سیاست های السیسی و بیم و امید دنیای عرب

پایگاه بصیرت / گروه بین الملل/یوسف شفیعی

عبدالفتاح السیسی در دوران ریاست جمهوری خود تا کنون اقدامات عجیب و به ظاهر متضادی را انجام داده است. در نگاه اول شاید بتوان وی را رئیس جمهوری بدون استراتزی مدون و دقیق دانست که با توجه به شرایط تصمیم می گیرد، اما شاید بهتر باشد اقدامات وی را در چارچوب کلان تری بررسی کرد و آن "منفعت محوری" و "موازنه سازی چند جانبه" در منطقه است. مهمترین نمود این سیاست در مورد عربستان اتفاق افتاده است.
آل سعود با کمک های میلیاردی به نظامیان مصری، زمینه های لازم برای استحکام دولت السیسی را فراهم کرد و السیسی نیز در فرودین گذشته با اهدای دو جزیره تیران و صنافیر به عربستان به نوعی وفاداری خود به ریاض را نشان داد، اما چند ماه بعد از این اقدام، اعتراض های مردمی علیه این توافقنامه بالا گرفت و حتی دادگاه عالی اداری مصر نیز آن را باطل اعلام کرد. السیسی در برابر این مسئله نوعی رفتار کج دار و مریز را در پیش گرفت و به نوعی این پیام را به ریاض فرستاد که وی هم می تواند در برابر خواست مردم تسلیم شود و این توافقنامه را باطل کند و هم اینکه در برابر مردم بایستد و توافقنامه را تایید کند. این تنها اقدام و بازی تاکتیکی السیسی با عربستان نبود. وی در مورد سوریه نیز با حمایت از بشار اسد، خشم ریاض را بر انگیخت. در چند ماه اخیر مصر با عبور از تمامی خطوط قرمز عربستان به سوریه نزدیک شده است و از دولت بشار اسد حمایت کرده است. این امر برخلاف تمامی سیاست های پنج ساله ارتجاع عرب و همچنین کشورهای غربی بود. از این رو ریاض و قاهره در چند ماه اخیر شاهد نوعی تنش بودند که حتی به نوعی جنگ رسانه ای دو طرف نیز ختم شد، اما اقدام اخیر دولت السیسی در تایید توافقنامه واگذاری دو جزیره تیران و صنافیر به مصر باعث شد تا کارشناسان اقدامات السیسی را نوعی بازی تاکتیکی در جهت امتیازگیری در منطقه تعریف کنند.


دولت مصر، روز پنج شنبه متن توافقنامه بازنگری در ترسیم مرزهای دریایی عربستان و مصر در دریای سرخ را تایید کرد. بر اساس این توافقنامه، قاهره، دو جزیره مصری تیران و صنافیر را به عربستان واگذار می کند. دولت مصر، پس از تایید این متن توافقنامه، آن را برای تصویب، به پارلمان فرستاد. این توافقنامه، در فروردین گذشته، هنگام سفر ملک سلمان پادشاه عربستان به مصر، در میان خشم و اعتراض گسترده مردم مصر، امضا شد. پس از آن، دادگاه اداری مصر، در حکمی اولیه، توافقنامه را باطل اعلام کرد و دولت مصر به این حکم اعتراض کرد و قرار است دادگاه عالی اداری مصر، حکم نهایی درباره این اعتراض را در اواسط ماه آینده میلادی اعلام کند. این درحالی است که دادگاه عالی اداری مصر در حکمی اولیه این توافقنامه را باطل اعلام کرده بود، اما السیسی بدون در نظر گرفتن این حکم آن را تایید کرد. "عبدالفتاح السیسی" رئیس جمهور مصر با ارسال این لایحه به پارلمان صدای اعتراض مردم را که معتقدند وی خاک مصر را به شاه سعودی اهدا کرده است، نادیده گرفت. این مسئله به خوبی نشان داد که السیسی به دنبال امتیاز گرفتن از عربستان است. البته عربستان در این مورد نیز بیکار ننشست و با حمایت از سد النهضه در اتیوپی که مصر به شدت با ساخت آن مخالف است، فشار خود بر قاهره را افزایش داد. از سوی دیگر پادشاه سعودی دستور تعلیق تمامی موافقتنامه ها با مصر ر صادر کرد و در نهایت، اخیرا یک هیئت سعودی به قاهره سفر کرد که گویا تایید توافقنامه تیران و صنافیر از نتایج سفر این هیئت بوده است.
مصر اما تنها در مورد عربستان این تاکتیک را به اجرا نگذاشته است و این کشور سعی دارد از روسیه و چین نیز برای امتیاز گیری بیشتر از واشنگتن نیز استفاده کند. مصر در زمان السیسی با متوازن کردن روابط با آمریکا و روسیه، این پیام را به واشنگتن فرستاد که روسیه می‌تواند جایگزین سیاست‌های آمریکا در مصر شود. از آن زمان روز به روز بر حجم روابط اقتصادی- سیاسی و امنیتی قاهره و مسکو افزوده شد. این مسئله در حالی است که مصر اخیرا بلافاصله پس از ارائه پیش نویس قطعنامه ضد اسرائیلی در شورای امنیت به دلیل تماس تلفنی با دونالد ترامپ رئیس جمهور منتخب آمریکا این لایحه را پس گرفت. در واقع السیسی در مورد آمریکا نیز همان تاکتیک اعمال شده در برابر عربستان را به کار گرفت تا بتواند امتیازهای بیشتری بگیرد. پایان دوره اوباما این فرصت را نیز به السیسی داد که با ترامپ همکاری کند. ترامپ به شدت از اقدام اخیر اوباما در حمایت از قطعنامه شورای امنیت در محکومیت شهرک سازی اسرائیل ناخشنود بود و آن را یک سیاست اشتباه می دانست. السیسی به خوبی توانست از این وضعیت  استفاده کند و با مخالفت با این لایحه به نوعی چراغ سبز به ترامپ و دولت وی نشان دهد تا در آینده احتمالا بتواند امتیازهای بیشتری را از آمریکا بگیرد.
در تحلیل نهایی باید گفت به دلیل اوضاع اقتصادی و امنیتی مصر، السیسی سیاست چند جانبه و منفعت محورانه ای را در منطقه به اجرا گذاشته است. این کشور از یک طرف با مخالفت با سیاست های عربستان در منطقه و گرایش نسبی به سمت محور مقاومت، این پیام را به ریاض فرستاد که باید امتیازات بیشتری به قاهره اعطا کند از سوی دیگر با عقب نشینی در مورد قطعنامه ضد صهیونیستی شورای امنیت این پیام را نیز به دونالد ترامپ داد که مصر می تواند با گرفتن امتیازات بیشتر همچنان در کنار آمریکا بماند. این اقدامات السیسی را می توان در چارچوب سیاست منفعت محورانه وی تعریف کرد.
جای تاسف است که برخی از دولتمردان عربی به حمایت از تروریسم برخاسته اند و برخی در بهترین حالت به باج گیری و سیاست های ضد و نقیض و شمار کشورهای عربی که در برابر هجمه غرب بایستند کم شده است. شاید از همین جهت، چندی قبل، هانی عماره، روزنامه نگار برجسته مصری در الاهرام نوشت: من فروپاشی عرب را در سایه درگیری ها و فرار میلیون ها نفر و همچنین ویرانی و تخریبی که همه چیز را در برگرفته و صحنه وحشتناکی به وجود آورده است می بینم. صحنه ای که هنوز تمام نشده و همچنان ادامه دارد. می توان گفت جهان عرب تنها نقطه ای در جهان است که هر روز در آن خونریزی می شود و جان افراد به دست خودمان، نه دیگران، گرفته می شود.
 این وضعیت نوعی خلا قدرت در غرب آسیا ایجاد می کند و پای آمریکا و انگلیس را بیش از گذشته به منطقه باز می کند، در حالی که اگر این دست از دولتمردان عرب با خواست مردمشان که در قالب بیداری اسلامی تبلور یافت، همراه می شدند، منطقه غرب آسیا بیش از هر زمانی می توانست در مقابل بیگانگان قد علم کند و در عرصه بین الملل به شکل نسبتا مستقلی به تعریف خط و مشی های خود بپردازند. شاید ابراز امیدواری عماره در ادامه مطلبش روزی تحقق یابد. وی در پایان مقاله اش در الاهرام می نویسد:با وجود تصویر بد و قساوت شدیدی که بر وضعیت فعلی جهان عرب حاکم است، اما من یقین دارم که ملت عرب از این مرحله عبور خواهند کرد و روزی خواهد رسید که ملت عرب از این خواب غفلت بیدار خواهند شد و خود را نجات خواهند داد و چه بسا علیه این استعمارگران جدید قیام کنند و علیه مخاطراتی که وجود آنها را تهدید می کند، متحد شوند. /