ایران متهم است؟

اکران و توقیف دوباره فیلم «خانه پدری» تازه‌ترین حاشیه سینمای پرحاشیه ایران است. این فیلم پیش از این نیز در سال 1393 روی پرده سینماها رفته؛ اما بلافاصله پس از اکران توقیف شد بود. این بار نیز ۹ سال پس از تولید و پنج سال پس از اکران اولیه، دوباره اکران و توقیف شد. عمده انتقادات از این فیلم به دلیل خشونت افسار گسیخته و نمایش صحنه قتل دختری نوجوان به دست پدر و دفن او به دست پدر و برادرش است؛ اما مشکل این فیلم که منجر به توقیفش شد، فراتر از خشونت است و به گفتمان حاکم بر فیلم بر می‌گردد.

«خانه پدری» شاید از نظر ساختاری، حرف زیادی برای گفتن نداشته باشد و یکی از ضعیف‌ترین آثار کارنامه کارگردانی کیانوش عیاری محسوب شود؛ اما آنچه سبب جنجالی شدن این فیلم شده، محتوای خاص فیلم است. داستان «خانه پدری» از سال ۱۳۰۸ شروع می‌شود؛ یک مرد همراه با پسر نوجوانش، در ظاهر به دلیل مسئله‌ای ناموسی، دختر خانواده را به شدیدترین شکل ممکن به زیرزمین خانه‌شان می‌برند، با کوبیدن جسمی سنگین بر سرش وی را به قتل می‌رسانند و سپس او را در کف زیرزمین دفن می‌کنند. در ادامه، نسل‌های بعدی این خانواده تا دوران ما می‌آیند و می‌روند. نکته مهم، ضعف شدید روایت فیلم است؛ طوری که داستان فیلم، تنها در همان ۱۰ دقیقه اول که به قتل و دفن دختر اختصاص دارد شکل می‌گیرد و بقیه زمان فیلم، اتفاق خاصی رخ نمی‌دهد. به عبارتی، فیلم «خانه پدری» پس از حادثه اول، تمام می‌شود و ادامه آن بسیار خسته‌کننده است!

اما نکته مهم درباره این فیلم، ترسیم تاریخ و هویت ایرانی‌ـ اسلامی در خانه پدری است. همان‌طور که از نام فیلم بر می‌آید، خانه پدری، همان ایران ماست که به زعم این فیلم زیربنای آن را ظلم و ستم علیه زنان تشکیل داده است؛ خانه‌ای با بافت سنتی و معماری اصیل، مردمی با پوشش و ظاهری مذهبی و نشانه‌های دیگری چون قالی‌بافی و ابزار تعزیه و ... همه فضایی را شکل داده‌اند که دال بر رویکرد فیلم در تخریب و تخطئه فرهنگ و هویت ایرانی‌ـ اسلامی است. در واقع در این فیلم یک فرد یا خصلت جاهلانه نیست که هدف حمله قرار گرفته است، بلکه تمامیت فرهنگی، هویتی و تاریخی کشورمان متهم شده است؛ هویت و تاریخی که نقاط برجسته و فصول درخشان مورد غبطه برای ملل دیگر کم ندارد.

با این اوصاف، منحصر کردن مشکل «خانه پدری» به خشونت، ساده انگاری است. این فیلمی نیست که بتوان با حذف یک یا دو صحنه زهر آن را گرفت، بلکه تفکر و دیدگاهی که بر فیلم حاکم است، آن را به فیلمی ضدایرانی و ضداسلامی تبدیل کرده است.

«خانه پدری» بار دیگر اخلال در عملکرد نهادهای نظارتی در سازمان سینمایی را هویدا کرد. اینکه چنین فیلمی، چرا و چگونه مجوز نمایش گرفته و روی پرده سینماها رفته، موضوعی است که تحلیل و بررسی آن به آسیب‌شناسی سازمان سینمایی و عملکرد شوراهایی چون شورای اکران و اداره نظارت و ارزشیابی سازمان سینمایی نیاز دارد و مجال دیگری را می‌طلبد.