صبح صادق >>  نگاه >> یادداشت
تاریخ انتشار : ۲۹ ارديبهشت ۱۳۹۸ - ۰۸:۳۷  ، 
کد خبر : ۳۱۴۹۷۶

بهره‌وري‭ ‬حلقه‭ ‬گمشده‭ ‬اقتصاد‭ ‬ايران

اول‭ ‬خرداد‭ ‬روز‭ ‬‮ «‬بهره‌وری‭ ‬و‭ ‬بهینه‌سازی‭ ‬مصرف‮» ‬‭ ‬نامگذاری‭ ‬شده‭ ‬است؛ ‭ ‬به‭ ‬همین‭ ‬منظور‭ ‬جا‭ ‬دارد‭ ‬جایگاه‭ ‬و‭ ‬اهمیت‭ ‬این‭ ‬شاخص‭ ‬اقتصادی‭ ‬به‭ ‬درستی‭ ‬برای‭ ‬مردم‭ ‬تبیین‭ ‬شود‭ ‬تا‭ ‬به‭ ‬درک‭ ‬مشترکی‭ ‬برسند‭ ‬که‭ ‬با‭ ‬اجرای‭ ‬به‭ ‬موقع‭ ‬و‭ ‬منطقی‭ ‬بهره‌وری‭ ‬چه‭ ‬تحول‭ ‬شگرفی‭ ‬برای‭ ‬اقتصاد‭ ‬به‭ ‬همراه‭ ‬دارد‭. ‬بهره‌وری‭ ‬یکی‭ ‬از‭ ‬شاخص‌های‭ ‬مهم‭ ‬در‭ ‬رشد‭ ‬اقتصادی‭ ‬کشور‭ ‬و‭ ‬از‭ ‬مفاهیم‭ ‬علم‭ ‬اقتصاد‭ ‬و‭ ‬مدیریت‭ ‬محسوب‭ ‬می‌شود‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬واقع‭ ‬نگرشی‭ ‬واقع‌گرایانه‭ ‬به‭ ‬کار‭ ‬و‭ ‬زندگی‭ ‬و‭ ‬فرهنگ‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬آن‭ ‬انسان‭ ‬با‭ ‬فکر‭ ‬و‭ ‬هوشمندی، ‭ ‬فعالیت‌هایش‭ ‬را‭ ‬با‭ ‬ارزش‌ها‭ ‬و‭ ‬واقعیت‌ها‭ ‬منطبق‭ ‬می‌کند‭ ‬تا‭ ‬بهترین‭ ‬نتیجه‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬جهت‭ ‬اهداف‭ ‬مادی‭ ‬و‭ ‬معنوی‭ ‬به‭ ‬دست‭ ‬آورد‭. ‬از‭ ‬آنجا‭ ‬که‭ ‬اقتصاد‭ ‬ایران‭ ‬به‭ ‬دلایل‭ ‬گوناگونی‭ ‬همچون‭ ‬ناکارآمدی‭ ‬عوامل‭ ‬انسانی، ‭ ‬اختصاص‭ ‬غیربهینه‭ ‬منابع‭ ‬و‭ ‬مصرف‭ ‬مسرفانه‭ ‬انرژی‭ ‬از‭ ‬حلقه‭ ‬گمشده‌ای‭ ‬به‭ ‬نام‭ ‬بهره‌وری‭ ‬رنج‭ ‬می‌برد، ‭ ‬جا‭ ‬دارد‭ ‬تجدید‭ ‬نظری‭ ‬جدی‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬شاخص‭ ‬داشته‭ ‬باشد‭. ‬برخلاف‭ ‬پندار‭ ‬برخی‭ ‬افراد‭ ‬بهره‌وری‭ ‬فقط‭ ‬برای‭ ‬صنایع‭ ‬نیست؛ ‭ ‬بلکه‭ ‬سطوح‭ ‬مختلفی‭ ‬دارد‭ ‬و‭ ‬همه‭ ‬افراد‭ ‬در‭ ‬همه‭ ‬سطوح‭ ‬نقش‭ ‬دارند؛ ‭ ‬یعنی‭ ‬افراد‭ ‬می‌توانند‭ ‬با‭ ‬تفکر، ‭ ‬ابداعات، ‭ ‬آموزش، ‭ ‬نوآوری‌های‭ ‬خود، ‭ ‬مدیریت‭ ‬مصرف‭ ‬و‭... ‬به‭ ‬نوعی‭ ‬در‭ ‬ارتقای‭ ‬آن‭ ‬مؤثر‭ ‬واقع‭ ‬شوند‭. ‬امروزه‭ ‬دستیابی‭ ‬به‭ ‬رشد‭ ‬اقتصادی‭ ‬از‭ ‬طریق‭ ‬ارتقای‭ ‬بهره‌وری‭ ‬از‭ ‬مهم‌ترین‭ ‬اهداف‭ ‬اقتصادی‭ ‬کشورها‭ ‬به‭ ‬شمار‭ ‬می‌رود‭. ‬مصادیق‭ ‬بهره‌وری‭ ‬به‭ ‬طور‭ ‬صریح‭ ‬و‭ ‬ضمنی‭ ‬در‭ ‬برنامه‌های‭ ‬توسعه‭ ‬اقتصادی‭ ‬مدنظر‭ ‬قرار‭ ‬گرفته‭ ‬است‭. ‬در‭ ‬کشور‭ ‬ما‭ ‬از‭ ‬رشد‭ ‬۸‭ ‬درصدی‭ ‬پیش‌بینی‭ ‬شده، ‭ ‬۵/۲‭ ‬درصدی‭ ‬به‭ ‬بهره‌وری‭ ‬تعلق‭ ‬دارد‭ ‬و‭ ‬در‭ ‬برنامه‭ ‬ششم‭ ‬۳۵‭ ‬درصد‭ ‬از‭ ‬رشد‭ ‬۱۰۰‭ ‬درصدی‭ ‬در‭ ‬حوزه‭ ‬بهره‌وری‭ ‬باید‭ ‬تأمین‭ ‬شود؛ ‭ ‬در‭ ‬صورتی‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬بهترین‭ ‬حالت‭ ‬و‭ ‬شرایط‭ ‬این‭ ‬رشد‭ ‬به‭ ‬‮١٠‬‭ ‬درصد‭ ‬می‌رسد‭. ‬برخی‭ ‬کارشناسان‭ ‬معتقدند، ‭ ‬بهره‌وری‭ ‬موجود‭ ‬در‭ ‬کشور‭ ‬حدود‭ ‬نیم‭ ‬درصد‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬با‭ ‬این‭ ‬میزان، ‭ ‬نه‭ ‬تنها‭ ‬رشد‭ ‬نداشته‌ایم؛ ‭ ‬بلکه‭ ‬نسبت‭ ‬به‭ ‬چند‭ ‬سال‭ ‬گذشته‭ ‬بهره‌وری‭ ‬در‭ ‬اقتصاد‭ ‬هم‭ ‬کاهش‭ ‬یافته‭ ‬است‭. ‬بهره‌وری‭ ‬در‭ ‬تولید‭ ‬ناخالص‭ ‬داخلی‭ ‬کشورها‭ ‬نقش‭ ‬اساسی‭ ‬را‭ ‬ایفا‭ ‬می‌کند‭. ‬برای‭ ‬نمونه، ‭ ‬بررسی‭ ‬یک‭ ‬دوره‭ ‬۵۰‭ ‬ساله‭ ‬از‭ ‬اقتصاد‭ ‬کشورهای‭ ‬پیشرفته‭ ‬نشان‌دهنده‭ ‬این‭ ‬واقعیت‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬کشورهای‭ ‬این‭ ‬حوزه‭ ‬حدود‭ ‬۵۰‭ ‬درصد‭ ‬از‭ ‬رشد‭ ‬تولیدات‭ ‬ناخالص‭ ‬داخلی‭ ‬خود‭ ‬را‭ ‬از‭ ‬طریق‭ ‬افزایش‭ ‬بهره‌وری‭ ‬کل‭ ‬عوامل‭ ‬تولید‭ ‬به‭ ‬دست‭ ‬آورده‌اند‭ ‬و‭ ‬کشورهای‭ ‬آسیای‭ ‬جنوب‭ ‬شرقی‭ ‬یکی‭ ‬از‭ ‬عوامل‭ ‬موفقیت‭ ‬خود‭ ‬را‭ ‬به‌کارگیری‭ ‬این‭ ‬مفهوم‭ ‬در‭ ‬حوزه‌های‭ ‬اقتصادی‭ ‬می‌دانند‭. ‬به‌گونه‌ای‭ ‬که‭ ‬کشور‭ ‬کره‭ ‬جنوبی‭ ‬بالغ‭ ‬بر‭ ‬۴۰‭ ‬درصد‭ ‬افزایش‭ ‬تولید‭ ‬ناخالص‭ ‬داخلی‭ ‬خود‭ ‬را‭ ‬از‭ ‬طریق‭ ‬افزایش‭ ‬بهره‌وری‭ ‬کل‭ ‬عوامل‭ ‬تولید‭ ‬به‭ ‬دست‭ ‬می‌آورد‭. ‬برای‭ ‬تنویر‭ ‬بهتر‭ ‬افکار‭ ‬چند‭ ‬مثال‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬زمینه‭ ‬می‌تواند‭ ‬کمک‭ ‬کار‭ ‬خوبی‭ ‬برای‭ ‬وضعیت‭ ‬کشورمان‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬حوزه‭ ‬باشد‭. ‬در‭ ‬ایران‭ ‬به‭ ‬ازای‭ ‬هر‭ ‬ساعت‭ ‬کار‭ ‬۷/۱‭ ‬دلار‭ ‬ارزش‭ ‬حاصل‭ ‬می‌شود؛ ‭ ‬این‭ ‬در‭ ‬حالی‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬میانگین‭ ‬کشورهای‭ ‬صنعتی‭ ‬۴۲‭ ‬دلار‭ ‬است‭. ‬سهم‭ ‬منابع‭ ‬طبیعی‭ ‬در‭ ‬تولید‭ ‬ثروت‭ ‬کشورها‭ ‬از‭ ‬طریق‭ ‬دانش‭ ‬و‭ ‬سرمایه‭ ‬انسانی‭ ‬مؤثر‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬زمینه‭ ‬رتبه‭ ‬خوبی‭ ‬در‭ ‬جهان‭ ‬نداریم‭. ‬برای‭ ‬نمونه، ‭ ‬سهم‭ ‬سرمایه‭ ‬انسانی‭ ‬در‭ ‬تولید‭ ‬ناخالص‭ ‬داخلی‭ ‬کشوری، ‭ ‬مانند‭ ‬ژاپن‭ ‬۸۰‭ ‬درصد‭ ‬است؛ ‭ ‬در‭ ‬حالی‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬کشور‭ ‬ما‭ ‬این‭ ‬رقم‭ ‬۳۴‭ ‬درصد‭ ‬است‭. ‬میزان‭ ‬مصرف‭ ‬گاز، ‭ ‬آب، ‭ ‬برق‭ ‬و‭ ‬مواد‭ ‬غذایی‭ ‬در‭ ‬کشورمان‭ ‬با‭ ‬استانداردهای‭ ‬جهانی‭ ‬فاصله‭ ‬بسیاری‭ ‬دارد‭. ‬براساس‭ ‬گزارش‭ ‬صندوق‭ ‬بین‌المللی‭ ‬پول، ‭ ‬مصرف‭ ‬سرانه‭ ‬انرژی‭ ‬در‭ ‬ایران‭ ‬به‭ ‬ازای‭ ‬هر‭ ‬نفر‭ ‬بیش‭ ‬از‭ ‬پنج‭ ‬برابر‭ ‬مصرف‭ ‬سرانه‭ ‬کشوری، ‭ ‬مانند‭ ‬اندونزی‭ ‬با‭ ‬۲۲۵‭ ‬میلیون‭ ‬نفر‭ ‬جمعیت، ‭ ‬دو‭ ‬برابر‭ ‬چین‭ ‬با‭ ‬یک‭ ‬میلیارد‭ ‬و‭ ‬۳۰۰‭ ‬میلیون‭ ‬نفر‭ ‬جمعیت‭ ‬و‭ ‬چهار‭ ‬برابر‭ ‬کشور‭ ‬هند‭ ‬با‭ ‬یک‭ ‬میلیارد‭ ‬و‭ ‬۱۲۲‭ ‬میلیون‭ ‬نفر‭ ‬جمعیت‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬تنها‭ ‬در‭ ‬همین‭ ‬بخش‭ ‬یارانه‌ها‭ ‬ایران‭ ‬با‭ ‬۴۳‭ ‬میلیارد‭ ‬دلار‭ ‬۱۵‭ ‬درصد‭ ‬یارانه‭ ‬جهان‭ ‬را‭ ‬پرداخت‭ ‬می‌کند؛ ‭ ‬اما‭ ‬با‭ ‬این‭ ‬حال‭ ‬کسی‭ ‬از‭ ‬این‭ ‬وضعیت‭ ‬راضی‭ ‬به‭ ‬نظر‭ ‬نمی‌رسد‭. ‬
حال‭ ‬در‭ ‬چنین‭ ‬شرایطی‭ ‬جا‭ ‬دارد‭ ‬در‭ ‬سال‭ ‬۱۳۹۸ که‭ ‬به‭ ‬نام‭ ‬‮ «‬رونق‭ ‬تولید‮» ‬‭ ‬نامگذاری‭ ‬شده‭ ‬اهداف‭ ‬مهم‭ ‬بهره‌وری، ‭ ‬همچون‭ ‬کاهش‭ ‬هزینه، ‭ ‬افزایش‭ ‬تولید‭ ‬و‭ ‬خدمات، ‭ ‬افزایش‭ ‬کیفیت‭ ‬و‭ ‬استفاده‭ ‬بهینه‭ ‬از‭ ‬زمان، ‭ ‬افزایش‭ ‬کیفیت، ‭ ‬بهبود‭ ‬امور‭ ‬مادی، ‭ ‬نظیر‭ ‬تولید‭ ‬کالا‭ ‬و‭ ‬خدمات‭ ‬و‭ ‬بهبود‭ ‬شرایط‭ ‬کار‭ ‬که‭ ‬جزء‭ ‬الزامات‭ ‬تولید‭ ‬است، ‭ ‬به‭ ‬خوبی‭ ‬پیاده‌سازی‭ ‬شود. ‬
نظرات بینندگان
آخرین مطلب
ارسال خبرنامه
برای عضویت در خبرنامه سایت ایمیل خود را وارد نمایید.
نشریات