آئین گل‌مالی رسم دیرینه لرستان در عاشورای حسینی

یکی از رسم‌های سنتی و دیرینه مردم دیار ولایت‌مدار لرستان به‌ویژه خرم‌آباد آئین گل‌مالی در عزای امام حسین(ع) است.

به گزارش خبرگزاری فارس از خرم‌آباد، با فرا رسیدن ایام محرم و صفر به ویژه روز عزای امام حسین و مصیبت‌ها حضرت زینب (س) یعنی روز عاشورا مردم لرستان غرق در عزا و ماتم می‌شوند و بر اساس رسم دیرینه خود که در عزای عزیزترین عزیزان خود را سر پا گل مالی می‌کنند، بار دیگر خاک عزا بر سر می‌گیرند.

در روز عاشورا مردم لرستان از کودک و جوان، زن و مرد خود را همزمان با آغاز روز عاشورا خود را در گل و گلابی که از قبل آماده شده، غرق می‌کنند، زنان به یاد مصیبت و بی‌برادر شدن حضرت زینب(س) گل را بر چادر سیاه و سر خود و دسته‌ها عزاداری هر کدام سعی می‌کنند خود و دیگری را کمک کنند، تا سر تا پای خود را گل یا همان خره به زبان لری را بگذارند.

عشق به حسین در دیار لرستان سرما و گرما و تابستان و زمستان نمی‌شناسد، مردم این دیار بی‌صبرانه منتظر مراسم سنتی چندساله گل‌مالی هستند.

این مردم در روز عاشورا لباس سیاه خود را به رنگ گل در می‌آوردند و نماز ظهر عاشورا را با همان لباس‌ها برپا می‌کنند.

آیین گل‌مالی عزای اباعبدالله در استان لرستان از روزهای قبل از عاشورا با آماده کردن هیزم برای خشک کردن عزادارانی که گل مالیده‌اند و درست کردن حوضچه‌های برای آمده کردن گل در آن برای مردم آغاز می‌شوند، در روز عاشورا همزمان با اذان صبح و درست کردن گل و گلاب و برافروختن آتش در کنار خیمه‌ها و منبرهای عزا دسته‌های عزا هر کدام یکی یکی خود را به گل مالیده و آماده عزاداری برای امام حسین(ع) می‌شوند.

*در این روز آسمان لرستان غرق در عزا و خاکی می‌شود

در حین گل‌مالی نوحه‌های محلی مانند: دستگیر بی‌دس حسین دسم بیر، ساقی حنا رس حسین دسم بیر(ای برادر بی‌دست امام حسین(ع) کسی که پشت و پناه وی بوده کمک من هم بکن، ای ساقی بی‌دست حسین دست من را بگیر)، ده مین دریای خی دور گرو گم کردمه (در میان دریای خون (در مروارید) گران‌بها گم کرده‌ام»، سر می‌دهند.

آئین گل‌مالی از دیرباز در دیار لرستان مرسوم بوده، کسانی که عزیز، جوان و یا فرد بزرگی از خانواده خود را از دست می‌دادند، به رسم عزای از دست رفتن آن عزیز خود را با گل آغشته می‌کردند، اما این تنها مختص به خانواده عزادار و چند تن از اقوام درجه یک آنها بود، این در حالی است که در عزای حسینی همه مردم این دیار خود را با گل آغشته می‌کنند.

در بین برخی مردم دیده می‌شود که پدر و مادرهای لرستانی لباس‌های به گل مالیده جوانان خود را همچنان گل‌مالی شده برای سال آینده نگه‌داری می‌کنند که این کار به نیت بیمه شدن جان و مال و سلامتی فرزندان خود است.

*سازهای چمرانه

در روز عاشورا سازهای غمگینی در استان لرستان که به زبان محلی به آن چمرانه می‌گویند، به صدا درمی‌آید و دسته‌های عزا همزمان با آن سازها بر سر و سینه‌های خود می‌زنند.

دسته‌های عزاداری در این زمان هر کدام بر درب خیمه‌های خود جمع و به سمت جایگاه‌های عزاداری و حسینیه‌ها با خواندن نوحه‌های لری مانند کرب و بلا معطر به خین گل هزارو / حسی غریو و بی‌کس د سوگ سروردارو/ نوب گرت هر که زیتر رو و میدو سر و جلو نیان د کف گرت جو و... حرکت می‌کنند در بین این دسته‌ها کودکان سیاه‌پوش و جوانان گل مالیده و زنان گریانی دیده می‌شود که بر سوگ امام حسین(ع) گریان هستند و در این میان حوائج خود را بیان می‌کنند.

*چلچراغ

چلچراغ یا همان چهل‌چراغ شامل 30 تا 40 چراغ توری است که به شکلی زیبا و دیدنی و با مهارت خاصی بر پایه‌ای مثلث شکل از جنس چوب یا فلز سوار می‌شوند و عزاداران حاجت‌مند هرکدام به نوبت آن را حمل می‌کنند.

با آغاز ماه عزای سالار شهیدان در لرستان دستجات و هیئت‌های عزاداری شب‌ها با حضور در تکیه‌هایی موسوم به خیمه به عزاداری پرداخته و برخی از دستجات زنجیرزنی و سینه‌زنی نیز با حضور در خیابان‌های شهر در حالی که در پیشاپیش این دستجات چلچراغ حرکت می‌کند، به عزاداری می‌پردازند.

*طوق اشگس

پایان عزاداری و مراسم روز عاشورا با ضرب‌المثل طوق اشگس اعلام می‌شود.طوق بر وزن سوق علامت ویژه و عمودی عزاداران ماه محرم در لرستان است، محور اصلی چوب نسبتاً بلندی است، به طول هشت تا 10 متر که از یک متر به بالا از چندین حلقه که مرکز آنها چوب اصلی است، تشکیل می‌شود.

یک پارچه از جنس مخمل دور حلقه‌ها می‌بندند و در بالا و انتهای آن یک قندیل نقره قرار می‌دهند و اطراف آن را با نوارهای رنگی ریشه‌دار و آینه‌های کوچک زینت می‌دهند.

عزاداری در لرستان از عصر عاشورا به مدت سه شب با انجام مراسم شام غریبان که عزاداران یک دستار سیاه مخصوص به نام کت را به سر و گردن و شانه‌های خود می‌پیچانند، در عزا شرکت می‌کنند و با روشن کردن شمع برای غریبی یاران و اصحاب امام حسین(ع) به پایان می‌رسد.

مدیرکل اوقاف و امور خیریه لرستان ضمن تسلیت فرا رسیدن عاشورا تاسوعا و عاشورای حسینی گفت: مردم لرستان در مراسم‌های مختلف به خصوص در ایام محرم با برپایی آئین‌های مختلف عشق و ارادت خود را به اهل‌بیت (ع) نشان می‌دهند.

حجت‌الاسلام مرتضی خاکباز اظهار داشت: قدمت عزاداری و روضه‌خوانی در لرستان به بیش از 700 سال می‌رسد، این نشان از عشق و ارادت به خاندان عصمت و طهارت است.

وی افزود: در این ایام برنامه‌های مختلفی نظیر چهل منبر، گل‌مالی، شبیه‌خوانی، تعزیه، و....برگزار می‌شود.

در ادامه مدیرکل حفاظت و محیط‌زیست لرستان گفت: برای مراسم سنتی گل‌مالی در خرم‌آباد 150 تن هیزم تهیه و در اختیار هیئت‌ها قرار می‌دهد.

مهرداد فتحی بیرانوند اظهار داشت: با پیگیری‌های محیط‌زیست لرستان شرکت پتروشیمی لرستان از محل ضایعات بسته‌بندی‌های خود 150 تن هیزم در اختیار هیئت‌های مذهبی قرار گرفت.

وی از همه هیئت‌ها خواست از قطع کردن درختان جلوگیری کنند.