جشنواره فیلم فجر با همه زیبایی ها و محسناتش، دچار کاستی هایی هم هست. این جشنواره درحالي به سي پنجمین دوره برگزاري خود رسيده كه هنوز هم در شیوه برگزاری و نحوه ارزیابی، دچار نوعی سرگردانی، بی هویتی و بی برنامگی است. هیچ گاه سبک و سیاق مشخص و معینی در برگزاری جشنواره فیلم فجر دیده نمی شود و هر سال، تصمیمات مقطعی و موقتی برآمده از سلیقه شخصی دبیر، برگزار کنندگان و هیئت انتخاب جشنواره است که شکل و شمایل «مهم ترین رویداد سینمایی ایران» را تعیین می کند!
جشنواره فیلم فجر، یکی از آئین های بزرگداشت سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی محسوب می شود که محبوبیت زیادی نزد همه مردم و به ویژه دوست داران هنر هفتم دارد. جشنواره ای که می توان آن را، قلب تپنده سینمای ایران دانست که با هر بار برگزاری، خون تازه ای را به این عرصه می دمد. به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، این جشنواره نمایشگاه تولیدات یک سال سینمای کشور هستند که با آن می توان وضعیت فیلم هایی که در طول سال روی پرده خواهند رفت را نظاره کرد. جشنواره فجر همچنین طی دوره های اخیر، محل رویش و درخشش استعدادها و نیروهای جدید سینمای کشور هم هست. به خصوص دوره سی و پنجم این جشنواره که از 12 تا 22 بهمن برگزار خواهد شد، معرف تعداد قابل توجهی فیلم ساز جوان است.
اما جشنواره فیلم فجر با همه زیبایی ها و محسناتش، دچار کاستی هایی هم هست. این جشنواره درحالي به سي پنجمین دوره برگزاري خود رسيده كه هنوز هم در شیوه برگزاری و نحوه ارزیابی، دچار نوعی سرگردانی، بی هویتی و بی برنامگی است. هیچ گاه سبک و سیاق مشخص و معینی در برگزاری جشنواره فیلم فجر دیده نمی شود و هر سال، تصمیمات مقطعی و موقتی برآمده از سلیقه شخصی دبیر، برگزار کنندگان و هیئت انتخاب جشنواره است که شکل و شمایل «مهم ترین رویداد سینمایی ایران» را تعیین می کند!
به طور مثال، در دوره های گذشته، نشست های پرسش و پاسخ، بلافاصله پس از نمایش فیلم ها برگزار می شدند. اما سال گذشته، اکران فیلم ها در ساعات بعد از ظهر و نشست های پرسش و پاسخ، صبح ها برگزار می شدند. البته این برنامه ممکن است امسال و یا در دوره های آینده تغییر کند. همچنان که در جشنواره فجر، تقريبا هر سال شاهد حذف يا اضافه شدن بخش هاي جديدي هستيم. مثلا در چند دوره، بخش فیلم های مستند حذف شد و برخی سال ها بخش فیلم های کوتاه کنار گذاشته شد، در برخی از دوره ها هر دو بخش حذف شدند و در برخی از دوره ها هر دو بخش اضافه شدند! چند سال قبل برای فیلم های مخاطب خاص، بخشی با نام «نوعی نگاه» تعیین شد و چند سال بعد، این نام به «آیینه» تغییر یافت و امسال قرار است با نام «هنر و تجربه» برگزار شود و سال آینده فقط خدا می داند که قرار است چه بشود!
اما این وضعیت تنها به اجرای جشنواره محدود نمی شود، بلکه در ارزیابی و انتخاب فیلم ها نیز همین وضعیت برقرار است. هنوز هیچ کس نمی داند که ملاک اصلی پذیرش فیلم ها و همچنین دادن سیمرغ به آن ها چیست؟ جای سوال است که آیا قرار است جشنواره فیلم فجر محلی برای تبلیغ و تقویت فیلم های تجربی و روشنفکرانه باشد یا فیلم های متعهد و انقلابی؟ آیا داوران جشنواره موظف هستند تا با ملاک قرار دادن کیفیت هنری و تکنیکی به فیلم ها و هنرمندان جایزه دهند یا مضمون و محتوای فیلم ها نیز در قضاوت ایشان نقش دارد؟ اساساً تفاوت جشنواره فیلم فجر که به مناسبت سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی برگزار می شود با جشنواره هایی چون کن و برلین، که با ملاک های سکولار برگزار می شوند چیست؟ چرا برخی از فیلم ها با ارزش های ساختاری و محتوایی از راه یابی به جشنواره باز می مانند و در مقابل، برخی آثاری که فاقد هر گونه ارزشی هستند پذیرفته می شوند؟ و ... پرسش هایی از این دست هر سال برای هنرمندان و تماشاگران جشنواره فیلم فجر مطرح می شود.
تمامی اين مشكلات به اين دليل است كه جشنواره فيلم فجر «هويت» روشن و تعريف شده اي ندارد. به عبارت بهتر هنوز هم چرايي آن معلوم نشده و به همين دليل هم چگونگي برگزاري آن نامشخص است. جشنواره فيلم فجر به جاي تعريف، همواره تعارف داشته است!
بی هویتی جشنواره فیلم فجر یعنی چه؟ یعنی اینکه جشنواره فیلم فجر نیز همچون وجه غالب سینمای کشور ما، چشم انداز و مقصد و مقصود خود را نمی داند؛ جشنواره اي كه با انفصال از هويت اصيل انقلابي، به قول شهيد آويني، «هياهوي بسيار براي هيچ» است. هويت هر مخلوق و هر پديده اي، بر اساس هدف و مقصود آن شكل مي گيرد. اگر تعاريف، مقاصد و هويت جشنواره فجر معين شود، باقي مسائل آن نيز حل خواهد شد. مي گويند «هركس چرايي زندگي اش را بداند، چگونگي آن را نيز خواهد دانست» اين پيام، درباره ساير فعاليت ها، ازجمله جشنواره فجر هم صادق است.
پاسخ مسئولان و برگزار کننده های جشنواره فیلم فجر به این گونه انتقادات این است که این جشنواره، عرضه کننده تولیدات برتر سینمای کشور است. اما نکته مهم این است که با چنین تعریفی، دیگر نام این گردهمایی جشنواره نیست، بلکه نمایشگاه است. این درحالی است که كارزار و ميدان عمل يك جشنواره فراتر از يك نمايشگاه است. جشنواره فيلم فجر بايد عرصه تبلور و تجلي راهبرد سينماي ايران باشد، اما در اين جشنواره گرايش نمایشگاهی، بر گرايش راهبردی غلبه دارد.
وقتی یک جشنواره فرهنگی و هنری فاقد هویت، چشم انداز و راهبرد باشد، اجزا و عناصر آن هم تقلیدی می شوند. این است که در برگزاری جشنواره فیلم فجر، هیچ گونه خلاقیتی دیده نمی شود و هر بخش آن، رونشتی از یک جشنواره دیگر است. عبور بازیگران و ستاره های سینما از روی فرش قرمز، برگزاری بازار، آمدن بازیگران و عوامل فیلم ها روی صحنه و ابراز احساسات آن ها به تماشاگران، قبل از شروع نمایش فیلم و ... هیجان انگیز و نشاط بخش، اما وام گرفته از جشنواره های غربی هستند.
در نتيجه اينكه تا براي چرايي برگزاري جشنواره فيلم فجر پاسخ روشن و چشم انداز راهنمايي نيابيم، در چگونگي برگزاري آن با چالش و فراز و نشيب مواجه خواهيم بود. يك جشنواره سينمايي نيز مثل هر پديده فرهنگي ديگري براي رسيدن به «شخصيت» بالا بايد هويت والاي خود را متجلي و نمودار كند.
اگر یک جشنواره، هویت و هدف اصلی خویش را بداند، بدون شک شکل خاص و منحصر به فرد خود را نیز خواهد یافت. به طور مثال، جشنواره فیلم عمار، دارای هویت مشخص و روشنی است، بنابراین شکل برگزاری خود را هم یافته است. جشنواره عمار، هویتی مردمی و انقلابی دارد، به همین دلیل هم برگزاری آن در قالب «اکران های مردمی» پدیدار شده است.
براي خروج از اين دايره بسته بايد طرحي نو درانداخت و از جشنواره فجر تعريف تازه اي كرد، تا به جاي اين كه صرفا نمایشگاهی براي نمايش وضع موجود سينماي ايران باشد، به همايشي براي رسيدن به جايگاه مطلوب هنر هفتم تبديل شود. سخت و دشوار، اما دست يافتني است كه جشنواره فيلم فجر را به تعريفي آرمان گرايانه رساند و نقش آن را از محدوديت واقعيت ها و نمايش آنچه هست به نقش مطالبات و آنچه بايد باشد تغيير داد. به اين ترتيب كه جشنواره فيلم فجر به جاي نمايش سياستگذاري هاي سينمايي، تبديل به تجلي گاه هويت سينماي ايران شود.
به نظر مي رسد كه پس از گذشت 37 سال از انقلاب اسلامي مردم ايران و رسيدن جشنواره فيلم فجر به سن 34 سالگي، ديگر وقت آن رسيده است كه اين جشنواره هويت، مسير و مقصد خودش را معلوم كند./
گزارش ها و یادداشت های شما به شدت جهت گیری دارد کاش شما که اینقدر نقادی میکنید اجازه میدادید مخاطبان هم شما را نقد کنند