آزادسازی الرمادی؛ مقدمه سقوط داعش در عراق

پایگاه بصیرت / گروه بین الملل/فرزان شهیدی

سرانجام با گذشت هفت ماه از سقوط الرمادی، مرکز استان الانبار، ارتش و نیروهای مردمی عراق موسوم به «الحشد الشعبی» طی یک عملیات حساب شده وارد این شهر شدند.
ارتش عراق به همراه نیروهای مردمی که از پشتیبانی هوایی برخوردار هستند، پیشروی های موفقیت آمیزی در الرمادی داشته‌ و بر مناطق حي الحوز والزاوية سیطره یافته و اکنون در حال پیشروی به سوی ساختمان اصلی دولت در الرمادی هستند.
نیروهای عراقی از چندین محور وارد مرکز الرمادی شد‌ه و پاکسازی بعضی مناطق مسکونی را آغاز کرده ‌اند. بنا بر اعلام مقامات عراق، انتظار می ‌رود این شهر طی روزهای آینده به طور کامل از اشغال گروه تکفیری داعش آزاد شود.
آزادسازی الرمادی معادله جنگ با داعش را دچار تغییرات مهمی کرده و راه را برای آزادی موصل، مرکز استان نینوا، در غرب عراق هموار خواهد کرد؛ شهری که داعش پس از تصرف در سال گذشته، آن را دارالخلافه اعلام کرده است. در چنین شرایطی عراقی ها منتظر بسته شدن نهایی پرونده داعش هستند.

سقوط الرمادی
الرمادی که در ٩٠ کیلومتری غرب بغداد، پایتخت عراق قرار دارد، در اواخر اردیبهشت ماه سال جاری به دست تروریست ‌های تکفیری داعش افتاد. اشغال الرمادی طرحی حساب شده از سوی داعش در پاسخ به پاکسازی این گروه از شهر تکریت بود. در واقع داعشی ها آزاد سازی تکریت توسط نیروهای عراقی را ضربه روحی بسیار بزرگی تلقی می کردند و از این رو برای بازگرداندن امید و اعتماد به عناصر خود به سمت اشغال الرمادی حرکت کردند.
یکی از مهم‌ ترین دلایل سقوط الرمادی این بود که دولت مرکزی تحت فشار آمریکا با حضور نیروهای بسیج مردمی در الرمادی مخالفت کرد. از آن زمان تاکنون ارتش عراق با همکاری نیروهای الحشد ‌الشعبی برای باز پس‌ گیری الرمادی تلاش گسترده‌ ای انجام داده اند. این نیروها ماه گذشته میلادی محاصره مرکز استان الانبار را تکمیل کردند و ارتباط شبه‌ نظامیان داعش داخل در الرمادی را با سایر مناطق استان الانبار و همچنین سوریه قطع کردند؛ ولی به ‌رغم خبرهایی که چندین بار درباره نزدیک شدن آزادی الرمادی منتشر شد، این شهر آزاد نشده بود.
موضوع دیگری که روند آزادسازی الرمادی را با تاخیر مواجه کرده بود، حضور شهروندان غیرنظامی در این شهر بود. سخنگوی دولت عراق در پاسخ به برخی ابهامات در خصوص کُند شدن روند عملیات آزادسازی شهر الرمادی در استان الانبار تصریح کرد: تلاش ارتش برای حفاظت از جان غیرنظامیان ساکن الرمادی موجب طولانی شدن عملیات آزادسازی آن شده است. سعد الحدیثی همچنین اظهار داشت: نظامیان ارتش تلاش می کنند تا در جریان عملیات پاکسازی الرمادی کم ترین خسارت متوجه غیرنظامیان شود.

نگرانی آمریکا
گفته می‌ شود آمریکایی ‌ها با آزادسازی الرمادی به دست الحشد الشعبی موافق نیستند. آمریکا برای توجیه این مخالفت به دلایل واهی همچون طائفه ای شدن جنگ و انتقامجویی عناصر الحشد الشعبی (که اکثرا شیعه هستند)، از اهل سنت تمسک می جوید.
حضور و نقش مستشاری ایران در عراق نیز از دیگر عواملی است که نگرانی آمریکایی ها را برانگیخته است. روزنامه نیویورک تایمز چاپ آمریکا طی تحلیلی در این باره نوشت: اتفاقات اخیر الرمادی، بار دیگر نفوذ ایران را برجسته می ‌سازد.
بعد از آن که سقوط رمادی قریب الوقوع به نظر می ‌رسید، شورای استانی انبار با تشکیل جلسه در بغداد تصمیم گرفت از حیدر العبادی نخست ‌وزیر بخواهد نیروهای نامنظم شیعه را برای نجات الانبار که یک استان عمدتا سنی است، فرابخواند. عبادی هم با صدور بیانیه ‌ای شبه نظامیان شیعه موسوم به الحشد الشعبی را که متشکل از چند نیروی شیعه قدرتمند تحت حمایت ایران است، برای جنگ در الانبار فراخواند.
نیویورک تایمز در گزارش خود افزود: آمریکا که هدایت یک ائتلاف بین‌المللی را در حملات هوایی در حمایت از نیروهای عراقی برعهده دارد، با دخالت شبه نظامیان شیعه در الانبار مخالف بوده است. مقامات الانبار در بررسی کمک گرفتن از شبه نظامیان شیعه، با استوارت جونز، سفیر آمریکا در عراق ملاقات کردند تا از موضع آمریکا در خصوص این مساله مطلع شوند. به گفته مقامات رسمی، استوارت به مقامات محلی گفت که آمریکا به حملات هوایی ادامه می ‌دهد به شرط آن که شبه نظامیان شیعه تحت فرمان عبادی باشند، نه مشاوران ایرانی.

الحشد الشعبی؛ گزینه کارآمد
در آغاز حمله برای آزادسازی تکریت در استان صلاح ‌الدین در ماه مارس، شبه نظامیان تحت حمایت ایران هدایت عملیات زمینی را به دست داشتند و جنگنده‌ های آمریکایی وارد عمل نشدند. به محض توقف نیروهای شبه نظامی، عبادی به آن ها دستور عقب ‌نشینی داد. به دنبال آن، عبادی قول داد عملیات جدیدی در الانبار آغاز شود که قرار بود تحت رهبری نیروهای امنیتی عراق و با پشتیبانی حملات هوایی آمریکا صورت گیرد و ایران و شبه نظامیان در حاشیه باشند. یک مولفه اصلی آن راهبرد، مسلح کردن قبایل سنی محلی برای جنگ بود اما آن طرح در سطح وسیع عملی نشد.


وخامت اوضاع انبار طی ماه گذشته، ضعف ارتش عراق را که تحت آموزش مشاوران نظامی آمریکا است، برجسته ساخت و سوالاتی را درباره راهبرد آمریکا برای شکست داعش مطرح نمود. آمریکایی ها ضمن آن که در شکست دادن داعش جدی نیستند، هیچ تمایلی به برجسته شدن نقش جمهوری اسلامی ایران و گروه های شیعی تحت حمایت آن ندارند.
در سایه چنین شرایطی دولت عراق به این جمع بندی رسیده است که بدون اتکا به نیروهای مردمی، آزادسازی مناطق تحت تصرف داعش امکان پذیر نیست. عراق چنین تجربه ای را در عملیات های موفق گذشته مانند تکریت و فلوجه آزموده بود.

اهمیت شهر الرمادی
الرمادی به عنوان مرکز استان الانبار از نظر راهبردی، جایگاه ویژه ای دارد. این شهر در کنار رودخانه فرات است و در آن سدی وجود دارد که بخش مهمی از آب شرب جنوب عراق را تامین می ‌کند. علاوه بر این، الرمادی برای داعش یک خط امدادرسانی مهم از بغداد به سوریه و اردن محسوب می‌شود و قطع کردن این خط می ‌تواند ضربه بزرگی به فعالیت‌های داعش در عراق و سوریه وارد سازد.
براساس ارزیابی کارشناسان، این شهر قبل از این که به اشغال داعش درآید، نزدیک به 17 ماه در برابر حملات گروه های انتحاری و ... ایستادگی کرد و در نهایت به دلیل کوتاهی در اداره عملیات نظامی و اطلاعاتی، به تصرف داعش در آمد.
همزمان با عملیات اخیر در الرمادی، تیم ‌های مهندسی ارتش عراق، پل‌ های موقت بر روی رود فرات ایجاد کردند و متعاقب آن نیروهای زمینی به صورت مستقیم به منطقه الحوض، که ساختمان‌های دولتی در آن قرار دارد، وارد شدند. پیش‌تر شبه‌ نظامیان داعش برای کُند کردن سرعت پیشروی نیروهای دولتی، پل ‌های ساخته شده روی فرات را منهدم کرده بودند.
در طول یک ماه گذشته نیروهای عراقی، حلقه محاصره بر شبه‌ نظامیان در الرمادی را تنگ تر کردند و سرانجام ١٠ صبح روز سه شنبه گذشته به وقت محلی، گام نهایی این عملیات برای رسیدن به مرکز شهر را آغاز کردند.
 حیدر العبادی، نخست وزیر عراق، فراخوانی را جهت آمادگی برای اعزام نیروهای مردمی اعلام کرد. البته قبل از نخست وزیر بسیاری از گروه های عراقی به حالت آماده باش در آمده بودند. مجموع نیروهای مشارکت کننده در عملیات آزاد سازی الانبار، حدود 20 هزار رزمنده اعلام شده است.
به رغم اقدامات وحشیانه ای که داعش در حق شهروندان و نظامیان الانبار با هدف ایجاد رعب و وحشت در دل نیروهای عراقی صورت داد، اما این نیروها در کرانه های فرات، منطقه الحبانیه و کرمه در شرق الانبار متمرکز شده و خود را برای ساعت صفر عملیات آزاد سازی آماده کردند.
روز دوشنبه ارتش عراق از آسمان بیانیه‌ هایی داخل شهر انداخته بود که در آن از شهروندان خواسته بود مناطق درگیری را ترک کنند، اما تروریست‌ های داعش مانع از خروج مردم می ‌شوند و حتی از آن ها به عنوان سپر انسانی استفاده می ‌کنند.
شبه ‌نظامیان داعش همچنین تعداد زیادی از ساکنان مناطقی که هنوز در کنترل این گروه تروریستی است را بازداشت کرده ‌اند تا مانع از شورش مردم در حمایت از عملیات تهاجمی دولت شوند.
به گفته سخنگوی واحدهای ضد تروریسم عراق، نیروهای عمل کننده با مقاومت زیادی روبه ‌رو نشدند و تنها تک تیراندازان و بمبگذاران انتحاری مانع پیشروی ها هستند. بر اساس گزارش منابع اطلاعاتی تا دو هفته پیش حدود ٦٠٠ هزار شبه‌ نظامی داعش در الرمادی حضور داشتند، اما بر اساس برآوردهای واحدهای اطلاعاتی ارتش عراق هم اکنون تنها حدود ٣٠٠ شبه ‌نظامی داعش در این شهر هستند. این آمار بدین معناست که داعش از الرمادی عقب نشینی کرده و با توجه به تعداد اندک نیروهای دشمن، آزادسازی کامل شهر دور از انتظار نیست.

موصل؛ ایستگاه نهایی نبرد با داعش
به طور طبیعی پس از آزادسازی الرمادی، نوبت به موصل مرکز خلافت داعش خواهد رسید. حیدر العبادی آزادسازی شهر موصل در استان نینوا را هدف بعدی ارتش و نیروهای مردمی این کشور پس از پاکسازی شهر الرمادی اعلام کرد. نخست وزیر عراق با اشاره به پیشروی های ارتش در شهر الرمادی، واقع در استان الانبار، اظهار داشت: در حال حاضر دستاوردهای زیادی را در الرمادی محقق کرده ایم.
به گفته بشار کیکی، رئیس شورای استانداری نینوا، طرح آزاد سازی موصل آماده شده و 20 هزار مبارز از 4 جبهه در عملیات آزادسازی موصل مشارکت خواهند کرد، اما زمان آغاز این عملیات هنوز مشخص نشده است.
بنا بر گزارش های اطلاعاتی، یگان عملیات آزاد سازی موصل، 7هزار تن از نیروهای امنیتی عراق از جمله 2000 نیروی یگان ویژه را جهت مقابله با گروه تروریستی داعش و بازپس ‌گیری این شهر از اشغال داعش آموزش می ‌‌دهد و تجهیز می ‌کند. این آموزش‌ ها شامل تمرینات رزمی، تیراندازی با انواع سلاح، فنون نبرد رودررو، درگیری خیابانی و مانور در شرایط سخت است.
آزادسازی موصل از اشغال داعش به معنای پایان کامل این گروه در عراق خواهد بود، زیرا موصل دژ و پایگاه اصلی آنان محسوب می شود. به عبارتی استان نینوا با مرکزیت موصل برای داعش، تبدیل به یک امر حیاتی و حیثیتی شده است، بنابراین رهبران داعش به هر طریقی تلاش می ‌کنند موصل را حفظ کنند. تروریست‌های تکفیری پس از پیروزی‌های اخیر ارتش عراق در شش ماه گذشته و خصوصا آزادسازی تکریت و الرمادی، نگران سقوط موصل شده و از هیچ اقدامی از جمله حفر خندق دریغ نمی ‌کنند.

دورنما
آزادسازی موصل تنها آثار داخلی در سطح عراق ندارد، بلکه موقعیت منطقه ای داعش را به ویژه در سوریه به خطر خواهد انداخت.
اگر شهر موصل از سوی ارتش و نیروهای مردمی عراق  آزاد شود؛ این باور در ارتش و نیروهای مردمی سوریه نیز بوجود می ‌آید که می‌ توانند دژ خلافت داعش در استان رقه سوریه را سرنگون کنند و به این ترتیب آغاز فروپاشی تدریجی داعش رقم خواهد خورد.
با این حال آزادسازی موصل نیاز به هماهنگی، امکانات گسترده و زمان کافی دارد. علاوه بر نیروهای ارتش و الحشد الشعبی، در آزادسازی موصل به تعداد زیادی نیروی داوطلب از اهالی موصل نیاز است تا از آن ها برای دوره پس از آزادسازی و کنترل اوضاع امنیتی این شهر کمک گرفته شود. هماهنگی با جهات مختلف از جمله کُردها و نیز وجود مراکز اطلاعاتی با دقت بالا از دیگر ملزومات اجرای عملیات موفق در موصل است.
تداوم حمایت های خارجی از داعش، وجود برخی از عشایر و جریانات اهل سنت که همچنان مخالف دولت عراق و احتمالا همسو با داعش هستند، از دیگر موانع عملیات آزادسازی موصل محسوب می شود. کارشکنی های آمریکا و متحدانش نیز از دیگر موانعی است که همانند عملیات آزادسازی الرمادی، به احتمال زیاد بروز خواهد کرد.
در پایان باید گفت عزم دولت و مردم عراق و حضور نیروهای داوطلب که با اشاره مرجعیت به دفاع از سرزمین خود برخاسته اند، این نوید را می دهد که پس از تکریت، فلوجه و الرمادی، آخرین دژ داعش در موصل نیز فروپاشد./