در میان آمار بیکاران کشور، بخشی از آنان زندانیانی هستند که به دلیل جرایم و تخلفات مختلف اجتماعی یا بدهی در حبس قرار دارند و به نظر می‌رسد عملاً امکان فعالیت اقتصادی برای آنها وجود ندارد؛ اما این گفته صحیح نیست؛ زیرا متولیان این حوزه، از حجم نیروی کار و اوقاتی که در بندها هدر می‌رود غافل نمانده‌اند و امروزه شاهد فعالیت شمار زیادی از زندانیان در کارگاه‌های متعدد تولیدی ایجاد شده در جای جای کشور هستیم.
سابقه ایجاد کارگاه‌های تولیدی و اشتغال‌زایی زندانیان به اوایل انقلاب و حتی پیش از آن باز می‌گردد؛ اما کارگاه‌های زندانیان به صورت ویژه و با نگاه درآمدزایی مناسب برای زندانیان و خانواده‌های آنها، در سال ۱۳۷۹ تشکیل شد و آرام آرام این فعالیت‌های اشتغال‌زایی گسترش یافت تا اینکه حدود ده سال پیش بنیاد تعاونی زندانیان کشور تأسیس شد و تعاونی‌های زیرمجموعه آن در استان‌ها و شهرستان‌های کشور شکل گرفت.
در گزارش این شماره فعالیت‌های تعاونی امور زندانیان آذربایجان شرقی را از زبان مدیر عامل فعال و کارآفرین آن معرفی کرده‌ایم.
سالیانه ۲ میلیارد تومان درآمد داریماز هفت سال پیش که «بهمن هاتف‌تبار» پس از بازنشستگی از سپاه مسئولیت این تعاونی را بر عهده گرفت، درآمد سالیانه تعاونی حدود ۹۰ میلیون تومان بود؛ اما در حال حاضر به کمک او و همکارانش، درآمد سالیانه آن در کارگاه‌های زیرمجموعه‌اش به بیش از ۲ میلیارد تومان رسیده است.
تعداد مددجویانی که در این تعاونی فعالیت می‌کنند، بالغ بر ۱۸۰۰ نفر است که با احتساب تعداد خانوارها، این رقم به حدود ۶۰۰۰ می‌رسد. تعاونی امور زندانیان آذربایجان شرقی برای مدیریت این مجموعه و ارائه خدمات متعدد رفاهی، آموزشی و فرهنگی به مددجویان و خانواده‌های آنها، ۵۰ نیرو در بخش‌های مختلف دفتری و اداری دارد. همه هزینه‌های عمرانی و جاری تعاونی‌های امور زندانیان کشور، از درآمدهای خود تعاونی‌ها تأمین می‌شود و آنها هیچ ردیف بودجه‌ای دولتی ندارند. با وجود این، به گفته هاتف تبار، میزان سرمایه جاری و غیرجاری تعاونی امور زندان‌های آذربایجان شرقی، با ده سال سابقه فعالیت، حدود ۳ میلیارد برآورد می‌شود که این میزان سرمایه، حاصل تلاش مددجویان طی سال‌های متمادی بوده است.
تنوع کارگاه‌های تولیدیانواع کارگاه‌های قالی‌بافی، خیاطی و تولیدی لباس، تریکوبافی، آهنگری، نانوایی، تولیدی کفش صنعتی و دستی، صنایع چوب و نجاری و فعالیت‌های گوناگون کشاورزی، دامداری، هنری و صنعتی ذیل تعاونی نام برده شده فعالیت دارند که تولید ۹۰۰ متر قالی دستباف و ۲۳ هزار جفت کفش تنها خروجی دو کارگاه از کارگاه‌های زیرمجموعه این تعاونی در سال ۱۳۹۷ بوده است.
هاتف‌تبار درباره این دو کارگاه می‌گوید: «کارگاه‌های قالی بافی این تعاونی از نظر ایمنی، بهداشت محیطی و کیفیت محصولات تولیدی، از جمله بهترین‌های سطح استان محسوب می‌شوند. علاوه بر ارسال تمامی تولیدات کارگاه‌ها به استان‌های مختلف کشور، برخی محصولات ما از جمله کفش و پوتین‌های نظامی و صنعتی به کشورهای آذربایجان و روسیه نیز صادر می‌شود. »
زندانی آزاد شده را دریابیمشیوه جذب مددجو به تعاونی به این نحو است که زندانیان متقاضی به این تعاونی معرفی می‌شوند و توانمندی‌ها و علاقه‌مندی‌های آنها سنجش می‌شود و اگر فرد در یکی از حوزه‌هایی مورد نیاز تبحر و تجربه کافی داشته باشد، مستقیماً مشغول کار می‌شود؛ اما چنانچه فرد تجربه و تخصص کافی نداشته باشد بنا به علاقه‌ای که دارد، به کارگاه مربوط معرفی می‌شود و در آنجا آموزش‌های لازم را حین کار می‌بیند.
البته تعاونی بعد از آزادی مددجو، او را در یافتن شغل تنها نمی‌گذارد. افرادی که قبل از زندانی شدن فعالیت‌های خاصی داشته‌اند، بنا به علاقه‌شان به کارهای سابق خود می‌پردازند؛ ولی آزاد شدگان بیکار، با کمک و معرفی تعاونی به شرکت‌ها و مجموعه‌های مشابه بیرونی، مشغول فعالیت می‌شوند. هاتف تبار می‌گوید: «شرکت‌ها و تولیدی‌های همکار با ما، به راحتی نیروهای کاربلد آزاد شده‌ای را که ما معرفی می‌کنیم می‌پذیرند و به آنها کار می‌دهند؛ ولی در کل، نگاه بازار کار به جذب این افراد مثبت نیست و باید در این زمینه فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی بیشتری صورت گیرد تا تخلف و جرم مقطعی یک فرد به زدن برچسب دائمی خلافکار بر پیشانی او منجر نشود و با این نوع نگرش، این افراد از جامعه ترد نشوند و با آنها مطابق با آموزه‌های دین مبین اسلام با عطوفت و مهربانی برخورد شود. »
دستمزد مددجویان چقدر است؟هاتف‌تبار درباره نحوه پرداخت دستمزد مددجویان نیز گفت: «بر اساس دستورالعمل قانون کار زندانیان، حقوق مددجویان را پرداخت می‌کنیم. » او همچنین با تشریح نحوه این پرداختی‌ها بین فرد مددجو و خانواده وی، اضافه کرد: «۵۰ درصد از حقوق ماهیانه مددجویان به صورت مستقیم به حساب خانواده‌های آنها واریز می‌شود و ۲۵ درصد از دستمزد برای مخارج فرد مددجو به حساب وی واریز می‌شود که در صورت تقاضای فرد، بخشی از این مبلغ یا تمامی آن نیز به حساب خانواده واریز می‌شود. ۲۵ درصد باقی‌مانده از حقوق مددجو در حسابی به نام خود فرد نگهداری می‌شود و زمان آزادی فرد از زندان به وی داده می‌شود. »
طرح‌های پیش روی اشتغالزاییهاتفتبار به منظور افزایش شمار شاغلان زندانی، طرح‌های اشتغال‌زای هنری و خانگی را در دستور کار دارد و در این باره می‌گوید: مشاغلی مانند فیروزه‌کاری و قلم‌زنی را می‌توان درون بندهای زندان انجام داد. توسعه این ایده می‌تواند در اصلاح رفتار زندانیان و ترویج فرهنگ کار در میان آنان مؤثر باشد و زندانیان علاوه بر یادگیری فعالیت و کسب مهارت در آن می‌توانند در دوره محکومیت نیز درآمدزایی داشته باشند.
