برایان هوک، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران از تلاش کشورش برای اعمال حداکثر فشار اقتصادی بر ایران سخن می‌گوید و برای عملیاتی کردن خواسته آمریکا در دور جدید تحریم‌ها با حذف هشت خریدار نفتی که استثنا شده بودند، به دنبال صفر کردن صادرات ایران بدون بالا رفتن قیمت نفت است. اگر چه بررسی‌ها نشان می‌دهد برخلاف ادعاهای مقامات آمریکایی هیچ گاه صادرات نفت ایران به صفر نخواهد رسید و نفت خام ایران همواره مشتری‌هایی در جهان دارد؛ ولی امکان اینکه صادرات نفت خام ایران به مرور و در یک بازه زمانی کم شود، به صورت وجود دارد. در این وضعیت مهم این است که اولاً متولیان امر با درایت، دقت و مراقبت راه‌های مختلف برای برون‌رفت را پیدا و اجرایی کنند تا فشار ناشی از این اقدام آمریکا تا حد زیادی کاهش یابد. ثانیاً نباید ادعا کنیم دست دشمن خالی است و به نوعی با بی‌خیالی، فرصت‌ها را یکی پس از دیگری از دست بدهیم. باید با آرامش به مردم کشورمان بگوییم که آمریکا یک جنگ اقتصادی پر شدت را برای ایران طراحی کرده و برای پیروزی در این جنگ باید ضمن حفظ روحیه و تحت تأثیر تبلیغات روانی دشمن قرار نگرفتن هزینه‌های شخصی و هزینه‌های جاری دولتی را مدیریت کنیم تا منابعی که حاصل از فروش نفت به دست می‌آمد و با تحریم‌ها کاهش یافته است، جبران شود و آثار و تبعات آن روی اقتصاد کمتر شود. اولین اقدام موضوع رایزنی و مذاکره است که با کمترین هزینه می‌توان به آن دست یافت؛ چون همگی به این نکته واقف هستند که جبران و جایگزینی نفت ایران برای جامعه جهانی سخت و ناشدنی است. این ظرفیت باید مدام در مذاکرات به شکل‌های گوناگون دنبال شود که البته بسیاری از کارشناسان و مؤسسات مطالعاتی به موضوع پی برده‌اند و کاملاً آن را درک و بیان می‌کنند. در این زمینه مؤسسه آسیای غربی و مطالعات آفریقای آکادمی علوم اجتماعی چین تأکید دارد: «به هیچ وجه نمی‌توان کشور بسیار مهمی مانند ایران را در زمینه‌های مختلف تجاری، نفت و انرژی کنار گذاشت. با توجه به ظرفیت‌های تولید نفت کشورهای عضو و غیر عضو اوپک و مشکلاتی که بر سر راه تولید نفت در جهان وجود دارد به هیچ وجه نمی‌توان جایگزینی برای نفت و انرژی ایران پیدا کرد.» در همین راستا، رایزنی با کشور چین که بزرگ‌ترین مشتری نفتی ایران است و بخش زیادی از نفت ایران را خریداری می‌کند و همچنین خواستار اجرای برجام است، تداوم داشته باشد. چون به جز رژیم صهیونیستی، عربستان سعودی، امارات و بحرین که همواره پای ثابت تصمیمات ضد ایرانی ترامپ هستند، هیچ کشوری از تصمیم غیر قانونی ترامپ استقبال نکرده و این نشان‌دهنده ظرفیت بالا برای رایزنی و مذاکره سیاسی با جامعه جهانی است.
اقرار و اعتراف همتایان و شرکای آمریکا در اینکه آمریکا توان به صفر رساندن نفت ایران را ندارد، قابل توجه است. فرانسوی‌ها معتقدند «ایران با این تجربه بیگانه نیست و قبلاً چنین تجربه‌ای را از سر گذرانده است. زمانی که ایران در سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۵ میلادی با سخت‌ترین تحریم‌های بین‌المللی مواجه شد، راه‌حل‌هایی خلاقانه پیدا کرد که با کمک آنها توانست تا اندازه‌ای از فشار تحریم‌ها بکاهد؛ از تغییر رنگ و نام کشتی‌ها گرفته تا تغییر در سازوکار دستگاه‌های ردیابی.»
از آنجا که ایران صاحب یکی از بزرگ‌ترین ذخایر نفتی جهان است، در فرایند چند ساله پالایشگاه‌های متعددی را طراحی و احداث کرده است و می‌تواند بخش مهمی از نفت خام را با ظرفیت‌های داخلی پالایش کند و مواد پالایشی را به طرق مختلف بفروشد. تخفیف‌ها و روش‌های پرداختی بهتر به مشتریان روش دیگری است که می‌توان از آن برای عبور از تحریم‌ها استفاده کرد. استفاده از سازوکار فروش نفت به بخش غیر دولتی در بورس نیز یکی از راهکارهای بی اثر کردن این تحریم‌ها است که تا حدی اجرایی شده و می‌توان آن را گسترش داد. جابه‌جایی شرکاي تجاري ایران با توجه به پیشینه بازرگانی هر یک و رفتـار متفاوت آنان در شرایط تحریم‌هاي اقتصادي، افزایش شعاع نقش‌آفرینی تجاري کشور در منطقه و رویکرد منطقه‌گرایی، تحریم‌شکنی با بهره‌گیري از منابع جایگزین و تهاتری، استفاده از کشور ثالث و... شیوه‌های گوناگونی است که در شرایط خاص می‌توان از آنها بهره گرفت.
* وزیر سابق نفت
