پارتیزان‌های قاره سیاه

نوشته: دیوید ویدهاوس ـ ترجمه: پوراندخت مجلسی

قتل عام در سومالی به وسیله نیروهای اتیوپی با حمایت آمریکا، سبب گروه‌بندی جدیدی علیه متجاوزان اتیوپیایی و دولتی که در ژانویه گذشته در آنجا منصوب کرده‌اند، شده است. حمله‌هایی که از 27 مارس شروع شد، در 4 روز باعث کشته شدن 1000 شهروند غیرنظامی در موگادیشو (پایتخت سومالی) شد. نیروهای اتیوپی با پشتیبانی متحد خود، دولت انتقالی سومالی TGF، تانک، هلیکوپتر، کشتی جنگی و رسته توپخانه را برای تخریب حدود 4 مایل مربع از خانه‌های اطراف شهر که ساکنان آن از طرفداران میلیشیای مخالف این تهاجم بودند، به کار گرفتند. 10 هزار نفر از ساکنان موگادیشو پس از این حمله از محل زندگی خود گریختند. این تعداد غیر از 100 هزار نفری است که از فوریه مجبور به فرار از محل زندگی خود شده‌اند. در این حال، پزشکان بدون مرز بیشترین شیوع بیماری وبا را در سومالی در 15 سال گذشته گزارش کرده‌اند. مقامات سازمان ملل نیز درباره وقوع یک فاجعه انسانی در مورد مردمی که در داخل کشور آواره می‌شوند، هشدار داده‌اند. شمار این افراد اکنون به نیم میلیون نفر رسیده است.

TGF که رهبری آن متمایل به هواداری از فرقه درود (Darod) است، پیش از این پاکسازی فرقه‌ای، دچار انشعاب شده بود، ولی این قتل عام منجر به این شد که عده زیادی به حسین عیدید، معاون نخست‌وزیر که یکی از افراد مورد توجه این فرقه است، پشت کنند. عیدید در 18 آوریل همراه با شریف شیخ احمد، رهبر جناح میانه‌رو اتحادیه محاکم شرعی، بیانیه مشترکی را علیه اشغال، صادر کرده است. گروه اتحادیه محاکم شرعی UIC در ژانویه و پس از تهاجم نیروهای اتیوپی به کنار رانده شد. شریف حسن شیخ آدن، سخنگوی قبلی دولت انتقالی TGF، هم به این بیانیه پیوسته است که دعوت مشترکی را از جبهه سومالی برای بیرون راندن نیروهای اتیوپی به عمل می‌آورد. برخلاف عیدید، آدن همیشه مخالف تهاجم بود و طرفدار گفت‌وگو با میانه‌روهای اتحادیه محاکم شرعی و به همین دلیل هم بود که رئیس‌جمهور دولت انتقالی منصوب آمریکا، عبدالله یوسف، او را در ژانویه تنزل مقام داد. حسین عیدید عضو فرقه‌ها وای است که بر موگادیشو حاکم است. او فرزند محمد فرح عیدید است که از سال 1992 تا 1994 یعنی سال‌های اشغال سومالی به وسیله سازمان ملل به رهبری آمریکا، موگادیشو را پاتوق خود قرار داده بود. حسین عیدید که در ایالات متحده درس خوانده، در دهه 1990 به عنوان یک تفنگدار دریایی به سومالی رفت و در آنجا ماند و یک جنگ‌سالار شد و مانند پدرش با تبدیل جنگل‌های اقاقیای سومالی به زغال و صادر کردن آن ثروتمند شد. در کشوری که از سال 1991 یعنی پس از سقوط زیادباره، دیکتاتور مورد حمایت آمریکا، دارای یک حکومت مرکزی نبود، او خود را یک دوست قدرتمند آمریکا معرفی می‌کرد.

پس از حملات 11 سپتامبر آمریکا، عیدید خبرچین سیا در «جنگ با ترور» شد و مسئول بعضی از ادعاهای اثبات‌نشده‌ای در مورد این شایعه که اتحادیه محاکم شرعی UIC به مهره‌های اصلی القاعده پناه داده است. اتهام رخنه القاعده در سومالی، تبلیغاتی بود برای پوشش دادن به انتصاب TFG به وسیله اتیوپی و حامیان آمریکایی آن.

گزارش سازمان عفو بین‌الملل حاکی است که بیش از 80 زن و مرد و کودک سومالیایی با مظنون بودن به ترور و بدون هیچ اتهامی هنوز در بازداشت و در زندان‌های مخفی اتیوپی به سر می‌برند. آنها به وسیله نیروی امنیتی مرزی کنیا که در ایالات متحده تعلیم دیده‌اند، در ژانویه و فوریه 2007 دستگیر شده‌اند. این افراد از ناحیه‌ای که تانک‌های اتیوپی در حال پیشرفت بودند و نیروی هوایی آمریکا برای کشتن رهبران فرضی القاعده مشغول بمباران محل، در حال فرار بودند. طبق گزارش آژانس آلس فام 70 گله‌دار سومالیایی در این حمله هوایی کشته شدند.

عیدید به رغم گذشته پر فراز و نشیبش، همراه با دو متحد ضداتیوپی خود از TFG ریشه‌های عمیق‌تری در بخش جنوبی پایتخت دارد. این سه نفر می‌توانند نماینده سیمای دولت آینده سومالی باشند. اگر چنین چیزی عملی شود، کودتایی خواهد بود به نفع ایسایاس افورکی (Isaias Afverki) که واسطه‌ای بود برای این متحدان جدید در اتیوپی و مجری اعلام این اتحاد در اسمره، پایتخت اریتره. درست چند هفته پیش این طور به نظر می‌رسید که اتیوپی و ایالات متحده در انتصاب یک دولت سومالیایی طرفدار خود موفق می‌شوند. اکنون ایسایاس می‌تواند به جایی برسد که خود دولت‌ساز باشد. اریتره یک استان جدا شده از اتیوپی بود که اکنون رقیب منطقه‌ای آن است. مشاجره مرزی طولانی میان اریتره و اتیوپی منجر به جنگ میان آنها در سال 1998 شد. حکومت اریتره یک حزبی است، با ظاهری ضدامپریالیستی؛ سیمایی که از روزهای انقلابی بودن برایش باقی مانده است. آن وقتی که اتحاد شوروی متحد منجستوآیله ماریان در اتیوپی بود، اریتره را ایالات متحده حمایت می‌کرد. اریتره از آن زمان از واشینگتن روی‌گردان شد که دولت آمریکا از ادعاهای مرزی اتیوپی حمایت کرد. در دو هفته گذشته، معاون وزارت خارجه آمریکا در امور آفریقا، جندایی فریزر، با اتهام حمایت از ترور، ناسزاهایی را نثار ایسایاس کرده است. اگر چه اریتره یک دولت غیرمذهبی و کشوری دارای مذاهب گوناگون است، ولی پیوندهایی با نهضت اتحادیه محاکم اسلامی داشته است؛ بخشی به دلیل این که در جنوب، اتیوپی را از مرز اریتره دور نگاه دارد. اگر چه حضور آدن و عیدید در اسمره نقش اریتره را تغییر می‌دهد، توانمندی آن را در منطقه افزایش می‌بخشد و هزینه را برای آمریکا اگر به موضع خصمانه خود ادامه دهد، بالا می‌برد. در شرایط دیگری امکان داشت بوش بخواهد این برخوردها را به یک جنگ منطقه‌ای تبدیل کند ولی چنین اقدامی از طرف آمریکا به دلایل مختلف در حال حاضر نامحتمل است. یکی درگیری بیش از حد در عراق و افغانستان و همچنین به این دلیل که موگادیشو هنوز صحنه کارزار است و در وضعی قرار دارد که تنها در یکی دو هفته گذشته 130 سومالیایی کشته شده‌اند و در ضمن نیروهای مهاجم اتیوپیایی نمی‌توانند روی اعضای اتحادیه آفریقا حساب کنند تا آنها را نجات دهند. تاکنون تنها اوگاندا، متحد نزدیک آمریکا، نیروهای خود را به محل فرستاده است. آمریکا ممکن است امیدوار باشد که قراردادی با ظاهری نجات‌بخش ترتیب دهد که به وسیله آن اتیوپی بتواند قبل از عقب‌نشینی، ادعای پیروزی کند. این امر گمراه‌کننده است که آمریکا حمایت خود را از یک دولت سومالیایی اعلام کند که شامل به اصطلاح اسلام‌گرایان میانه‌رو است و ظاهراً اتحادیه محاکم شرعی را محدود خواهد کرد. به نظر می‌رسد که بعضی‌ها در دولت آمریکا موافق چنین مسیری باشند ولی به نظر می‌رسد رسیدن به انشعاب میان دو جناح اتحادیه محاکم ناممکن باشد، چون آنها در روزهای اخیر علیه اتیوپی و TGF متحد شده‌اند. احتمال ادامه برخوردها زیاد است. اتیوپی‌ها نمی‌توانند به سادگی عقب‌نشینی کنند، زیرا دولت عبدالله یوسف که آنها از آن طرفداری می‌کنند، ممکن است بدون حمایت آنها از هم بپاشد. ولی اگر تجدید سازمان اتحاد نیروهای سومالی سر بگیرد شرایط به بن‌بست نخواهد انجامید. اوضاع دارد به ضرر آمریکا و اتیوپی پیش می‌رود، حتی اگر مهاجمان کارت‌های بیشتری برای بازی داشته باشند، به نظر می‌رسد که مهاجمان دست بازنده را خوانده باشند.