جلوگیری اوباما از زیاده خواهی صهیونیست ها یا پاس طلایی به ترامپ

پایگاه بصیرت / گروه بین الملل/یوسف شفیعی

دولت دموکرات اوباما در واپسین روزهای حیات خود اقدام قابل تاملی را انجام داد که باعث تحلیل ها و موضع گیری ها مختلف شده است، چرا که با توجه به سابقه 95 ماهه دوران ریاست جمهوری اوباما، اقدام اخیر دولت وی بسیار عجیب بود.

هفته قبل شورای امنیت سازمان ملل پیش نویس قطعنامه پیشنهادی چهار کشور مالزی، ونزوئلا، نیوزیلند و سنگال در محکوم کردن شهرک سازی رژیم صهیونیستی و درخواست برای توقف سریع آن را تصویب کرد. این اتفاق برای اولین بار در طول ۳۶ سال است که شورای امنیت درباره شهرک سازی غیرقانونی رژیم صهیونیستی قطعنامه ای صادر می کند و آمریکا آن را وتو نمی کند. 14 عضو شورای امنیت به این قطعنامه رای مثبت دادند و تنها آمریکا رای ممتنع داد. شورای امنیت سازمان ملل متحد در مصوبه خود، خواستار قطع فوری و کامل هر گونه ساخت و ساز در اراضی اشغالی ۱۹۶۷فلسطین از جمله قدس شرقی شده است. 

در این پیش‌نویس تمامی اقداماتی که با  نقض قوانین بین‌المللی و قطعنامه‌های مرتبط، به قصد تغییر ماهیت، وضعیت و ترکیب جمعیت سرزمین فلسطین و قدس شرقی انجام می‌شوند، از جمله اقداماتی نظیر ساخت و ساز و توسعه شهرک‌ها، انتقال شهرک‌نشین‌های اسرائیلی، غصب زمین، تخریب منازل و جابجایی شهروندان فلسطینی محکوم شده است. مصوبه شورای امنیت، به علاوه از ادامه شهرک‌سازی‌ها که به نحو خطرناکی راهکار دو دولتی را تهدید می‌کند ابراز نگرانی کرده است. در این پیش‌نویس همچنین آنچه اقدامات خشونت‌آمیز علیه شهروندان، اعم از اقدامات تروریستی و اقدامات تحریک‌آمیز، تحریک به خشونت و تخریب خوانده شده را نیز محکوم می‌کند. قطعنامه تأکید می‌کند که هیچ تغییری در مرزهای 1967، از جمله درباره قدس را مگر تغییرات مورد توافق طرف‌ها از طریق مذاکره را به رسمیت نخواهد شناخت. این قطعنامه همچنین از دبیر کل سازمان ملل می‌خواهد هر سه ماه اجرای مفاد این قطعنامه را به شورا گزارش کند. پیش‌نویس این قطعنامه را ابتدا مصر به‌عنوان یکی از اعضای غیر دائم شورای امنیت ارائه داده بود که پس از تماس ترامپ با السیسی، مصر در اقدامی غیرمنتظره ارائه این پیش‌نویس برای رأی‌گیری را پس گرفت.

واکنش ها

در پی تصویب قطعنامه ضد صهیونیستی در سازمان ملل که رژیم اسرائیل را از هرگونه شهرک سازی و توسعه طلبی نسبت به اراضی فلسطینیان منع می کند، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی سفرای کشورهای عضو شورای امنیت در تل‌آویو را احضار کرد. نتانیاهو همچنین دستور توقف حمایت مالی از ۵ نهاد سازمان ملل (در حدود 8 میلیون دلار) را به خاطر حمایت آن ها از قطعنامه محکومیت شهرک‌سازی در شورای امنیت صادر کرد و اعلام کرد: اسرائیل هرگز به مفاد این قطعنامه پایبند نخواهد بود. همچنین بر اساس گزارش روزنامه «اسرائیل هیوم»، کمیته محلی برنامه ریزی و ساخت و ساز شهرداری بیت‌المقدس چهارشنبه هفته جاری ساخت 2600 واحد صهیونیست‌نشین را در شهرک «غیلو»، ساخت 2600 واحد صهیونیست‌نشین دیگر در شهرک «گفعات همتوس» در نزدیکی «بیت صفافا» و نیز ساخت 400 واحد صهیونیست‌نشین در شهرک « رمات شلومو» در شمال قدس اشغالی را تصویب کرد و مجموع این واحدهای به 5600 عدد می‌رسد.

 "جان بولتون"، نماینده سابق آمریکا در سازمان ملل نیز در واکنش به قطعنامه ضد صهیونیستی در این نهاد بین‌المللی گفت: این اقدام به منزله خنجر زدن از پشت به اسرائیلی ها بود. دونالد ترامپ، رئیس جمهور منتخب آمریکا نیز در پیامی به تصمیم شورای امنیت واکنش نشان داد و نوشت همه چیز پس از بیستم ژانویه ( 1 بهمن)در سازمان ملل متفاوت خواهد بود. پل رایان، سخنگوی مجلس نمایندگان آمریکا نیز در واکنش به عدم وتوی قطعنامه شورای امنیت از سوی کابینه اوباما گفت این مطلقا شرم آور است.

در مقابل اما گروه های فلسطینی ضمن استقبال از تصویب این قطعنامه در شورای امنیت، آن را تحولی بزرگ در موضع جامعه بین المللی، در مسیر حمایت از مسئله فلسطین دانستند و خواستار حمایت هرچه بیشتر از مسئله عادلانه فلسطین و تلاش برای پایان اشغال فلسطین شدند.

تاملی درباره اقدام اوباما

حال به سوال اصلی می رسیم که دلیل رای ممتنع آمریکا و تیم اوباما به این قطعنامه ضد صهیونیستی چیست؟ برخی از کارشناسان علت اصلی این امر را به اختلاف نظرهای 8 ساله اوباما و نتانیاهو مرتبط می دانند. در 8 سال گذشته دو طرف به دلیل مسائل مختلف از جمله برنامه هسته ای ایران، اختلافات خود را علنی کردند. به دلیل همین اختلافات، پس از مشخص شدن احتمال عدم مخالفت اوباما با این قطعنامه و بعد از قطع امید از دولت اوباما، سران رژیم صهیونیستی مستقیما با جانشین وی تماس گرفتند. ترامپ نیز با انتشار بیانیه‌ای از اوباما خواست تا این قطعنامه را وتو کند. پس از عدم توجه اوباما به این درخواست، تیم نتانیاهو به شکل علنی به اوباما اعتراض کرد. نیویورک تایمز در این باره می نویسد: روابط باراک اوباما و بنیامین نتانیاهو در سال های اخیر هیچگاه به شکلی نبود که مورد رضایت رژیم صهیونیستی به شمار رود. تصمیم اوباما در روز جمعه مبنی بر عدم مخالفت با قطعنامه سازمان ملل در واکنش به ساخت و سازهای اسرائیل نیز آخرین خیانتی از سوی رئیس جمهوری آمریکا بود که طبق معمول می‌بایست به عنوان متحد اسرائیل عمل می‌کرد.

اما این تنها یک روی سکه است که در رسانه ها مطرح شده است و همه با استناد به اختلافات اوباما و نتانیاهو، دلیل تصویب قطعنامه اخیر را این امر می دانند. در حالی که نگاهی به عملکرد 8 ساله اوباما به خوبی نشان می دهد که وی با وجود اختلاف نظر با نتانیاهو، همواره به عنوان بزرگترین حامی صهیونیسم عمل کرده است. اوباما در 95 ماه ریاست جمهوری خود اجازه تصویب هیچ قطعنامه‌ای علیه رژیم صهیونیستی را نداده بود و از این منظر رکورددار و بی‌نظیر است. اما وی تنها در 26 روز پایانی دوران ریاست خود قطعنامه ای را علیه رژیم صهیونیستی وتو نکرد. با نگاهی به عملکرد و آمار دیگر روسای جمهور آمریکا به خوبی می توان درک کرد که چرا اوباما یک حامی سرسخت رژیم اسرائیل است.  با وجود آنکه رسانه ها بر وتو نکردن این قطعنامه اخیر مانور می دهند، اما واقعیت آن است که  در دوره ریگان 21 قطعنامه، بوش پدر قطعنامه 9، بیل کلینتون 3 قطعنامه و بوش پسر 6 قطعنامه که علیه رژیم صهیونیستی تصویب شده بود را وتو نکرده بودند. در واقع اگر اوباما قطعنامه اخیر علیه اسرائیل را وتو می کرد، می توانست در فهرست معدود رئیس جمهورهای آمریکا قرار گیرد که در دروان وی هیچ قطعنامه ای علیه رژیم صهیونیستی تصویب نشده است. بنابر مقایسه اوباما و دیگر روسای آمریکا می توان گفت که وی بزرگترین حامی رژیم اسرائیل است و قطعنامه اخیر نیز بیشتر در راستای خلق یک تصویر و ذهنیت مثبت از وی است. وال‌استریت ژورنال در آبان ماه 95 (اکتبر 2016) چنین اقداماتی را از سوی اوباما پیش‌بینی کرده بود و در گزارشی تائید کرد: «اوباما در آخرین روزهای حضور در کاخ سفید احتمال دارد دست به دو اقدام بزند که کارنامه هشت ساله وی را در موضوع سازش شکست خورده باقی نگذارد. یک احتمال این است که آمریکا در شورای امنیت به عضویت کامل فلسطین رأی مثبت دهد و دومین احتمال نیز به عدم استفاده اوباما از حق وتو در قطعنامه‎های آتی ضد اسرائیلی به‌ویژه در زمینه شهرک سازی است»

با این حال، این قطعنامه از لحاظ سیاسی نسبتا بر انزوای رژیم صهیونیستی خواهد افزود و زمینه را برای برخی فشارها بر این رژیم مساعد خواهد کرد، اما نکته مهم در این میان این است که با توجه به نفوذ قدرت های بزرگ در سازمان های بین المللی، ضمانت اجرای قابل اتکایی در این مورد وجود ندارد، چرا که پیش از این نیز قطعنامه ای زیادی در مورد محکومیت رژیم اسرائیل صادر شده است، اما نفوذ لابی صهیونیسم در عرصه بین الملل مانع از هر گونه تحت فشار گذاشته شدن رژیم صهیونیستی شده است. از این رو برخی کارشناسان بر این باورند که این اقدام اوباما نه تنها به ضرر اسرائیل نیست، بلکه نوعی مهیا کردن زمینه برای گرم تر شدن روابط بین اسرائیل با دولت جدید امریکا در دوران ترامپ است. به همین دلیل می توان گفت که از یک طرف رای ممتنع دولت اوباما به این قطعنامه تا حدودی به روزهای پایانی اوباما در کاخ سفید نیز مرتبط است، چرا که وی 8 سال برای اقدام علیه رژیم اسرائیل و یا دست کم جلوگیری از زیادی خواهی های این رژیم وقت داشت، اما نه تنها در این مورد اقدامی نکرد، بلکه همواره از حامیان سرسخت صهیونیسم بود و اجازه تصویب هیچ قطعنامه ای علیه این رژیم را نداد. 

بنابر آنچه که ذکر شد می توان گفت که برخی رسانه ها با خوشبینی و عجولانه نسبت به اقدام شورای امنیت در تصویب قطعنامه ضد اسرائیلی واکنش نشان دادند و این مسئله را نماد مخالفت اوباما با رژیم صهیونیستی معرفی کردند. در صورتی که حمایت از صهیونیسم در رأس سیاست های کلان آمریکا قرار دارد و افراد چندان در این موضوع دخیل نیستند. از سوی دیگر اوباما در 8 سال ریاست جمهوری خود با وتوی تمام طرح ها علیه اسرائیل در صدر روسای جمهور حامی این رژیم قرار گرفت و در دوران وی تنها یک قطعنامه علیه رِم اشغالگر صادر شده است. به این دلایل به نظر می رسد که این اقدام اوباما به صورت مستقیم به معنای گرم تر شدن روابط آمریکا و رژیم صهیونیستی در دوران ترامپ خواهد بود و تصویب قطعنامه ضد شهرک سازی به معنای مهیا کردن زمینه برای این مسئله است. هر چند ممکن است تصویب این قطعنامه از لحاظ سیاسی و حقوقی فرصت هایی را برای فلسطین به وجود بیاورد، اما عدم ضمانت اجرای در مورد این قطعنامه به معنای بی اثر بودن آن در صحنه عمل خواهد بود./