از همان سال‌های بحبوحه جنگ کلید ساخت آثاری با موضوع آزادی خرمشهر ساخته شد و رسول ملاقلی پور اولین کارگردانی بود که در فیلمش به این موضوع پرداخت.
به گزارش گروه فرهنگی بصیرت به نقل از خبرگزاری خبرآنلاین، یکی از مهمترین مقاطع در جریان جنگ ایران و عراق به دوره آزادسازی خرمشهر بازمی‌گردد٬ سال‌هایی که حضور غرورآفرین جوانان ایرانی و آزادی مسرت‌بخش خرمشهر توانست دوره‌ای درخشان در جریان روزهای دفاع مقدس رقم بزند. اهمیت تاریخی این موضوع از یک سو و از سوی دیگر جذابیت‌های دراماتیک آزادسازی این شهر موجب شده٬ این موضوع در فیلم‌های مختلفی در سینمای ایران مورد توجه قرار بگیرد.
دز ادامه مروری بر فیلم‌هایی که با موضوع آزادسازی خرمشهر ساخته شده‌اند٬ صورت می‌گیرد.
«بلمی به سوی ساحل»/ رسول ملاقلی پور/ سال 64
مرحوم رسول ملاقلی‌پورکه در زمره کارگردانان سینمای جنگ و دفاع مقدس است اولین فیلمسازی بود که به سراغ ساخت فیلمی با موضوع فتح خرمشهر رفت. ملاقلی پور در سال 64 فیلم «بلمی به سوی ساحل» را کارگردانی کرد، فیلمی که داستان آن در سال 59 می‌گذرد. قصه این فیلم به فتح خرمشهر می‌پردازد، در اواخر مهر ماه ۱۳۵۹، هنگامی که خرمشهر در خطر سقوط قرار دارد، یک گردان از پاسداران به فرماندهی مرتضی برای کمک به رزمندگان این شهر از تهران حرکت می کند و چون جاده های آن حوالی در دست عراقی هاست، آنان بایستی از بندر ماهشهر به وسیله هلیکوپتر خود را به خرمشهر برسانند اما کوشش او برای در اختیار گرفتن هلیکوپتر ناکام می ماند و مرتضی گردانش را با یک لنج از طریق خلیج فارس به خرمشهر می رساند. او و گردانش یک روز پس از سقوط خرمشهر به آنجا می رسند. طی نقشه ای، مرتضی همراه دو تن از بازماندگان رزمنده در خرمشهر شبانه به کمک یک بلم از کارون می گذرد و به مواضع دشمن نفوذ می کنند تا با تهیه نقشه از استحکامات دشمن در خرمشهر آمادگی اطلاعاتی لازم جهت ضربه زدن به عراقی ها بدست آید. آن ها از کارون میگذرند و طی چند روز اقامت در خرمشهر، با لباس عراقی ها اطلاعات لازم را بدست می آورند. اما چون عراقی ها از وجود آن ها باخبر می شوند ناچار بازمی گردند و شب هنگام، بر اثر درگیری با عراقی ها همراهان مرتضی به شهادت می رسند و مرتضی آنان را به وسیله همان بلم به آن سوی کارون می رساند. خسرو ضیایی، عطاءاله سلمانیان، بهزاد بهزادپور، جعفر دهقان، فرید کشن‌فلاح و اکبر منصور فلاح بازیگرانی بودند که در «بلمی به سوی ساحل» به ایفای نقش پرداختند. رسول ملاقلی پور با ساخت «بلمی به سوی ساحل» نامش را به عنوان اولین کارگردانی که در فیلم‌هایش به حماسه فتح خرمشهر پرداخت ثبت کرد.
«حریم مهرورزی»/ ناصر غلامرضایی/ سال 65
یک سال بعد از اینکه اولین فیلم با موضوع فتح خرمشهر توسط رسول ملاقلی پور ساخته شد، ناصر غلامرضایی دیگر کارگردان سینمای ایران نیز تصمیم گرفت تا در فیلمش به ابعاد این واقعه بپردازد. غلامرضایی در «حریم مهرورزی» داستان زندگی زنی به نام صبریه را روایت می‌کرد که همسرش را در آبادان از دست داده و همراه با مهاجران جنگ با پدر و مادر و فرزندش در اقامتگاهی در تهران ساکن شده بود. حبیب اسماعیلی، افسانه بایگان، جمشید مشایخی، مهری مهرنیا، امید آهنگر، نعمت‌اله گرجی و ... از بازیگران این فیلم بودند. غلامرضایی در این فیلم به اتفاقات بعد از اشغال خرمشهر و مسائل و مشکلاتی که برای بازماندگان این حادثه به وجود آمده بود پرداخت. در این فیلم فتح خرمشهر نیز به تصویر کشیده شده است و پایان بندی فیلم با این اتفاق است.
«کیمیا»/ احمدرضا درویش/ سال 73
بعد از رسول ملاقلی پور یکی از مطرح ترین کارگردان‌هایی که سراغ ساخت فیلمی با موضوع فتح خرمشهر رفت، احمدرضا درویش بود. درویش سه فیلم درباره واقعه فتح خرمشهر کارگردانی کرده که «کیمیا» اولین یا به نوعی تاثیرگذارترین آنهاست که هنوز هم بعد از سالها مخاطبان خودش را دارد. تفاوت فیلم درویش با دیگر آثاری که تا سال 73 درباره فتح خرمشهر ساخته شده بود این بود که در «کیمیا» علاوه بر اینکه که دومین فیلم را با موضوع خرمشهر جلوی دوربین برد. داستان «کیمیا» درباره مرد جوانی به نام رضا در تلاش است تا همسر باردار خود را به بیمارستان برساند تا فارغ شود. در ادامه به اسارت دشمن درمی‌آید و در ضمن، همسرش نیز در حین زایمان از دنیا می‌رود. رضا پس از ۱۰ سال از اسارت بر می‌گردد و متوجه می‌شود که فرزندش توسط یکی از پزشک‌های بیمارستانی که همسرش در آن بود، نگهداری می‌شود و به دنبال او به شهر مشهد می‌رود. اما اگر بخواهد بچه را پس بگیرد، هم زندگی خانواده‌ای از هم می‌پاشد و هم آینده درخشان دخترش را از او می‌گیرد. به همین دلیل از این خواسته خود صرف نظر می‌کند. در «کیمیا» خسرو شکیبایی و بیتا فرهی دو نقش اصلی را بازی می‌کنند. این فیلم در سیزدهمین جشنواره فیلم فجر نیز بسیار مورد توجه قرار گرفت و در 13 رشته کاندید دریافت جایزه شد و در چهار رشته نیز توانست سیمرغ بلورین جشنواره را از آن خود کند.
«سرزمین خورشید»/ احمدرضا درویش/ سال 75
احمدرضا درویش دو سال پس از ساخت «کیمیا» سراغ ساخت فیلم دیگری در ژانر دفاع مقدس رفت که در این اثر نیز به موضوع فتح خرمشهر می‌پدراخت. درویش «سرزمین خورشید» را سال 75 ساخت و خسرو شکیبایی هم نقش مثل «کمیا» نقش اصلی این فیلم بود. داستان این فیلم مرتبط با خرمشهر بود و در یک بیمارستان می‌گذشت، بیمارستانی در خرمشهر که با شروع جنگ تحمیلی به محاصره دشمن درمی آید و از هوا و زمین مورد هجوم قرار می‌گیرد. در دومین فیلم درویش که به موضوع فتح خرمشهر می‌پرداخت به جز خسرو شکیبایی، گلچهره سجادیه، سعید پورصمیمی، محمود پاک نیت و ... نیز به ایفای نقش می‌پرداختند. «سرزمین خورشید» از آن دسته فیلم‌هایی بود که به دلیل فضاسازی‌اش، حال و هوای بحرانی روزهای جنگ را به خوبی به بیننده منتقل می‌کرد.
«سفر سرخ»/ حمید فرخ‌نژاد/ سال 79
حمید فرخ‌نژاد اولین و تنها تجربه کارگردانی‌اش را با فیلمی در ژانر دفاع مقدس و موضوع خرمشهر پشت سر گذاشت. این بازیگر جنوبی الاصل سال 79 اولین فیلمش «سفر سرخ» را کارگردانی کرد، فلیمی که بعد از 17 سال هنوز امکان نمایش پیدا نکرده است و تنها و اولین نمایشش سال 88 در جشنواره فیلم فجر و در بخش فیلم های اول بود که مورد توجه قرار گرفت و دیپلم افتخار بهترین کارگردانی و سیمرغ بلورین بهترین فیلم اول و دوم را هم از بیست و نهمین جشنواره فیلم فجر برای فرخ‌نژاد به همراه آورد. حمید فرخ‌نژاد از نزدیم روزهای جنگ تحمیلی و اشغال خرمشهر را لمس کرده است و حتما تجربیاتش از آن روزها در ساخت «سفر سرخ» به کمک‌اش آمده است. داستان «سفر سرخ» در روز سقوط خرمشهر می‌گذرد. تعدادی نیروی‌های مردمی به همراه 2 مجروح و 2 پرستار و گروهی از مردم به قصد خروج از شهر به پلی می‌رسند که به دست نیروهای ارتش عراق افتاده است. گروه تصمیم می‌گیرد برای نجات غیرنظامیان، جدا از آن‌ها طی مسیر کند و در گذر از مسیرهای مختلف با ماجراهایی از جنگ درگیر می‌شوند. حبیب دهقان‌نسب، غزل صارمی، صادق صفایی، برزو ارجمند و احمد کاوری بازیگران «سفر سرخ» هستند. اما نکته عجیب و جالب توجه این است که سرنوشت اکران این فیلم هنوز هم بعد از 17 سال مشخص نشده است.
«دوئل»/ احمدرضا درویش/ سال 81
رکورد ساخت فیلم با موضوع خرمشهر در میان کارگردان‌های سینمایمان با ساخت سه فیلم متعلق به احمدرضا درویش است. او بعد از ساخت «کیمیا» و «سرزمین خورشید» آخرین فیلمش با موضوه خرمشهر را کارگردانی کرد. «دوئل» توسط درویش در سال 81 ساخته شد و در زمان ساخت به دلیل اینکه یکی از گران‌ترین پروژ‌ه‌های مستقل سینما بود سر و صدای زیادی کرد. از سوی دیگر سعید راد ستاره سال‌های دور سینمای ایران نیز در این فیلم بازگشتی دوباره به سینما داشت و در کنار دیگر چهره‌های این فیلم از جمله هدیه تهرانی، پرویز پرستویی و پژمان بازغی به ایفای نقش پرداخت. داستان «دوئل» فیلم حول یک گاوصندوق می‌چرخد. در بحبوحه جنگ عده‌ای تلاش می‌کنند از خروج یک گاو صندوق از کشور جلوگیری کنند. نقش اول فیلم، زینال، در این بین به حسن نیت آن‌ها شک کرده و سعی می‌کند گاو صندوق را از چنگ آن‌ها در بیاورد. گاو صندوق در اروند غرق می‌شود و زینال اسیر می‌شود. داستان فیلم 20 سال بعد و پس از آزادی زینال ادامه می‌یابد و در حین درگیری برای تصاحب گاوصندوق حقایقی کهنه آشکار می‌شود. «دوئل» در بیست و دومین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد و توانست در 9 رشته سیمرغ بلورین دریافت کند.
«روز سوم»/ محمدحسین لطیفی/ سال 85
یکی از تاثیرگذارترین فیلم‌هایی که با موضوع اشغال خرمشهر ساخته شد «روز سوم» به کارگردانی محمدحسین لطیفی است. این کارگردان که تجربه ساخت فیلم و سریال‌های زیادی در ژانرهای مختلفی را داشت در «روز سوم» مصائب و مشکلات جنگ و اشغال خرمشهر را به تصویر کشید. فیلمی که بازی خوب بازیگرانش از جمله باران کوثری، حامد بهداد و پوریا پورسرخ یکی از نقاط قوتش بود. «روز سوم» داستان خواهر و برادری بود که در حساس‌ترین مقطع زندگی خود در یک خانه اسیر می‌شوند و با حس میهن پرستی و دفاع از وطن تا آخرین قطره خون خود به جنگ ادامه می‌دهند. نکته جالب اینکه داستان «روز سوم» برداشتی آزاد از یک ماجرای واقعی می‌باشد که درآن همه عوامل زنده می‌مانند. این فیلم در بیست و پنجمین جشنواره فیلم فجر مورد توجه قرار گرفت و سیمرغ بلورین بهترین فیلم و بهترین کارگردانی را از این جشنواره دریافت کرد.
«کودک و فرشته»/ مسعود نقاش‌زاده/ سال 87
دهه هفتاد به دلیل نزدیکی‌اش به سال‌های پایانی جنگ تحمیلی کارگردان‌های زیادی سراغ ساخت فیلم‌هایی در ژانر دفاع مقدس و خاصه اشغال و فتح خرمشهر رفتند اما در سال‌های بعد و در دهه هشتاد نیز معدود فیلم‌هایی با این موضوعات ساخته شدند و مسعود نقاش‌زاده سال 87 یکی از این فیلم‌ها را به نام «کودک و فرشته» کارگردانی کرد. این فیلم درباره مقاومت مردم خرمشهر در روزهای اول جنگ ایران و عراق، که برای اولین بار در بیست و هفتمین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر نمایش داده شد. داستان «کودک و فرشته» در آخرین روز تابستان سال 1359 می‌گذرد و از آنجاییکه تمام اتفاقات قصه در همان مقطع اشغال و فتح خرمشهر می‌گذرد حضور نوجوانان در روزهای اشغال و فتح خرمشهر را به خوبی به تصویر می‌کشد.
«عصر روز دهم»/ مجتبی راعی/ سال 87
سال 87 دو فیلم با موضوع خرمشهر ساخته شد، مجتبی راعی هم از جمله کارگردان‌هایی است که فیلمی با این موضوع کارگردانی کرده است. البته «عصر روز دهم» تنها در سکانس ابتدایی به موضوع خرمشهر می‌پردازد اما در ادامه داستان وارد مقطع زمانی حال می شود و ماجرای خانم دكتری است كه به عراق سفر می‌كند تا خواهرش را ـ كه در زمان جنگ ایران و عراق به دست یك عراقی به نام محسن محمود افتاده ـ پیدا كند به تصویر می‌کشد. هانیه توسلی و احمد مهرانفر بازیگران اصلی این فیلم هستند.
«بزرگمرد کوچک»/ صادق صادق دقيقي/ سال 90
صادق صادق دقیقی در اولین تجربه کارگردانی‌اش سراغ ساخت فیلمی با موضوع خرمشهر رفت و رشادت های نوجوانان را در این برهه در خرمشهر به تصویر کشید. داستان فیلم به اوایل جنگ و حمله عراق به خرمشهر مربوط می‌شود و نوجوانی را نشان می‌دهد که به انگیزه دفاع از آب و خاک و ناموس، رشادت‌های بسیاری را بروز داده است. او در ابتدا به دست نیروهای عراقی می‌افتد و مورد ضرب و شتم قرار می‌گیرد اما اعتماد عراقی‌ها را جلب کرده و مواد غذایی، مهمات و گرای دشمن را به نیروهای ایرانی می‌رساند. صادق دقیقی این فیلم را در سال 90 کارگردانی کرد و شبنم قلی‌خانی، پویا امینی و سوگل طهماسبی در این فیلم مقابل دوربین او رفتند.
