ریچارد هاس
اکثر مردم دنیا تا آنجا که به اوضاع مردم عراق مربوط میشود به حالتی دچار آمدهاند که آلمانیها از آن تحت عنوان لذت بردن از آلام دیگران یاد میکنند. به ظاهر این لذت از صدماتی که ایالات متحده طی چهار سال گذشته در تلاشهایش برای باثبات کردن عراق متحمل میشود، نشأت میگیرد.
از یک بعد این واکنش کاملاً قابل پیشبینی است. احساس انزجار از ثروتمندان و قدرتمندان اصلاً چیز جدیدی نیست اما ایالات متحده طی چند سال اخیر این واکنش را با آنچه انجام داده و شیوهای که برای انجام دادن اقداماتش برگزیده، پیچیدهتر و عمیقتر کرده است. برای عدهای این اقدام انزجار انگیز آغاز جنگ علیه عراق و اشغال این کشور بود. برای دیگران این گوانتانامو و معیارهای دوگانه عدالت آمریکایی بوده و برای گروهی فقدان تلاش پایدار برای برقراری صلح بین اسرائیل و فلسطینیان، مخالفت واشنگتن با تشکیل دادگاه بینالمللی جنایی یا امضای معاهده کیوتو برای کاهش انتشار گازهای گلخانهای بوده است. در هر حال نتیجه اشاعه احساسات آمریکایی و تشدید آن بوده است. با این حال احساس لذت بردن از مشکلاتی که آمریکا در عراق با آنها مواجه است را باید نوعی کوتهنظری دانست که بیشک عمر طولانیای هم نخواهد یافت. همه دولتهای دنیا در واقع در آینده عراق و ثبات خاورمیانه سهم دارند. تروریستی که در عراق پا گرفته در همانجا محصور نخواهد ماند. دیری نخواهد پایید که مردان و زنانی که روشهای منفجر کردن بمبهای جادهای را در آنجا میآموزند دانستههای خود را در سایر نقاط منطقه و جهان خواهند آزمود.
تروریستهایی که مزه پیروزی در عراق را چشیدهاند به شکلی رو به تزاید نگاه خود را متوجه سایر جاها میکنند. موضعگیریهای ضدآمریکایی هیج مصونیتی برای دولتها یا افرادی که به هر دلیل حاضر نیستند بر رویکردهای افراطی گروههای تروریستی مهر تأیید بزنند، ایجاد نخواهد کرد.
جنگ عراق تنها به اصطکاکهای اهل تشیع و اقلیت سنی این کشور دامن میزند. این روند میتواند در سایر جاهایی که شیعیان و اهل تسنن در کنار هم زندگی میکنند، انعکاس پیدا کند. در سادهترین شکل فرار میلیونها پناهجوی سنی بنیان کشورهای همسایه عراق را تضعیف خواهد کرد.
تداوم مخاصمات در عراق همچنین میتواند به در گرفتن جنگی منطقهای منجر شود. به عنوان مثال ترکیه در آستانه آغاز حملهای تمامعیار علیه مناطق کردنشین شمال عراق قرار گرفته است. این احتمال هم وجود دارد که تلاش کشورهای همسایه عراق برای جلوگیری از افزایش نفوذ دیگری در عراق پای قدرتهای منطقهای که مرز مشترک با عراق ندارند را نیز به معادله قدرت این کشور باز کند و شرایط را بیش از پیش بغرنج کند. حتی بدون تشدید خشونتها در عراق، آنچه در این کشور میگذرد قیمت جهانی نفت را تحتالشعاع قرار میدهد. عراق اکنون به مراتب کمتر از دوران حاکمیت صدام حسین نفت تولید میکند اما از پتانسیل لازم برای افزایش تولید به دو تا سه برابر میزان کنونی برخوردار است. تحقق این هدف مستلزم افزایش سرمایهگذاری در صنعت نفت است که این نیز به نوبه خود نیازمند اعتماد جامعه بینالمللی به ثبات عراق در آینده است.
در غیاب این اعتماد، تولید نفت عراق به توان بالقوهاش نخواهد رسید که این مسأله تنها افزایش فاصله بین عرضه و تقاضا برای نفت را رقم خواهد زد. نفت گران منشأ فشار بر کشورهای در حال توسعه و عامل تورم در کشورهای توسعهیافته خواهد بود.
با این اوصاف سایر جهانیان هم سهمی از تحولات عراق دارند. شکست آمریکا در عراق صرفاً مسألهای داخلی برای آمریکاییها نخواهد بود و تبعات آن دامنگیر سایر کشورها هم میشود.