همکاری ایران و روسیه و یک ملاحظه

پایگاه بصیرت / خدامراد شجاعی

(روزنامه همدلي – 1395/06/03– شماره 400 – صفحه 1)

اگر به حوزه جغرافیایی و ژئوپلتیک جهان کنونی، نگاهی کارشناسی و راهبردی داشته باشیم، متوجه این وضعیت خواهیم شد که منطقه غرب آسیا در جهان دارای اهمیت ویژه‌ای است که در حوزه‌های متعدد با فراسوی خود ارتباط بی‌بدیلی داشته و دارد و همین وضع شرایطی فراهم می‌آورد که توجه شرق و غرب جهان را معطوف به خود کند. بر این اساس و بر مبنای شرایط معاصر، بنا به اهمیت ویژه این منطقه، تلاش‌های مضاعفی از سوی قدرت‌های فرامنطقه ای صورت می‌گیرد که زمینه چالش‌های فراوانی را به همراه دارد و اسباب تغییرات فراوانی در منطقه شده‌است.
در همین راستا می‌توان برخی از ویژگی‌های منطقه را به شرح زیر برشمرد: الف ) منطقه غرب آسیا طبق نظر قدیمی «مکلند» جغرافی‌دان انگلیسی هنوز هم به عنوان قسمتی از (Hartland) قلب جهان محسوب می‌شود که هر قدرتی بر این مناطق تسلط و نفوذ بیشتری داشته باشد بهتر و بیشتر می‌تواند قسمت‌های متعدد جهان را کنترل کند . ب) به لحاظ ژئوپلتیک این منطقه دارای مهم‌ترین دریاها ،تنگه‌ها و آب‌راه‌های بین‌المللی و موثری است که دریای عمان، خلیج فارس، تنگه هرمز ، خلیج عدن ، باب‌المندب ، دریای سرخ ، دریای خزر ، دریای مدیترانه ، دریا سیاه ، مرمره و اژه از آن جمله است، که همه موارد فوق در اقلیم خاورمیانه می‌گنجد. ج) مهم‌ترین مراکز ذخایر زیر زمینی ( نفت و گاز) در اختیار کشورهای این حوزه می‌باشد که تعدادی از آن‌ها شامل روسیه ، ایران ، عربستان ، قطر، کویت، عراق و امارات متحده عربی است. د) بیشترین جمعیت وپر رونق‌ترین بازارهای اقتصادی جهان درآسیا و در همین مناطق مورد نظر است که می‌تواند در تولید، عرضه و تقاضای جهان موثر باشد. ه) این مناطق دارای هویت تاریخی و باستانی دیرینه‌ای‌است که حتی ادیان و آیین‌های مهم بین‌المللی از این منطقه ظهور کردند و اکثریت قاطع مذاهب و آیین‌های شناخته شده، محصول و زاییده این خطه از جهان هستند.

با توجه به موارد فوق، جهان به دو بلوک (شرق مارکیسست کمونیست )و (غرب کاپیتالیسم لیبرالیسم) و (کشورهای عدم تعهد) تقسیم شد که ماحصل آن جنگ‌های جهانی اول و دوم و خسارت‌های انسانی و مادی ناشی از آن بوده‌است ،اما دیری نپایید که جنگ‌های فیزیکی جای خود را به جنگ سرد داد و منازعات، در قالب پیمان‌های اقتصادی، ژئوپلتیکی، نظامی و ... هویدا شد و جهان تقسیم شده، تحت تاثیر و تفکر دو اندیشه کمونیستی و لیبرالیستی به حیات خود ادامه می‌داد . بدون شک معضلات جنگ سرد، قدرت‌ها و کشورهای اقماری آن‌ها را به لحاظ اجتماعی، سیاسی و اقتصادی آسیب‌پذیر کرد که در این فرآیند کشورهای کمونیستی آسیب‌های بیشتری را متحمل شدند و زودتر از دیگر رقیب‌های خود از هم فروپاشیدند و اتحاد جماهیر شوروی از درون زایمان کرد و جمهوری‌های زیادی از تابعیت آن خارج و مستقل شدند.

بنابراین روسیه هم ضعیف و ناتوان شد و در زمان یلتسین، شوروی قدرت ناتوان زمان خود بوده است . طولی نکشید که روسیه پس از بازگشت به خویشتن از درون ، عرق ناسیونالیستی روسی و ضرورت توجه به خود و کشورهای مشترک‌المنافع از طرف ساختار قدرت را در دستور کارقرار داد و روس‌ها به تقویت مولفه‌های قدرت خویش پرداختند و در همین راستا بسیاری از کشورهای تحت نفوذ خود را مورد حمایت قرار دادند، تا جایی که درهجوم کشورهای غربی علیه یوگسلاوی( متحد روسیه‌)در مقابل غربی‌ها ایستاد و یا در حمله آمریکا وغرب، علیه عراق با غربی‌ها و سازمان ملل کنار نیامد.

در شرایط امروزی روسیه باز هم به عنوان قدرتی برتر در جهان شناخته می‌شود و تلاش دارد به منظور حفظ حریم امپراطوری‌ خود و همچنین تقابل با رقبای دیرینه، از متحدان قدیم و جدید تحت نفوذ خویش دفاع کند و بر اساس همین تئوری و ... به پیمان‌های نظامی منطقه‌ای می‌پردازد و در همین راستا حاضر می‌شود که با تهدید کننده‌های سوریه که همان نیروهای با واسطه غربی هستند به مبارزه بپردازد تا هم حریم خویش را حفظ کند ، هم متحدان جدیدی در منطقه برای اشتراک مساعی داشته باشد و هم دشمنان دست‌آموز غرب را نابود کند. لذا بر اساس تئوری‌های فوق و عوامل دیگر با جمهوری اسلامی ایران ، چین و لبنان که دارای اشتراک منافع هستند بر سر دفاع از سوریه به توافق می‌رسد تا علیه دشمنان مشترک بجنگند. لازم به یادآوری است که روس‌ها به لحاظ سنتی بر حسب تامین منافع خویش عمل می‌کنند و اگر گاهی منافع‌شان تامین نشود ممکن است میدان دوستی را هم خالی کنند.

http://hamdelidaily.ir/?newsid=17236

ش.د9504904