یمن، صحنه نبرد امارات و عربستان

(روزنامه آسمان آبي ـ 1396/11/15 ـ شماره 565 ـ صفحه 13)

شورای انتقالی جنوب هفته گذشته به عبد ربه منصور هادی، رئیس‌جمهوری مورد حمایت غرب و عربستان اولتیماتوم داد که یا احمد بن دغر نخست‌وزیر خود و دولتش را برکنار کند یا شورای انتقالی جنوبی علیه هادی وارد عمل خواهد شد. این گروه حکومت هادی را به فساد گسترده متهم کرده که در نتیجه این فساد، شرایط اقتصادی، امنیتی و اجتماعی جنوب یمن به‌طور بی‌سابقه‌ای رو به وخامت گذاشته است. با این حال حکومت هادی این اتهام‌ها و اولتیماتوم شورای انتقالی جنوب را رد کرده و برای مقابله با این شورا، برگزاری هرگونه تجمع را ممنوع کرده است. با پایان مهلت یک هفته‌ای شورای انتقالی جنوب که مورد حمایت دولت امارات متحده عربی قرار دارد، ارتش هادی برای جلوگیری از ورود شبه نظامیان نیروهای مقاومت جنوبی در ورودی شهر عدن، مستقر شدند، اما با کشته شدن 12 نظامی و مجروح شدن 130 نفر دیگر، هادی دستور آتش‌بس را صادر کرد. با وجود صدور فرمان آتش بس، تبادل آتش میان دو طرف ادامه دارد.

جدایی‌طلبان مورد حمایت امارات

کمپین و خواسته این گروه جدایی طلب برای استقلال جنوب یمن از این کشور به سال‌های اخیر و جنگ یمن محدود نمی‌شود. از زمان اتحاد یمن در سال 1990 این گروه و دیگر جریان‌های جدایی طلب فعالیت خود را علیه استقلال یمن آغاز کرده‌اند. چهار سال بعد از اتحاد یمن شمالی و جنوبی، جدایی‌طلبان جنوبی با اشاره به به‌حاشیه رانده شدن از نظر سیاسی و اقتصادی، تلاش کردند تا دوباره کشوری مستقل تشکیل دهند، اما این تلاش آنان عمر کوتاهی داشت و پس از یک جنگ خونین داخلی، باز هم دو یمن متحد شدند. با این حال تحرکات جنوبی‌ها پایان نیافت و در سال 2007 و چهار سال قبل از آغاز ناآرامی‌های بحرین و جنگ این کشور، استقلال بیشتر از یمن باز هم مورد توجه جنوبی‌ها قرار گرفت. این خواسته اما پس از آغاز موج بهار عربی در سال 2011 و پس از آن، آغاز جنگ داخلی یمن به حاشیه رانده شد.

دو سال پس از آغاز جنگ داخلی یمن و حمله ائتلاف عربستان به این کشور، عیدروس الزبیدی، یکی از رهبران گروه‌های شبه‌نظامی یمن، شورای انتقالی جنوب را پایه‌گذاری کرد و به‌عنوان نخستین خواسته خود اعلام کرد حکومت عبد ربه منصور هادی که با جنبش اصلاح (گروهی که از لحاظ ایدئولوژیک به اخوان‌المسلیمن نزدیک است) اتحاد تشکیل داده، باید نخست‌وزیر را برکنار و کابینه را منحل و همچنین تمام رهبران و شخصیت‌های جنبش اصلاح را که در مناصب دولتی حضور دارند، اخراج کند. حکومت امارات متحده عربی که حامی اصلی شورای انتقالی جنوب به شمار می‌آید میلیون‌ها دلار در این گروه و سلفی‌های طالب خودمختاری سرمایه‌گذاری کرده تا از این طریق منافع خود را در منطقه تأمین کند. با بودجه قابل توجهی که شورای انتقالی جنوب دارد، رهبران این شورا توانسته‌اند تا تعدادی از قبایل را در جنوب یمن با خود همراه کنند تا علاوه بر افزایش پیروان خود در شهر‌های ساحلی عدن و مکلا، در استان‌های الضالع و لحج هم جای پای محکمی داشته باشند.

در این میان عبد ربه منصور هادی موقعیت عجیبی در جنوب دارد. با وجود این‌که هادی حامیان زیادی در مناطق جنوبی یمن دارد و او نیز خود را متعلق به جنوب می‌داند، اما پس از درگیری‌های خونین سال 1986، حامیان هادی بیشتر در دو استان ابین و شبوه متمرکز شده‌اند. انگیزه‌های شخصی نیز در درگیری جنوبی‌ها و هادی نقش مهمی ایفا می‌کند. شلال شایع که جزو بالاترین مقام‌های امنیتی عدن به شمار می‌آید و همچنین یکی از فرماندهان ارشد نیروهای مقاومت جنوبی است پس از آن‌که پدرش از سوی نیروهای نزدیک به منصور هادی عبد ربه کشته شد به یکی از دشمنان هادی تبدیل شده است.

منصور هادی آن زمان متحد علی ناصر محمد، رئیس‌جمهوری وقت یمن به شمار می‌رفت و محافظان محمد به روی مخالفان رئیس‌جمهوری وقت از جمله پدر شلال شایع آتش گشودند. منصور هادی و علی ناصر محمد پس از شکست در جنگ یمن از جنوب به شمال فرار کردند. این جنگ جان حداقل 10 هزارنفر را گرفت و باعث افزایش تنش‌های قبیله‌ای و ایدئولوژیک میان جنوب و شمال شد. در حال حاضر عربستان سعودی مهم‌ترین حامی منصور هادی به‌شمار می‌آید؛ کشوری که هادی از سال 2016 در آنجا اقامت دارد. عربستان در سال 2015 ائتلافی را برای حمله به یمن برای حمایت از منصور هادی عبد ربه و شکست حوثی‌ها تشکیل داد. این عملیات با وجود آن‌که در آستانه ورود به سومین سال خود قرار دارد، اما با وجود حمایت‌های مالی گسترده عربستان نتوانسته ریاض و متحدانش را به اهداف خود برساند.

شورای انتقالی جنوب احمد بن دغر، نخست‌وزیر را به خشونت و فساد متهم می‌کنند و خواستار برکناری او و انحلال کابینه هستند. این شورا اخیرا با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد: «شورای انتقالی جنوب، دولت احمد بن دغر را مسئول اصلی بروز ناآرامی و خشونت در یمن می‌داند. ائتلاف عربستان خواستار برقراری آرامش در بخش‌های جنوبی یمن شده‌اند، اما دولت دغر در اجرای این خواسته‌ها کوتاهی کرده و با اقدامات خود باعث افزایش خشونت و درگیری و فساد شده است.» در این میان آکسفام سازمان بین‌المللی امدادگر در یمن نیز اعلام کرده است خشونت‌های اخیر در جنوب یمن باعث شده تا دفتر این نهاد در عدن تعطیل شود.

نقش ابوظبی

امارات متحده عربی مهم‌ترین حامی جدایی‌طلبان جنوب یمن به شمار می‌آید. امارات از مارس 2015 و به‌عنوان بخشی از ائتلاف تحت رهبری عربستان عملیات نظامی در یمن را آغاز کرد. تشکیل این ائتلاف و حملات آن زمانی صورت گرفت که حوثی‌های یمن که اغلب در شمال غرب یمن حضور داشتند، صنعا پایتخت این کشور را به تصرف خود در آورده و ادعا کردند به‌طور قانونی حکومت یمن را در اختیار دارند. در این میان امارات متحده عربی با وجود این‌که ارتشی کوچک دارد، اما تعداد زیادی نظامی را روانه یمن کرد. با این حال عربستان که رهبری این ائتلاف را در دست داشت در اعزام نظامیان خود به یمن بسیار محتاطانه عمل کرد. گارد ملی عربستان و نیروی زمینی سلطنتی عربستان نقشی کمرنگ در عملیات یمن داشتند. منافع امارات متحده عربی برای تأمین امنیت تنگه باب المندب که یکی از پرتردد‌ترین تنگه‌های حمل نفت و گاز جهان به‌شمار می‌آید یکی از عوامل حضور پررنگ‌تر امارات در یمن به شمار می‌آید. حفاظت از انتقال گاز و نفت از دریای سرخ و کانال سوئز نقشی غیر‌قابل انکار در توانایی امارات برای تجارت با اروپا و آمریکای شمالی ایفا می‌کند.

تنش‌های عربستان و امارات

حدود سه سال از آغاز عملیات نظامی ائتلاف عربستان در یمن می‌گذرد و هیچ نشانی از برتری یک طرف در برابر طرف مقابل ندارد. عربستان سعودی با توجه به افزایش انتقاد‌های جامعه جهانی و نهاد‌های حقوق بشری نسبت به وقوع فاجعه انسانی در یمن خواستار خروج از جنگ یمن است، اما با توجه به تبلیغات گسترده‌ای که طی سه سال اخیر انجام داده، نمی‌تواند به سادگی میدان نبرد را خالی کند. خروج عربستان از جنگ یمن می‌تواند به منزله اعلام شکست ریاض باشد. تخمین زده می‌شود حکومت ریاض روزانه حدود 66 میلیون دلار در جنگ یمن هزینه می‌کند.

از سوی دیگر اما امارات موقعیت متفاوتی در جنگ یمن دارد و بیش از عربستان درگیر تحولات یمن شده و در داخل یمن دو رویکرد متفاوت در قبال ابوظبی در پیش گرفته شده است. براساس گزارش دیده‌بان حقوق بشر، حکومت امارات به گروه‌های شبه نظامی که تحت فرمان ابوظبی باشند کمک‌های مالی و نظامی می‌کند و زندان می‌سازد و نهاد‌های امنیتی موازی با حکومت عبد ربه منصور هادی ایجاد می‌‌کند. رسانه‌های خاورمیانه هم از تنش میان عبد ربه منصور هادی و حکومت امارات حکایت می‌کند.

هادی ابوظبی را متهم می‌کند که نیروهای تحت امر محمد بن زاید، ولیعهد این کشور به‌عنوان نیروی اشغالگر در یمن فعالیت می‌کنند. در این میان هر اندازه قدرت عبد ربه در یمن کاهش می‌یابد، نفوذ امارات در این کشور بحران زده بیشتر می‌شود. بر همین اساس امارات با وجود حضور در ائتلاف عربستان، در حال خنثی‌سازی برنامه‌های ریاض در یمن است. به عقیده عربستان تلاش برای جدایی جنوب یمن از این کشور تلاش‌ها برای پایان جنگ یمن و محکم کردن پایه‌های قدرت منصور هادی را بی‌نتیجه می‌گذارد. در سوی دیگر هم امارات حاضر نیست منصور هادی و جنبش اصلاح که به اخوان‌المسلمین نزدیک است جایی در رده‌های بالای قدرت در یمن داشته باشند. به این ترتیب ائتلاف عربستان با گسست و شکاف روبه‌رو شده و مشخص نیست چه آینده‌ای در برابر این ائتلاف و همکاری عربستان و امارات قرار خواهد داشت. امارات در تلاش برای حمله به دولت عبد ربه منصور هادی است که مورد پشتیبانی عربستان سعودی و بسیاری از کشورهای غربی است. امارات می‌خواهد احمد علی صالح، پسر علی عبدالله صالح رئیس‌جمهوری اسبق یمن که اخیرا کشته شده است، به‌عنوان نخست‌وزیر این کشور انتخاب شود تا به این ترتیب، امارات دست عربستان سعودی را از یمن قطع کرده باشد.

به نظر می‌رسد درگیری‌های میان ریاض و ابوظبی در هفته‌ها و ماه‌های آینده افزایش یابد به این دلیل که امارات مصمم است تا برنامه خود را برای کنترل بر یمن جنوبی و تسلط بر تمامی جزایر و بنادر جنوب این کشور اجرا کند. با این حال این تقابل ریاض و ابوظبی تنها به یمن محدود نمی‌شود. رقابت اصلی ابوظبی و ریاض بر سر رهبری اعراب سنی در منطقه خلیج‌فارس است.

https://asemandaily.ir/post/13210

ش.د9604930