلی از ضعف های ما را ولی فقیه پوشش می دهد. در همین یک سال اخیر وقتی تندروی ها علیه دولت آقای روحانی خیلی اوج گرفت دیدیم ولی فقیه، ترمز این تندروی ها را کشیدند و بعد دیدیم که مواضع خیلی ها عوض شد. ما الان به برکت و نعمت ولایت فقیه، خیلی از ضعف هایمان را پوشش می دهیم که اگر این نعمت نبود خطرهای زیادی به وجود می آمد و وحدت ملی مان آسیب می دید. الان ضامن وحدت ملی ما، ولی فقیه است.

* الان برای سر و سامان دادن به کارهای تشکیلاتی و حزبی چه کسی باید پیشقدم شود؟

** مردم. به نظر من قوانین کافی برای کار حزبی داریم. اگر شخصیت های تاثیرگذار و خوشنام بیایند و تشکیلات قوی ایجاد و با مردم کار کنند، مردم به آنها گرایش پیدا خواهند کرد. رهبران سیاسی باید به این شعور و آگاهی برسند که احزاب تشکیلاتی به وجود بیاورند و برای ساز و کار مالی آن هم یک فکر اساسی بکنند که متهم نشوند. مردم هم اگر دیدند که در آنها قابلیت هست، به آنها روی می آورند.

نظرات بینندگان
آخرین مطلب
ارسال خبرنامه
برای عضویت در خبرنامه سایت ایمیل خود را وارد نمایید.
نشریات