رکود علم در سرزمین اسطوره‌های تاریخ دانش دنیا

به گزارش گروه سیاسی سایت بصیرت به نقل از خبرگزاری فارس، ترمز شتاب علمی کشور و ناکامی‌های پی در پی (از کاهش شتاب تولید علم گرفته تا توقف طرح‌های کلان ملی و پرتاب ماهواره‌های دانشجویی) سهم و اندوخته چند سال اخیر ما از سکوت‌ها و بی تفاوتی‌های مسئولانمان در عرصه علم و پژوهش بوده است.

مسئولانی که حتی باوجود تاکیدات مقام معظم رهبری بر کاهش شتاب علمی، آمارهایی ضد و نقیض و حتی تاریخ گذشته ارائه دادند تا خود را تبرئه کنند و همین باعث شد تا به یاد روزگاران خوش گذشته بخوابیم و حتی بودجه‌ طرح‌های کلان ملی به صفر برسد تا رقبا با شتاب به سمت جایگاهمان در حرکت باشند.

جایگاهی که با تلاش دانشمندان کشورمان در حوزه‌های مختلف به دست آمد و حفظ آن تلاش بیشتری را می‌طلبد.

دانشمندانی که اگر دِینی به آن‌ها داشتیم حداقلش این بود که باید برای تلاششان ارزشی قائل بودیم؛ نه اینکه ماهواره‌های دانشجویی در پَستوی سیاست خاک بخورند و ترمز طرح‌های کلان ملی‌مان کشیده شود.

و حالا سرنوشت علم کشورمان به جایی رسیده است که به جای اینکه هر ساله شاهد ارائه آمار پیشرفت شتاب علمی‌مان باشیم، نشسته‌ایم و فقط در مصاحبه‌های مسئولانمان می‌بینیم و می‌خوانیم که: چقدر خوبیم ما!

برای توصیف علم ایرانی قطعا توصیفاتی بیشتر از آنچه امروز در رسانه‌ها می‌بینیم و می‌شنویم نیاز داریم و باید به سال‌های دور (توجه کنید دور، خیلی دور) برگردیم تا بتوانیم علم ایران را آنگونه که هست معرفی کنیم.

لابد هنوز مردم لا به لای پچ پچ‌های روزانه‌شان درباره پیشرفت‌های علمی، از ابن سینا و ابوریحان بیرونی حرف می‌زنند یا از خواجه نصیرالدین طوسی و زکریای رازی برای همدیگر تعریف می‌کنند که اسطوره‌های تاریخ علم دنیا بوده‌اند وگرنه شتاب علم امروز ما چه چیزی برای نسل‌های بعدی دارد که بخواهند سینه به سینه آن را به همدیگر منتقل کرده و به آن افتخار کنند؟

ما هنوز سرخوش از شتاب علمی سال‌های گذشته هستیم و دل خوش کرده‌ایم به همان جایگاهی که چند سال پیش به دست آوردیم و به دلیل فاصله زیادی که با رقبا داشتیم فقط توانستیم جایگاهمان را حفظ کنیم.

رکود علم کشور و کندی شتاب علمی ایران در سال‌های اخیر، هشدارهای چندباره مقام معظم رهبری را در پی داشته است و این مسئله که مقام معظم رهبری شخصا سیاست‌های علم و فناوری کشور را نیز ابلاغ کردند نشان از اهمیت توجه مسئولان به علم و فناوری دارد.

البته مسئولان کشور هم در سخنرانی‌ها و همایش‌های مختلف به طور مداوم بر علم و فناوری و ماموریت‌گرایی دانشگاه‌ها تاکید دارند به طوریکه شاید بتوان گفت بیشترین واژه‌ای که وزیر علوم در سخنرانی‌هایش به کار می‌برد «دانشگاه کارآفرین و ماموریت‌گرا» باشد اما آنچه می‌بینیم نشان دهنده رکود علمی کشور ماست.

همانطور که مقام معظم رهبری بارها تاکید کرده‌اند پیشرفت کشور ما در زمینه‌های مختلف در گرو پیشرفت علم و فناوری است و مسئولان علمی و پژوهشی کشور باید به فکر بهبود آمار شتاب علمی کشورمان باشند.

آماری که روزی باعث افتخار ایران و ایرانیان بود و حالا با رکود مواجه شده و دیگر خبری از پیشرفت سالیانه نیست.

آمار تولیدات علمی کشور در سال‌های گذشته بر اساس اعلام پایگاه استنادی اسکوپوس به شرح جدول ذیل است:

با نگاهی به این آمار متوجه می‌شویم روند رو به رشد تولیدات علمی کشورمان از سال 2005 شتاب علمی کشور آغاز شده و به یکباره از 8 هزار و 213 مقاله در این سال به 11 هزار و 444 مقاله در سال 2006 رسیدیم و پس از آن نیز با افزایش حدود 4 هزار مقاله در سال 2007 به 15 هزار و 23 مقاله رسیدیم.

این شتاب به همین صورت ادامه داشت به طوریکه در سال 2008 باز هم شاهد رشد 4 هزارتایی بودیم یعنی از 15 هزار و 23 مقاله در سال 2007 به 19 هزار و 513 مقاله در سال 2008 رسیدیم.

این روند رو به بهبود بود به شکلی که در سال 2009 شاهد رشد 5 هزارتایی بودیم و 24 هزار و 75 مقاله در اسکوپوس نمایه کردیم و همین‌طور در سال 2010 نیز با نمایه 29 هزار و 712 مقاله در اسکوپوس رشد 6 هزارتایی نسبت به سال قبل داشتیم.

سال 2010 تا 2011 اوج شتاب علمی را پشت سر گذاشتیم و توانستیم با رشد 10 هزارتایی به تعداد 39 هزار و 395 مقاله برسیم.

از این زمان به بعد شتاب علمی کشور کند شد تا جاییکه حتی شاهد افت و رکود هم بودیم.

سال 2012 تعداد 40 هزار و 637 مقاله داشتیم و 2013 به 41 هزار و 492 مقاله رسیدیم یعنی تنها کمتر از هزار مقاله پیشرفت کردیم.

سال 2014 تعداد مقالات ما در پایگاه اسکوپوس 43 هزار و 838 مقاله بود یعنی رشد بیش از دو هزارتایی داشتیم ولی در سال 2015 حتی شاهد کم شدن تعداد مقالات بودیم به طوریکه در این سال تعداد 41 هزار و 936 مقاله در اسکوپوس نمایه شد و سال 2016 هم تعداد 37 هزار و 876 مقاله نمایه کردیم.

اما از ایرانی که براساس خواسته مقام معظم رهبری باید به مرجعیت علمی دنیا برسد شتاب علمی بیشتری انتظار می‌رود، حداقل این بود که طرح‌های کلان ملی متوقف نمی‌شدند تا انگیزه دانشمندان کشورمان برای ادامه روند تحقیقاتی کور نشود.