باز هم زمستان و باز هم گران شدن دلار، همواره دلار در ایام ابتدایی فصل سرما شروع به جهش می‌کند. به نظر می‌رسد رابطه مستقیمی بین سرد شدن هوا و قیمت دلار وجود دارد! زیرا تاکنون دلیلی برای استمرار چنین رفتاری توسط دلار از جانب کارشناسان مطرح نشده است.
برخی افزایش قیمت دلار نسبت به تومان را در ایام ابتدایی دی به دلیل پایان سال میلادی و سفرهای کریسمس می‌دانند. با توجه به اینکه یکی از دلایل گرانی دلار در کشور ما افزایش تقاضا خرد مانند سفرهای برون مرزی است، تاکید بر این احتمال خیلی دور از ذهن نیست، اما نکته اینجاست که جهش قیمت ارز در ایام ابتدایی زمستان خیلی بیش‌تر از یک افزایش قیمت ساده ناشی از سفر یک تا دو هزار توریست ایرانی به خارج از کشور است.
بر همین اساس در سال 95 قیمت دلار از 3673 تومان در دی ماه در یک جهش به 4075 تومان در بهمن ماه رسید، در سال جاری نیز قیمت دلار رکورد تمام سال‌های گذشته را شکسته و از 4100 تومان به 4490 رسید.
با وجود اینکه برخی از کارشناسان افزایش قیمت دلار در سال جاری را مربوط به تجمعات اعتراضی می‌دانند، تصور اینکه دلار نزدیک به 400 تومان تنها به دلیل تجمعات افزایش قیمت داشته باشد، امری محال است.
از سوی دیگر روند افزایش قیمت دلار در اوایل زمستان دیگر تبدیل به رویه شده است و نمی‌شود آن را به تجمعات خیابانی ربط داد. با این حال، مسلما تجمعات خیابانی به عنوان کاتالیزوری روی این موضوع بی‌تاثیر نبوده‌‌اند.
تا اینجا به یقین رسیدیم قیمت ارز در اوایل زمستان هر سال بالا می‌رود و مرتبط کردن این موضوع با اتفاقات اجتماعی و یا سیاسی کمی بی‌معناست.
همه ساله بانک مرکزی در شرایط جهش ارزی طی اخبار مستقیم و غیر مستقیم به فعالان بازار القاء می‌کند که ارز مداخله‌ای برای مدیریت نرخ ارز به بازار تزریق کرده است.
پس از جهش ارزی اخیر هم بانک مرکزی ادعا کرد میزان قابل توجهی ارز مداخله‌ای وارد بازار کرده است تا از این مسیر قیمت ارز تعدیل شود.
با توجه به اینکه دولت به مصیبت و تبعات منفی افزایش قیمت دلار آگاه است مسلما هیچگاه در مدیریت و مقابله با گران شدن آن کوتاهی نمی‌کند.
اما سوال اینجاست که چه می‌شود که باز هم دلار گران می‌شود؟!
در این شرایط با چند فرضیه موضوع را می‌توانیم بررسی کنیم، ابتدا اینکه ارز مداخله‌ای بانک مرکزی به آنجایی که باید برود، نمی‌رود و در میانه راه دلالان آن‌را به سمت خود می‌کشند، با توجه به راه اندازی سیستم‌های شفافیت‌زا مانند سامانه سنا و سامانه ارزی وزارت صنعت این کار بسیار سخت است و در صورت رخ دادن امکان پیدا کردن اختلال‌گر و یا اختلال‌گران کار سهلی است، پس این فرضیه تا حدودی رد شده است، مگر در صورتی که قبول کنیم سفته بازان با هماهنگی بانک مرکزی این کار را انجام می‌دهند.
با در نظر گرفتن اینکه حتی سیف رئیس کل بانک مرکزی هم تاکنون نتوانسته دلیل افزایش قیمت دلار در ابتدای زمستان شرح دهد، می‌شود گفت فرض اول غیر محتمل است و اگر این چنین بود بانک مرکزی به عنوان بیشترین ضربه خورنده از افزایش قیمت ارز چه در بعد رسانه‌ای و چه در بعد اقتصادی در صدد رفع این موضوع بر می‌آمد.
فرض دوم این است که یک بازیگر دیگر در بازار ارز ایران با قدرت بانک مرکزی در حال فعالیت است که دست بر قضا مشکلی هم با نوسانات ارزی ندارد و شاید هم طرفدار آن باشد تا بتواند از این فرصت سود ببرد. مسلما دلالان، سفته بازان و صرافیهای غیر مجاز بخشی از کسانی هستند که از نوسان سود می‌برند، اما این سفته بازان کوچک غیر متحد هیچگاه نمی‌توانند در برابر قدرت واحدی به نام بانک مرکزی مقاومت کنند و باعث جهش ارزی شوند.
اساسا نوسان ارزی احتیاج به یک بازیگر با دارایی عظیم ارزی در اندازه‌های بانک مرکزی دارد.
در حال حاضر تنها بازیگر قدرتمندی که به اندازه بانک مرکزی در اقتصاد ایران ذخیره ارزی دارد مجموعه پتروشیمی است.
پتروشیمی‌ها به دلیل اینکه زیر نظر سازمان تامین اجتماعی و شرکت شستا هستند برعکس شرکت‌های وابسته به وزارت نفت که مکلفند دریافتی حاصل از فروش محصولات خود را در اختیار بانک مرکزی بگذارند و درصدی از آن را براداشت کنند؛ تمام درآمد حاصل از فروش محصولات پتروشیمی را به صورت کامل و از مسیر مستقیم دریافت می‌کنند.
تا اینجا به وجود یک بازیگر قدرتمند دیگر در بازار ارز پی بردیم، ولی نمی‌توانیم به این بازیگر اتهام ایجاد اختلال بزنیم تا وقتی که متوجه شویم زمان دریافت پول از طرف‌های خارجی توسط پتروشیمی‌ها در پایان سال میلادی است، یعنی درست در فاصله زمانی آبان_دی؛ جالب‌تر اینکه پتروشیمی به دلیل وابسته بودن به سازمان تامین اجتماعی و همواره بدهکار بودن این سازمان بلافاصله اقدام به تبدیل به احسنت کردن دلارهای حاصل از فروش محصولات پتروشیمی می‌کنند، عقلانی است که این بازیگر بزرگ بازار ارز شرایط بازار را به نحوی راهبری کند که بیشترین سود را به دست بیاود.
با قرار دادن گزاره‌هایی مانند 1_حسابرسی مالی طرف‌های خارجی در پایان سال میلادی و پرداخت معوقات خود به پتروشیمی‌های ایران(آبان_دی) 2_ جهش قیمت ارزی در دی ماه 3_ تزریق گسترده ارز توسط بانک مرکزی برای مدیریت قیمت و ناتوانی آن، پازل گرانی ارز در فصل زمستان حل می‌شود.
خواسته و یا نا خواسته اگر پتروشیمی‌ها در نوسان زمستانی ارز ایران تمام ماجرا نباشند بخشی از آن هستند و یا حداقل می‌توان از آنها به عنوان بزرگ‌ترین سود برندگان افزایش نرخ ارز در این بازه زمانی نام برد.
برای حل این معضل لازم است بانک مرکزی نظارت ویژه‌ای روی زمان و نحوه توزیع ارز توسط پتروشیمی‌ها داشته باشد. با توجه به اینکه پتروشیمی‌ها درآمد ارزی خود را از طریق صرافیهای دبی وارد ایران می‌کنند، رصد تراکنش‌های پولی ارزی آنها کمی سخت است، اما غیر ممکن نیست./
