تحلیلی بر اقتدار رزمندگان در عملیات بدر

عملیات بدر يكي از عمليات‌هاي بزرگ آبي-خاكي رزمندگان در طول دفاع مقدس بود که تجربیات ارزشمند آن بی‌شک در اجرای عملیات‌های بزرگ به یاری رزمندگان اسلام آمد. در این نوشتار کوتاه سعی بر آن شده است که به چگونگی دست‌یابی به این پیروزی ارزشمند و اقتدار بزرگ در نبردهای ناهم‌طراز قدرت‌های استکباری با انقلاب نوپای اسلامی در جبهه‌های جنگ در هشت سال دفاع مقدس پرداخته شود.

زمینه‌های شکل‌­گیری، طراحی و اجرای عملیات بدر

در ادامه راهبردها و طرح‌­های دفاع مقدس در سال سوم جنگ، هدف و طرح‌ریزی ورود به خاک دشمن در دستور کار فرماندهان عالی جنگ قرار گرفت.

تصمیم ادامه یا توقف جنگ در سال سوم جنگ به طور جدی مورد بحث واقع شد و نهایتا ًتفکر ادامه نبرد و ورود به خاک دشمن برای تصرف مواضع مهمی که به استناد آن بتواند رژیم بعثی عراق را به شکل مناسب به پای میز مذاکره بکشاند؛ پیروز گردید. در این سال 9 عملیات آفندی در تمامی خطوط درگیری انجام شد. نکته­‌ای که درتصمیم‌‌گیری­‌ها مورد توجه قرار نمی­‌گرفت؛ مشابه قرار دادن وضعیت نیروهای رژیم بعثی صدام درخاک ایران در سال دوم جنگ و در خاک خودش در سال سوم جنگ بود.

رژیم بعثی صدام و استکبار جهانی هرگز اجازه نمی­‌دادند که ایران اسلامی بتواند جای پای محکمی در خاک عراق به دست آوررد و حتی اگر هم این کار انجام می‌­شد به هر قیمتی آن جای پا را باز پس می­‌گرفتند.

سال سوم جنگ نیز همچنان با داشتن مسئولیت بیش از 1000 کیلومتر مواضع پدافندی و مشارکت در عملیات­‌های مشترک با سپاه برای نیروی زمینی ارتش سپری شد.

سال چهارم دفاع مقدس(31/6/62 الی31/6/63)، به دلیل عدم موفقیت کامل ایران برای نفوذ به خاک رژیم بعثی عراق فشارهای سیاسی برای تحمیل صلح به ایران بیشتر شد.

در این زمان تفکر انجام یک عملیات وسیع و تصرف اهداف مهمی در خاک عراق به اطراف هور متمایل شد. به دلیل وضعیت خاص منطقه و وجود موانع طبیعی، عراق موانع مصنوعی قابل توجهی را به کار نگرفته بود. لذا عملیات خیبر در دو جبهه طراحی شد جبهه اول هورالعظیم و تصرف جزایر مجنون و رسیدن به جاده العماره بصره و جبهه دوم منطقه زید و حسینیه برای نزدیک شدن به شرق بصره. درجبهه دوم به دلیل آنکه این منطقه در سال دوم جنگ با عملیات رمضان آزمایش شده بود و پس از آن نیز مواضع و موانع عراق چند برابر شده بود.

در جبهه دوم با پشتیبانی توپخانه، هوانیروز و نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، نیروهای حمله کننده سپاه توانستند جزایر مجنون را تصرف کنند ولی از رسیدن به جاده العماره بصره بازماندند.

تصرف جزایر مجنون توسط ایران و بمباران شیمیایی این جزایر توسط عراق بازتاب­های سیاسی گسترده­ای را در جهان به دنبال داشت. دنیای استکبار همه جانبه عراق را پشتیبانی و حمایت می‌کرد و در طرف مقابل محدودیت‌­ها و تحریم­‌های اقتصادی گسترده، فشار بسیار سنگینی را به ایران اسلامی تحمیل و تامین هزینه ادامه جنگ را دشوار کرده بود.

سال چهارم جنگ در حالی پایان یافت که جای پای ایران در داخل خاک عراق در جزایر مجنون نتوانسته بود تاثیری بر روند اقدامات سیاسی به نفع ایران داشته باشد. در این سال 6 عملیات انجام شده و همچنان مسئولیت حفظ مواضع پدافندی در سرتاسر جبهه‌های نبرد به عهده نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی بود.

سال پنجم دفاع مقدس(31/6/63 الی31/6/64) به نام جنگ شهرها و عملیات‌­های محدود نام گرفت. در این سال بر خلاف سال­‌های قبل که رژیم بعثی صدام هیچ فعالیتی برای باز‌پس­‌گیری مواضع خود انجام نمی­داد؛ فعالیت­های یگان­هایش را با انجام حملات کوچک و محدود آغاز کرد. از طرف دیگر کلیه طرح­‌ها برای انجام یک حمله بزرگ از طرف نیروهای ایرانی با توجه به امکانات کشور قابلیت اجرائی پیدا نمی­‌کرد. در این سال بیش از 50 عملیات در تمام جبهه­‌ها انجام شد. این در حالی بود که عراق با موشک‌­های خود شهرهای ایران را مورد هدف قرار می­‌داد.

شرایط سیاسی قبل از عملیات بدر

شرایط سیاسی به تأسی از شرایط حاکم بر منطقه نبرد رقم زده می­‌شد. مهمترین حوادث و مسائلی که تقریباً 6 ماه قبل از اجرای عملیات بدر وجود داشت؛ شامل:

انفجار سفارت امریکا در بیروت در 29 شهریور 1363

تجدید رابطه سیاسی ما بین عراق و امریکا پس از 17سال قطع رابطه

تصمیم گیری و انجام امور مقدماتی مربوط به عملیات بزرگ آتی و به دنبال آن انجام عملیات در میمک

تداوم جنگ کشتی‌ها و حملات هوائی عراق به مراکز افتصادی و دیگر مراکز غیرنظامی

ادامه فشار سیاسی برای پذیرش صلح بدون تحقق خواسته­‌های به حق ایران

در چنین شرایطی، بمباران اسکله­‌های نفتی خارک جمهوری اسلامی ایران را از نظر منابع مالی و تامین پشتیبانی جنگ سخت تحت فشار قرار داد. بنابراین عملیات بدر جهت تکمیل عملیات خیبر و دست‌یابی به یک پیروزی نظامی که تاثیرگذار بر تصمیم گیری­‌های سیاسی باشد طرح‌ریزی و اجراء شد.

شرایط نظامی منطقه عملیات بدر

تا قبل از اجرای عملیات خیبر توسط نیروهای خودی­، ارتش عراق با اختصاص یگان‌­های کوچک و سبک از منطقه شرق دجله بصورت پرده پوشش پدافند می­‌کرد؛ ولی به دنبال اجرای عملیات خیبر که جزایر مجنون شمالی و جنوبی در هورالهویزه به تصرف رزمندگان اسلام در آمد.

دشمن در طرح­های پدافندی خود در این جبهه تجدید نظر نمود و با انتقال یگان­های جدید نسبت به تقویت نیروهایش اقدام کرد و فرماندهی مستقلی به نام«فرماندهی نیروهای شرق دجله» تشکیل داد و این منطقه بصورت حساس­ترین نقطه جبهه­های نبرد در‌می‌آید.

دشمن بعثی به خاطر ناتوانی در جنگ­های آبی و خاکی اقدام به ایجاد دیوارهای دفاعی در این منطقه می‌­کند. تعداد زیادی پاسگاه و سنگرهای کمیـن با فاصله زیاد از خـطوط مقدم درسـت می‌کند تا مانع نفوذ رزمندگان شود. همچنین در مقابل تمام آب‌راه­ها، سیم­های خاردار، نبشی­های آهنی زیر آبی و رو آبی کار می­گذارد و مقدار زیادی بشکه­های آتش­زا که کنترل آن از خط مقدم بود، در نیزارها و گذرگاه­ها قرار می­دهد تا در صورت لزوم ، هورالهویزه را بصورت جهنمی از آتش در آورد.

اهمیت استراتژیک منطقه عملیات بدر

اهمیت استراتژیکی و ژئوپولیتیکی منطقه عملیاتی هورالهویزه را می­توان در موارد زیر خلاصه نمود :

- قرار گرفتن این منطقه بین دو استان مهم و بزرگ عراق یعنی بصره و العماره که از نظر اقتصادی و اجتماعی برای کشور عراق بسیار اهمیت دارد.

- وجود اتوبان بصره – العماره که بین هورالهویزه و هورالناصر قرار گرفته است. این جاده از تنگنای خشکی بین دو هور به عرض تقریبی 15 کیلومتــر عبــور می­کند. با تصرف این اتوبان راه ارتباطی بغداد – بصره به خطر می افتد.

- قرار گرفتن شهرهای القرنه، العزیر، کحـلاء و قلـعه صالـح در منطقه عملیاتی

- وجود لوله­های نفتی و صادرات نفت جنوب و جزایر نفـت خیز موجود در منطقه

- قرار داشتن دکل­های فشار قوی برق به موازات اتوبان بصره – العماره.

- فرودگاه قلعه صالح

- به واسطه تجارب عملیات خیبر و استمرار یافتن شناسایی­ها، نیروهای شناسایی ایران تسلط نسبی بر منطقه هورالهویزه داشتند .

-به واسطه گسترش آب در اکثر نقاط و کمبود زمین­های خشک ، عرصه کافی برای دشمن جهت مانور نظامی نبود.

- به واسطه این که بعد از هورالهویزه، هورالحمار قرار داشت، دشمن فاقد عقبه مناسب برای حمله بود.

طرح‌ریزی و اجرای عملیات بدر

بعد از عملیات خیبر، دشمن علاوه بر سازمان‌دهی سپاه­‌های اول، دوم، سوم و چهارم، اقدام به تشكیل فرماندهی شرق دجله و رده‌های مواضع پدافندی در سراسر منطقه جنوب كرد و در مسیر آب‌راه­ها و در داخل نیزارها كمین­هایی قرار داد تا در صورت هجوم نیروهای ایرانی، نقش هشدار دهنده و تاخیری داشته باشند و از نزدیكی نیروهای شناسایی به خط دشمن نیز ممانعت به عمل آورد و به منظور زیر نظر داشتن هرگونه تحرك و داشتن دید كلی بر هور و اطراف آن دكل­‌ها‌ی متعددی را نصب كرد. سیل‌بندی هم مشرف بر آب به عرض 12 متر و ارتفاع 2 متر احداث كرده و بر روی آن سنگرهای متعددی تعبیه، كه از سه جهت، دارای دید كافی بر روی آب بود.

عواملی هم چون تجربیات به دست آمده از عملیات خیبر در خصوص الزامات پشتیبانی و تاكتیكی و عملیات آبی و خاكی، جبران بسیاری از نواقص و كمبودهای مهندسی موجود در عملیات مذكور، در اختیار داشتن جزایر مجنون به عنوان مناطق واسط و سرپل كه امكان تمركز نیروها و انتقال تجهیزات به جلو را تسهیل می­نمود، موجب شدند منطقه غرب هورالهویزه مجدداً برای انجام عملیات بزرگ بعدی انتخاب گردد.

منطقه عملیات در غرب هورالهویزه واقع است كه از شمال به ترابه و زجیهو از جنوب به القرنه و كانال سوئیب محدود می‌گردید.

در اين عمليات 12 لشكر و 5 تيپ ايراني از ارتش و سپاه در قالب 4 قرارگاه با پشتیبانی توپخانه، نیروی هوایی، دریایی و هوانیروز شركت نموده به نيرويي در حدود بيش از 21 تيپ عراقي (پياده،‌زرهي، مكانيزه)يورش بردند.

اجرای عملیات

عملیات در ساعت 23 روز 20/12/1363 با رمز یا فاطمه الزهرا، یا فاطمه الزهرا، یا فاطمه الزهرا آغاز گردید و در همان ساعات اولیه، تمامی خطوط و استحکامات دشمن به سرعت در هم کوبیده شد.

با شروع روشنایی صبح، پاتک­های دشمن نیز آغاز شد. فشارهای ممتد دشمن در طول روز اول رخنه محدود در چند محور دیگر گردید. در شب دوم، واحدهایی از قرارگاه نجف با مقاومت دشمن مجبور شدند به مواضع قبلی خود باز می­گردند.

با شروع روشنایی صبح روز دوم، پاتک­های دشمن با شدت بیشتری آغاز گردید که در پی آن نیروی هوایی و هوانیروز با پروازهای اعجاب برانگیز به حمایت از رزمندگان بر می­خیزند و نیز با هجوم­های پی در پی و بی­امان به ادوات زرهی دشمن، منطقه را انباشته از ادوات زرهی منهدم شده آنها می­کنند.

رژیم مستأصل بعثی صدام، بار دیگر از سلاح­های ممنوعه شیمیایی استفاده می­کند. هواپیماهای دشمن مواضع رزمندگان اسلام را با بمب فسفری، اعصاب، باران زرد و ... مورد حمله قرار می­دهد.

دشمن برای بیرون راندن رزمندگان از شرق دجله با وارد کردن تعداد زیادی تانک و نفربر از شمال منطقه عملیاتی، فشار سنگینی را متوجه رزمندگان اسلام می کند و از آتش پر حجم توپخانه و حمله شیمیایی بهره می­گیرد، اما پس از مقداری پیشروی، با ایثار و فداکاری رزمندگان و شلیک­های بی­امان شکارچیان تانک، راه دشمن مسدود می­شود.

سر انجام عملیات بدر پس از یک هفته نبرد سنگین و فراموش نشدنی با تثبیت موضع ایران در شرق دجله خاتمه می­یابد و همچون عملیات خیبر اراده آهنین و توانایی عظیم رزمندگان جمهوری اسلامی ایران را به رخ استکبار جهانی می­کشاند.

در یک بررسی کوتاه می­توان به مواردی در خصوص عملیات بدر اشاره نمود:

- رعایت اصل غافلگیری به درستی صورت گرفت. رزمندگان 24 ساعت قبل از عمليات و دو شبانه‌روز با بلم، ‌خودشان را تا نزديكي دشمن رساندند و دشمن متوجه‌شان نشد. حتي وقتي خط دشمن را هم شكستند آنها متوجه نشدند.

-چون عملیات آبی و خاکی طراحی شده بود و مناطق درگیری آبی آن بیشتر بود، جاده­هاي مواصلاتي و پشتیبانی کننده از نیروهای تک­ور به اندازه کافی و لازم وجود نداشت و نیروها فقط متکی به عقبه آبی بودند.

- بهره­گیری صحیح و اصولی از قدرت آتش پشتیبانی توپخانه و پشتیبانی هوایی در حد وسیع و گسترده در طرحریزی صورت نگرفته بود.

- تجهیزات و آمادگی لازم برای مقابله با اقدامات غیر انسانی دشمن در استفاده از گازهاي شيميايي سيانور با توجه به تجربه عملیات خیبر فراهم نشده بود.

- شرایط عمليات خيبر و بدر طوری بود که خلاقيت و نو آوري­هاي زيادي در بهره برداری مناسب از شرايط آبي-خاكي و ارتقاء توان مهندسی دفاع مقدس با نصب پل­های شناور ایجاد شد و اندوخته و تجربیات مناسبی را برای موفقیت عملیات والفجر 8 به همراه داشت.

در پایان یاد و خاطره تمامی شهدای هشت سال دفاع مقدس به ویژه شهدای قهرمان عملیات بدر شهيد سردارمهدي باكري فرمانده لشكر 31 عاشورا؛ عباس كريمي فرمانده لشكر 27 حضرت رسول(ص) را گرامی می­داریم.

رئیس سازمان حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس ارتش جمهوری اسلامی ایران سرتیپ دوم ستاد ابراهیم گلفام

انتهای پیام/