سفر «مسعود بارزانی» به ترکیه؛ منافع درهم‌تنیده آنکارا و اربیل

«مسعود بارزانی» رئیس اقلیم کردستان عراق امروز برای دیدار با مقامات ترکیه‌ای به این کشور سفر کرد. وی پس از ورود به ترکیه با «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهوری این کشور دیدار و گفت‌وگو کرد. نکته قابل تأمل این است که مقامات ترکیه‌ای پس از ورود بارزانی در فرودگاه «آتاتورک» استانبول به صورت بی‌سابقه‌ای از وی استقبال به عمل آوردند. گزارش‌های رسیده حاکی از آن هستند که در استقبال از بارزانی در فرودگاه استانبول، برای اولین بار پرچم منتسب به اقلیم کردستان در کنار پرچم‌های عراق و ترکیه به اهتزاز درآمدند. این استقبال بی‌سابقه مقامات دولت ترکیه از رئیس اقلیم کردستان عراق، خود به تنهایی حاکی از تعمیق روابط میان آنکارا و اربیل طی ماه‌های اخیر بوده و همچنین دلالت بر این واقعیت دارد که ترکیه بیش از هر زمان دیگری به ویژه در سایه تحولات کنونی منطقه، قصد تحکیم روابط خود با اقلیم کردستان را دارد.

در حال حاضر، دولت ترکیه به دلیل اختلافات ناشی از اعزام غیرقانونی نیروهای نظامي‌خود به منطقه «بعشیقه» واقع در شهر موصل، به شدت در پی تحکیم روابط با اقلیم کردستان عراق است. آنکارا به خوبی می‌داند که تقویت روابط آن با اربیل به هیچ وجه به مذاق مقامات دولت مرکزی بغداد خوش نخواهد آمد. از همین روی، دولت ترکیه در صدد است تا از روابط مستحکم با اقلیم کردستان به عنوان اهرم فشاری بر دولت مرکزی بغداد با هدف وادار کردن آن به گردن نهادن به برخی مطالبات توسعه‌طلبانه و غیرمشروعِ آنکارا، بهره‌برداری کند. اردوغان به دنبال آن است تا این پیام را به مقامات دولت عراق مخابره بکند که در صورت ایستادگی آنها در مقابل خواسته‌های ترکیه نتیجه‌ای جز نزدیکی بیش از پیش آنکارا به اقلیم کردستان نخواهد داشت؛ مسأله‌ای که بغداد به شدت به آن معترض است.

از سوی دیگر، استقبال بی‌سابقه مقامات دولت ترکیه از مسعود بارزانی در حین ورود وی به فرودگاه «آتاتورک» استانبول درست چند روز پس از حملات گسترده ارتش عراق به مواضع تروریست های تکفیری داعش در خاک سوریه، اتفاق افتاد. «حیدر العبادی» نخست وزیر عراق چندی پیش از صدور فرمان بمباران مواضع داعش در داخل خاک سوریه توسط جنگنده‌های عراقی خبر داد و اعلام کرد که عملیات نظامي‌بغداد در خاک سوریه موفقیت‌آمیز بوده است. بدون شک، مشارکت بغداد در نبرد با تروریسم در عراق به مذاق رجب طیب اردوغان خوش نیامده و او قصد دارد به هر نحوی حتی از طریق استقبال‌های بی‌سابقه از مقامات اقلیم کردستان، به نوعی اعتراض خود نسبت به این اقدام را به مقامات عراقی منتقل کند.

علاوه بر این، آنطور که به نظر می‌رسد، در حال حاضر هیچ نشانه‌ای مبنی بر قریب‌الوقوع بودن عقب‌نشینی نیروهای متجاوز ترکیه‌ای از منطقه «بعشیقه» در شهر موصل وجود ندارد. این در حالی است که مقامات عراقی بارها از طریق کانالهای دیپلماتیک خواستار خروج فوری متجاوزان ترکیه‌ای شدند؛ مطالبه‌ای که تا به امروز نیز ادامه دارد و بغداد همچنان بر لزوم تحقق آن اصرار می‌ورزد. با این وجود، دولت ترکیه همچنان بر قانونی بودن اقدام خود در نقض حاکمیت ملی عراق، اصرار دارد و هیچگاه زمان معینی را برای عقب کشیدن نیروهایش از موصل تعیین نکرده است.

بنابراین، از آنجایی که آنکارا حداقل در شرایط کنونی به دنبال عقب راندن نیروهای خود از شهر موصل را ندارد، در حال حاضر تلاش می‌کند تا ضمن تقویت روابط خود با اقلیم کردستان عراق، موجبات حمایتهای بیشتر آنها از نظامیان ترکیه‌ای مستقر در بعشیقه را فراهم آورد. از سوی دیگر، تداوم حمایتهای اقلیم کردستان عراق از نیروهای متجاوز ترکیه‌ای در خاک موصل می‌تواند مقامات آنکارا را تا حدود زیادی از زیر بار فشارهای دولت بغداد برای به عقب کشیدن این نیروها، برهاند؛ به ویژه اینکه عملیات بزرگ آزادسازی شهر موصل نیز اخیرا وارد مراحل سرنوشت‌ساز و تعیین‌کننده‌ای نیز رسیده است.

از سوی دیگر، تقویت روابط میان ترکیه و اقلیم کردستان عراق، آنکارا را در عرصه اقتصادی نیز منتفع خواهد ساخت. تقویت این روابط بدون شک به پروژه انتقال نفت اقلیم به خاک ترکیه سرعت بیشتری خواهد داد. اقلیم کردستان عراق طی سالهای گذشته بدون مجوز دولت مرکزی اقدام به فروش نفت به ترکیه کرده است؛ مسأله‌ای که بارها و در مناسبت‌های مختلف اعتراضات شدید مقامات عراقی را به دنبال داشته است. نزدیکی بیش از پیش آنکارا به اربیل می‌تواند اقلیم کردستان را بیش از پیش در سرپیچی از قوانین وضع شده توسط دولت مرکزی بغداد به ویژه در عرصه فروش نفت، تحریک کند.

افزون بر این، حضور نظامي‌کُردهای «پ ک ک» در شهر سنجار عراق از جمله دیگر نگرانی‌های رجب طیب اردوغان محسوب می‌شود. اردوغان تاکنون از تمامي‌ظرفیت‌های دولت خود برای بیرون راندن کردهای پ ک ک از شهر سنجار، بهره‌برداری کرده است. بدون شک بحث و تبادل نظر پیرامون چگونگی مقابله با کردهای پ ک ک و راهکارهای بیرون راندن آنها از سنجار یکی از اصلی‌ترین محورهای گفت‌وگوی مقامات ترکیه با مسعود بارزانی، رئیس اقلیم کردستان در جریان سفر وی به آنکارا بوده است.

علاوه بر منفعت دولت ترکیه از تحکیم روابط با اربیل، اقلیم کردستان نیز از گسترش این روابط منافع خاص خود را به دست خواهد آورد. همانگونه که پیشتر اشاره شد، تقویت روابط دو طرف منافع اقتصادی را به وجود خواهد آورد؛ منافعی که مطمئنا اقلیم کردستان از سهم خود در آن محروم باقی نخواهد ماند. در حال حاضر، با توجه به اختلافات میان اربیل و دولت بغداد، اقلیم کردستان برای تقویت خود و همچنین کسب توانایی برای پافشاری بر مطالباتش در قبال دولت عراق، نیازمند منابع مالی است. بر همین اساس، در حال حاضر اقلیم کردستان، مناسبات اقتصادی با ترکیه را یکی از بهترین راهکارهای کسب منابع مالی مي‌داند.

از جمله دیگر اهداف مشترک میان اربیل و آنکارا بیرون راندن کُردهای پ ک ک از شهر سنجار واقع در شمال عراق است. مسئولان اقلیم کردستان عراق بارها اعلام کرده‌اند که در زمینه مقابله با کُردهای مستقر در شمال عراق، با دولت ترکیه همکاری مي‌کنند. بنابراین، یکی از دلایل اصلی سفر بارزانی به ترکیه در شرایط کنونی بررسی راهکارهای مناسب برای مقابله با کردهای مستقر در سنجار است. پیشتر نیز دو طرف رایزنی‌های گسترده‌ای را در راستای نبرد با کردهای پ ک ک در شمال عراق انجام داده بودند.

در هر صورت، اقلیم کردستان عراق که سودای استقلال از دولت مرکزی را در سَر می‌پروراند، مي‌تواند با تقویت روابط خود با دیگر کشورها از جمله ترکیه بیش از پیش بر مقامات عراقی برای پذیرش خواسته‌های خود اعمال فشار کند؛ به ویژه اینکه پروژه استقلال این اقلیم از دولت مرکزی مورد حمایت محور غربی ـ عربی به سرکردگی ایالات متحده آمریکاست. علت اصلی حمایتهای خارجی از استقلال اقلیم نیز کاملا واضح است. استقلال اقلیم کردستان از دولت مرکزی مقدمه آغاز پروژه تجزیه در عراق است؛ پروژه‌ای که «جو بایدن» معاون رئیس جمهوری سابق آمریکا یکی از نظریه‌پردازان آن محسوب مي‌شود. البته باید این نکته را نیز ذکر کرد که دولت آنکارا با استقلال اقلیم کردستان به طور کامل موافق نیست، اما برای حفظ روابط دوجانبه تلاش مي‌کند در برهه کنونی در ظاهر و به صورت تلویحی از این مسأله حمایت کند.

منبع: مهر

http://www.mardomsalari.net/4271/page/8/9378

ش.د9504718