نفت، خون، جنگ، لیبی

(روزنامه آفتاب اقتصادي – 1396/03/09 – شماره 493 – صفحه 5)

شروع نفت در لیبی

مطالعات زمین‌شناسی در لیبی به سال 1936 باز می‌گردد. نخستین حفاری‌های نفت این کشور در منطقه فزان در جنوب غربی لیبی انجام شد. با حمل و صادرات نفت این کشور به سایر کشورها، تمایل شرکت‌های نفتی برای سرمایه‌گذاری در صنعت نفت لیبی افزایش پیدا کرد و صنعت نفت این کشور به‌سرعت شکل گرفت. در سال ۱۹۶۵ لیبی ششمین صادرکننده بزرگ نفت در جهان بود. با ورود نفت به گستره کالاهای صادراتی لیبی، لیبی به‌سرعت از یک کشور فقیر به کشوری با درآمد سرشار و تولید ناخالص داخلی بالا تبدیل شد. اما این وضع دوام چندانی نداشت و با کودتا و عزل پادشاه در ۱ سپتامبر ۱۹۶۹ که با حمایت مردمی نیز همراه بود، صنعت نفت لیبی دچار تحول شد و در پی تاسیس شرکت ملی نفت لیبی در سال ۱۹۷۱۱، دو سال بعد نفت این کشور ملی اعلام شد.

تولید نفت لیبی که در دهه ۱۹۷۰ به اوج تولید خود رسیده بود و تولید روزانه سه میلیون بشکه را تجربه کرده بود، از سال ۱۹۸۶ با تحریم صنعت نفت این کشور توسط ایالات متحده آمریکا در پی حمایت لیبی از اقدامات تروریستی، با کاهش شدید تولید مواجه شد و به تولید روزانه ۱۱ میلیون بشکه رسید. پس از رخداد سانحه لاکربی در سال ۱۹۹۲، سازمان ملل متحد اقدام به وضع تحریم‌هایی علیه لیبی کرد، که تحریم در خرید نفت این کشور یکی از این اقدامات بود. کاهش فروش نفت لیبی تا سال ۲۰۰۳ ادامه داشت. از این سال بود که با چراغ سبز لیبی صادرات نفت این کشور افزایش یافت به طوری‌که در سال ۲۰۰۷ به 82/1 میلیون بشکه در روز رسید. از این زمان به بعد تا سال ۲۰۱۱ که جنگ داخلی لیبی رخ داد و حکومت معمر قذافی سقوط کرد، تولید نفت این کشور کاهش یافت. عمده دلایل این امر را می‌توان کاهش سرمایه‌گذاری توسط شرکت ملی نفت لیبی دانست.

مصادره نفت لیبی به بهانه جنگ با تروریسم

تسلط داعش بر چاه‌ها و مخازن نفت و گاز در لیبی در کنار بنادر و پایگاهای دریایی مانند سرت سبب شده است تا شرایط مناسب برای این گروه در ارتباط با انجام اقدامات تروریستی در اروپا فراهم شود. نکته حائز اهمیت اینجاست که تروریست‌های تکفیری از تجارب نفت‌فروشی عراق و سوریه نهایت بهره را کسب کرده‌اند. مجموعه این شرایط باعث شده است که داعش و گروه‌های تروریستی بعد از شکست در خاورمیانه، به لیبی و قلب آفریقا اسباب‌کشی کنند.

براساس گزارش رویترز، در پی حمله خونین داعش به قبطی‌ها در مصر، ارتش این کشور مقرهای گروه‌های افراط‌‌گرا در لیبی را برای دومین روز متوالی بمباران کرد. منابع نظامى‌و شاهدان عینی اعلام کردند که مصر حملات هوایی جدیدی را علیه پادگان‌های گروه‌های افراط‌‌گرا در لیبی انجام داده‌اند. داعش روز شنبه مسئولیت حمله به قبطی‌ها را برعهده گرفت.

در حالی که دولت لیبی حملات دو روزه قاهره به این کشور در پی حمله داعش به اتوبوس قبطی‌ها در المنیا را محکوم کرده و آن را نقض حاکمیت لیبی خوانده، وزارت خارجه مصر اعلام کرده این حملات برای دفاع از خود و قانونی است. همچنین «سامح شکری»، وزیر خارجه مصر تاکید کرد‌: «مهاجمانی که در حمله المنیا دست داشتند در لیبی آموزش دیده بودند.»

یک منبع نظامى‌در لیبی با اعلام مشارکت نیروهای «خلیفه حفتر»، فرمانده نیروهای لیبرال موسوم به ارتش ملی لیبی در حملات هوایی ارتش مصر به شرق لیبی فاش کرد این حملات مقدمه‌ای برای عملیات گسترده‌تر در این کشور بحران‌زده است. مصر هم‌پیمان نیروهای تحت امر خلیفه حفتر در لیبی است. خلیفه حفتر، مردی است که بسیاری معتقد هستند آینده لیبی در دستان او قرار خواهد داشت.

به گزارش الشرق الاوسط، سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان در تماس تلفنی با عبدالفتاح سیسی، رئیس‌جمهوری مصر پادشاه عربستان در تماس تلفنی با رئیس‌جمهوری مصر، حمایت خود را از اقدامات قاهره برای رویارویی با اقدامات تروریستی اعلام کرد. در همین حال، رئیس‌جمهوری مصر از پادشاه عربستان به دلیل حمایت گسترده‌اش از مصر قدردانی کرد.

حمله گسترده مصر به کمک خلیفه حفتر باعث واکنش تروریست‌ها شده است. به گزارش الجزیره، انصار الشریعه لیبی که در واقع شاخه القاعده در لیبی است، در بیانیه‌ای رسما از انحلال خود خبر داد؛ اقدامى‌که احتمالا به دلیل تشدید فشارها بر جریان‌های افراط‌گرای لیبیایی انجام شده است.

در این بیانیه آمده است: «ما به امت و مجاهدین و حامیانمان در لیبی اعلام می‌کنیم که انصار الشریعه منحل شده است.»

انصار الشریعه در پیامى به سایر گروه‌های شورشی هم‌کیش خود در لیبی از آنها خواسته تا یک جبهه واحد تشکیل دهند و این گروه‌ها را به ادامه جنگ و تسلیم نشدن در برابر غرب فرا خواند. انصار الشریعه، همان گروهی است که حمله به سفارت آمریکا در لیبی را که به کشته شدن سفیر این کشور انجامید، طرح‌ریزی کرده بود. این گروه که نامش در لیست تروریستی ثبت شده، اعلام کرده که به شکل گسترده‌ای هدف قرار گرفته است.

احتمال می‌رود این اقدام انصار الشریعه به این دلیل باشد که کشورهای غربی و منطقه‌ای هم‌پیمان خلیفه حفتر، فرمانده نیروهای لیبرال موسوم به ارتش ملی لیبی بهانه‌ای برای حمله به سایر گروه‌های داخلی افراط‌گرا نداشته باشد. انصارالشریعه با نیروهای خلیفه حفتر در شرق این کشور درگیر است.

از سوی دیگر، وب‌سایت‌های وابسته به القاعده و گروه‌های تندرو اعلام کردند یکی از سرکرده‌های ارشد القاعده در حملات مصر به درنه کشته شده است. در حملات هوایی مصر به پایگاه‌های تندروها در منطقه «الفتایح» در درنه در شرق لیبی، «عبدالمنعم سالم» ملقب به «ابوطلحه» که از سرکرده‌های برجسته القاعده بود، کشته شد. ابوطلحه که یکی از زندانیان سابق در زندان ابوسلیم بود، یکی از عاملان انفجار القبه در سال ۲۰۱۴ که ۱۲۷ قربانی برجای گذاشت، بود.

لیبی به دلیل نفت و گاز خود از کشورهای مهم به حساب مى‌آید و با حمله مصر امکان خروج تروریست‌ها از این کشور افزایش مى‌یابد. همچنین در این بین خلیفه حفتر با رویکرد خود که هم‌پیمان شدن با مصریان است، قدرت آینده لیبی را در دستان خود می‌بیند.

خارجی‌ها و نفت در لیبی جنگ زده

حضور شرکت‌های مهم چندملیتی در لیبی و تامین امنیت آنها با حادتر شدن اوضاع در این کشور، به یکی از مهم‌ترین موضوعات در حوزه انرژی اروپا و آسیا تبدیل شده است. شرکت‌های مهمی که تا پیش از آغاز جنگ در این کشور، به نوعی گرداننده اقتصاد این کشور بودند مجبور به ترک لیبی شدند. مهم‌ترین شرکت‌های چندملیتی حاضر در لیبی که عبارتند از: بریتیش پترولیوم، رویال داچ شل، توتال، باسف، استات اویل و راپسول با آغاز ناآرامی‌ها و جنگ داخلی مجبور به ترک لیبی شدند. در این میان بسیاری از کارکنان شرکت گازپروم روسیه و همچنین هزاران چینی نیز دیده می‌شوند. لیبی در میان کشورهای شمال آفریقا دارای بالاترین میزان صادرات و تولید نفت و گاز است.

تراز تجاری سالانه لیبی به واسطه منابع گسترده نفتی و گازی، رقم ۱۲ میلیارد دلار را نشان می‌دهد و عایدی مردم در این کشور شش برابر شهروندان مصری است. به عبارتی سطح زندگی مردم لیبی بالاتر از مصری‌ها و حتی بالاتر از سایر کشورهای شمال آفریقاست. با این یادآوری که جمعیت لیبی شش و نیم میلیون نفر و جمعیت مصر ۸۵ میلیون نفر است. این نکته نیز قابل ذکر است که در لیبی تا پیش از آغاز جنگ در حدود یک و نیم میلیون کارگر مهاجر وجود داشت که در در بخش‌های مختلف از جمله شرکت‌های چندملیتی مشغول کار بودند.

مسئله‌ای که تا پیش از ورود نیروهای خارجی به جنگ وجود داشت، تامین امنیت صادرات انرژی از این کشور به مقصد اروپا و آسیا بود. در حدد ۸۵درصد از صادرات انرژی لیبی به مقصد اروپاست و به ترتیب کشورهای ایتالیا، آلمان، فرانسه، چین و ترکیه از مشتریان مهم و اصلی محصولات گازی و نفتی لیبی هستند. بر همین اساس با تشدید درگیری‌ها در لیبی بسیاری از کشورهای واردکننده محصولات انرژی لیبی نگران امنیت و تامین انرژی از این کشورند. چین از جمله همین کشورهاست که به‌شدت نگران بازگشت امنیت به لیبی است. دلیل این امر نیز به‌خوبی روشن است: میزان تبادلات صورت گرفته در سال ۲۰۱۰ میان دو کشور از رشد

۳۰ درصدی برخوردار بوده است. نقش ایالات متحده آمریکا در آینده انرژی لیبی نیز بسیار قابل توجه است. در صورت سقوط قذافی، بدون شک آمریکا وضعیت حضور شرکتهای چندملیتی در لیبی را به نفع خود تغییر خواهد داد. به عبارتی آمریکا می‌تواند با حضور در لیبی از سویی هم بازار انرژی اروپا و از سوی دیگر خطوط انرژی چین را تحت کنترل خود درآورد. این موقعیتی ویژه برای آمریکا خواهد بود تا بدین ترتیب قدرت بزرگ آسیایی را نیز تحت نظر داشته باشد. قدرتی که هم اکنون پنج میلیون پیمانکار، تکنسین و کارگر در قاره آفریقا دارد. شاید اغراق نباشد اگر بگوییم که زمینه‌های حضور نیروهای خارجی در قاره آفریقا پیش‌تر با توافقنامه ناتو و اتحادیه آفریقا فراهم شده بود. توافقنامه‌ای که

۵۳ کشور در آن حضور دارند و در آینده‌ای نزدیک اجرایی خواهد شد. این توافقنامه با هزینه ۲۷ میلیون یورو توسط برخی از قدرت‌های اروپایی از جمله آلمان اجرا خواهد شد و هدف آن تامین امنیت آفریقا عنوان شده است.

http://news.aftabeyazd.ir/4803--.html

ش.د9600708