ظاهر و باطن متضاد سفر اوباما به شرق

پایگاه بصیرت / گروه بین الملل/مریم فتاحی

  اول آن که اوباما در ماه های پایانی ریاست خود بر کاخ سفید به سر می برد و سعی دارد با سفر های منطقه ای در جهت کسب حمایت برای دموکرات ها در انتخابات ریاست جمهوری 2016 آمریکا اقدام کند.  دوم آن که جمهوری خلق چین به عنوان رقیبی قدتمند برای آمریکا روز به روز بر قدرت اقتصادی و نظامی خود می افزاید و اوباما قصد دارد از طریق ارتباط بر قرار کردن با همسایگان چین با این کشور مقابله کند. امریکا تا کنون موفق شده است محوری ضد چینی در منطقه شرق آسیا به وجود بیاورد و از این طریق به موزانه قدرت با چین بپردازد. این کشورها شامل کره جنوبی، ژاپن و ویتنام می شوند. هر چند نباید فراموش کرد که هند نیز  همکاری های گسترده ای با آمریکا دارد. در ادامه مطلب به صورت جداگانه به اهداف اوباما از  سفر به ژاپن و ویتنام می پردازیم:

ویتنام
از زمان پایان جنگ ویتنام در سال 1975، اوباما بعد از بیل کلینتون و جرج بوش، سومین رئیس جمهور آمریکاست که به این کشور آسیایی که در گذشته از دشمنان آمریکا محسوب می شد، سفر می کند. اوباما در سال پایانی ریاست جمهوری اش سفرهای غیر منتظره ای داشت. یکی از آن ها سفر به کوبا و دیگری سفر به ویتنام است. این سفر در حالی صورت گرفته که میزان محبوبیت آمریکا در میان ویتنامی‌ها افزایش یافته است به طوری که نظرسنجی سال گذشته میلادی مشخص کرد که ۷۸ درصد از مردم ویتنام علاقه‌ زیادی به آمریکا دارند، اما اهداف سفر اوباما مسائلی فراتر از علاقه مردم ویتنام است.


به نظر می رسد چهار دهه پس از جنگ ویتنام، اوباما قصد دارد مناسبات اقتصادی و دفاعی میان آمریکا با این کشور را گسترش دهد. کاخ سفید خواستار آن است که ناوهای آمریکایی دسترسی بیشتری به آب های عمیق سواحل ویتنام داشته باشند. علاوه بر این هم زمان با سفر اوباما بحث درباره لغو تحریم تسلیحاتی ویتنام که از زمان جنگ میان دو طرف تا به امروز باقی مانده، به شکل جدی مطرح شد.
در این جهت اوباما در نخستین روز سفر خود به ویتنام تحریم‌های تسلیحاتی این کشور را لغو کرد و این فرضیه را تقویت کرد که آمریکا برای حفظ موازنه نظامی در منطقه شرق آسیا و مقابله با قدرت نظامی چین، این اقدام را انجام داده است. یکی دیگر از اهداف اوباما از این سفر و به ویژه لغو تحریم تسلیحاتی، کاهش وابستگی نظامی ویتنام به محصولات روسی به ویژه سامانه‌های دفاعی روسی است.
از این جهات، ویتنام در دوران کنونی که آمریکا سیاست گرایش به شرق را اتخاذ کرده است، اهمیت به سزایی دارد. به ویژه این که ویتنام از دشمنان آمریکا در دوران جنگ سرد بود و اوباما در آستانه انتخابات ریاست جمهوری، بهبود روابط با ویتنام را نوعی پیروزی و کسب اعتبار برای حزب متبوعش در انتخابات می داند. سفر باراک اوباما به ویتنام و کوبا و حاصل شدن توافق هسته ای با ایران (برجام) در زمان ریاست جمهوری وی، از جمله مهم ترین مقولاتی است که دموکرات ها از آنان به عنوان پیروزی و برگ برنده در انتخابات ریاست جمهوری یاد می کنند.

ژاپن
رئیس جمهور آمریکا پس از سفر به ویتنام، وارد ژاپن شد. هدف اصلی وی از این سفر حضور در اجلاس سران گروه 7 بود، اما طی این سفر برای اولین بار یک رئیس جمهور آمریکایی از شهری که آمریکا در بیش از هفتاد سال قبل مورد حمله اتمی قرار داد، یعنی هیروشیمای ژاپن بازدید کرد. با این حال سخنگوی کاخ سفید اعلام کرد که این سفر به منزله عذرخواهی از مردم هیروشیما نیست، این در حالی است که ژاپن در حال حاضر یکی از قدرتمندترین اقتصادهای جهان محسوب می شود و آمریکا به این کشور برای رشد اقتصادی خود و مقابله با سیاست های چین نیازمند است.


سخنان اوباما در هیروشیما با محوریت صلح طلبی و جلوگیری از تکرار این فاجعه بود. وی با یادآوری بمباران هیروشیما، از دنیای عاری از سلاح اتمی سخن گفت. بر این اساس برخی تحلیل گران معتقدند، آمریکا و ژاپن از اراده لازم جهت حرکت به سوی خلع سلاح اتمی برخوردارند و بازدید اوباما از هیروشیما نشانه بر این ادعا است، به ویژه این که ژاپن خود را در زمینه خلع سلاح اتمی پیشگام می داند. به گفته تحلیل گران ژاپن در سازمان معاهده جامع منع آزمایش هسته‌ای نقش رهبری را ایفا می‌کند و سعی دارد تا همه کشورها را برای پیوستن به این معاهده مجاب کند.
 در مقابل برخی تحلیل گران، به ویژه تحلیل گران روسی، از علاقه ژاپن به برخورداری از سلاح هسته ای سخن می گویند. این عده از تحلیل گران معتقدند ژاپن و کره جنوبی در مقابل تحرکات اتمی کره شمالی خواهان مسلح شدن به بمب اتم هستند و سفر اوباما به ژاپن این ایده را تقویت کرده است.
در مجموع این دو دسته از تحلیل ها با واقعیت فاصله دارند. آنچه مشخص است این که آمریکا خود معاهده خلع سلاح اتمی را امضا نکرده است. به احتمال زیاد اوباما خواهان برخورداری ژاپن از سلاح اتمی نیست، اما از تقویت روندهای نظامی در شرق حمایت می کند و مقامات کاخ سفید نمی توانند در مقابل ارتش قدرتمند چین منفعل باشند و در این میان تقویت روابط نظامی با ژاپن در دستور کار کاخ سفید است. سال گذشته آمریکا و ژاپن سند جدید همکاری‌های دفاعی خود را منتشر کردند.‌ وزارت دفاع امریکا در بیانیه ای مطبوعاتی اعلام کرد، بر اساس این سند جدید که نام رسمی آن "دستور العمل های همکاری دفاعی " THE GUIDELINES FOR JAPAN-U.S. DEFENSE COOPERATION است و برای نخستین بار از سال 1997 مورد بازنگری قرار گرفت، ژاپن قادر خواهد بود ازدیگر کشورها که ممکن است مورد حمله واقع شوند، دفاع کند. بنا بر بیانیه وزارت دفاع آمریکا، این دستورالعمل‌های جدید همچنین زمینه همکاری منطقه‌ای و جهانی تقویت شده را در چارچوب اتحاد آمریکا و ژاپن فراهم خواهد کرد.
 به طور کلی و در یک نگاه کلان باید به این نکته اشاره کرد سیاست نگاه به شرق آمریکا هر روز نمود بیشتری دارد. اوباما بیشتر از هر رئیس جمهور آمریکایی به منطقه شرق آسیا سفر کرده و در صدد بهبود روابط با آن هاست. بنابراین می توان گفت که آمریکا طی سال های آینده بزرگترین تهدیدات خود را در منطقه شرق آسیا و به ویژه از جانب چین احساس می کند. برای آمریکا چین رقیب قدرتمندی است که باید هرچه سریع تر آن را مهار کند. یکی از ابعاد این مقابله افزایش همکاری اقتصادی و نظامی آمریکا با همسایگان چین است که البته تقویت قدرت نظامی آنان نیز در کنار مسائل اقتصادی دنبال می شود. در مجموع سفر اوباما به ویتنام و ژاپن در ظاهر پیامی صلح طلبانه، اما در اساس نوعی رقابت با طعم نظامی در مقابل چین است. امریکا خواهان تسلیح ویتنام به سلاح های خود و قطع وابستگی آن از تسلیحات روسی است و مناسبات او با ژاپن در حال فرارفتن از حیطه اقتصادی به ائتلاف نظامی در مقابل چین است./