همکاری بی‌سابقه‌ای با آژانس داشتیم

دسترسی‌های آژانس هسته‌ای باید طبق قانون باشد و پرسش‌ها از کشورهای عضو باید بر اساس اظهاریه‌ها بیان شود یا مکان مورد نظر مطابق آن پرسش مطرح شود؛ زیرا برخی از موارد و اطلاعات می‌تواند در دسترس عموم قرار گیرد، مانند مقاله‌ها و کتاب‌ها و نه اطلاعات جاسوسی، نه اطلاعات تحریف شده از سوی رژیم صهیونیستی. به حتم اگر کشور‌های دنیا بپذیرند که جواب چنین سؤالاتی را بدهند، هزاران و میلیون‌ها پرسش خواهد بود و هزاران دسترسی است که هر کشور باید مدام درگیر این مسائل باشد. مدتی است از گزارش مغرضانه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره فعالیت هسته‌ای ایران می‌گذرد و در این مدت ادعاهای مختلفی از سوی غربی‌ها درباره نقض برجام از سوی ایران مطرح می‌شود؛ این در حالی است که این آمریکا بود که به صورت یک‌طرفه از برجام خارج شد و به تعهداتش پایبند نبود. در زمینه سازوکار گزارش آژانس با «بهروز کمالوندی» سخنگوی سازمان انرژی اتمی گفت‌وگو کردیم که می‌خوانید

گزارش‌های اخیر آژانس بین‌المللی هسته‌ای مشتمل بر چه محورهایی بود؟

آژانس دو گزارش داد که یکی در ارتباط با مسائل برجامی و دیگری درباره موضوعی که اختلاف  بین ما و آژانس است که این را جدا از گزارش برجامی منتشر کرده‌اند. فعالیت‌های ما  به طور  کامل مشخص شده است. غنی‌سازی انواع سانتریفیوژها و تحقیق و توسعه آب سنگین در واقع همان گزارش‌های دوره‌ای است که هر سه ماه یک بار از سوی آژانس بر اساس توافقی که در برجام بوده صادر می‌شود.

ظاهراً آژانس در گزارش اخیر خود به موضوع دسترسی به سایت‌های غنی‌سازی مطالبی را مطرح کرده است؛ این مطالب در چه حوزه‌هایی بوده است؟

ما درباره بخشی از درخواست‌ها و دسترسی‌هایی که آژانس داشته ملاحظه‌ای داشتیم که این ملاحظات حقوقی بوده است و همیشه بر آنها پافشاری کرده‌ایم، از جمله درخواست بعضی اطلاعات درباره بعضی مکان‌ها، البته آنها گفته‌اند سایت، در حالی که سایت نیستند، چون سایت تعریف خودش را دارد؛ سایت‌ها مکان‌هایی است که در آن فعالیت‌های هسته‌ای انجام می‌شود. آنچه مسلم است، این است که جمهوری اسلامی در پادمان و پروتکل وظایفی دارد که این وظایف را به نحو دقیق انجام می‌دهد؛ کما اینکه ۱۶ گزارشی که در برجام بوده به طور کامل مؤید این امر است که ما به خوبی تعهدات خودمان را انجام می‌دهیم؛ اما در ارتباط با موضوعی که آژانس گزارش جداگانه داده است، ما بر اساس حقوق کشور خودمان به عنوان یک کشور عضو، وقتی مورد سؤال واقع می‌شویم، این سؤال باید مبانی مشروع و دقیق تعریف شده در اساسنامه آژانس، توافق پادمانی و متن پروتکل داشته باشد که متأسفانه هیچ کدام از آنها نبود. درخواست اطلاعات و دسترسی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باید مبانی حقوقی داشته باشد.

بخشی از این اطلاعات تحریف‌شده از سوی رژیم صهیونیستی در اختیار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار گرفته است و فشار زیادی هم از ناحیه رژیم صهیونیستی، چه در دوره «آقای یوکیا آمانو» مدیرکل سابق آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، چه در دوره آقای «رافائل گروسی» مدیرکل کنونی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بوده است که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اینها را به عنوان اسناد و مدارکی که اتقان دارد، بپذیرد؛ اما اینها در تعاریف پروتکلی و پادمانی نمی‌گنجد.

آنچه مسلم است این است که پرسش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و درخواست اطلاعات و دسترسی باید مبانی حقوقی داشته باشد، بدون مبانی حقوقی هیچ کشوری از جمله جمهوری اسلامی ایران نباید اطلاعات و اجازه دسترسی بدهد، اینها تعریف‌شده است و چارچوب حقوقی دارد.

از نظر حقوقی دسترسی‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی چه سازوکاری دارد؟

آژانس سه نوع درخواست و دسترسی می‌تواند داشته باشد؛ بر اساس ماده ۶۹ پادمان که بین ما و آژانس منعقد شده است، اطلاعاتی را به آژانس می‌دهیم‌ـ که در اصطلاح به آن REPORT یا همان گزارش می‌گویندـ که آژانس بعد از آن می‌آید و راستی‌آزمایی می‌کند. بعد از راستی‌آزمایی اگر پرسشی داشته باشد مطرح می‌کند بعد از آن هم اگر پرسشی داخل سایت داشته باشد، مطرح می‌کند و ما به آن دسترسی می‌رسیم، سپس ما با پروتکل الحاقی مواجه هستیم. در حوزه اول، پرسش درباره مواد هسته‌ای است و ارتباطی هم با مسائل دیگر ندارد، اما در پروتکل الحاقی آمده است علاوه بر مواد پادمان، برخی فعالیت‌ها را هم شامل می‌شود. ما باید اطلاعاتی را بدهیم که در اصطلاح به آن DECLARATION یا اظهاریه می‌گویند که سالی یک بار باید از نو نوشته و به‌روز شود و از گزارش‌هایی که می‌دهیم می‌تواند پرسش یا بازرسی شود و به اظهاراتی که ما داده‌ایم، دسترسی داشته باشند.

مورد سومی هم هست که می‌توان دسترسی به هر مکانی که آژانس مشخص کند، داده شود؛ اما مبانی آن این است که باید اسنادی که به کشور عضو ارائه می‌شود، متقن باشد. هر پرسشی نمی‌تواند مطرح شود؛ چون آژانس یک تشکیلات تحقیقاتی نیست، بلکه نظارتی است.

موضع‌گیری جمهوری اسلامی ایران در زمینه ادعاها و گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی چگونه بوده است؟

مواضع جمهوری اسلامی ایران مواضع محکمی است و ما جواب داده‌ایم. برخی موارد متأثر از کار‌هایی است که خلاف قوانین بین‌المللی از سوی رژیم صهیونیستی صورت می‌گیرد که نباید تشویق شود، قطعاً ما نباید اجازه دهیم چنین اتفاقاتی رخ دهد؛ یعنی هر پرسش، مطلب و موضوعی اگر مطرح باشد، کشور‌ها مدام باید برای مطالبی که دشمنان آنها مطرح می‌کنند در حال پاسخگویی باشند که در واقع این موضوع اصلی ما بوده است.

در زمان آقای آمانو، مدیرکل سابق آژانس انرژی اتمی متوجه این موضوع شده بودیم. به نظرم می‌رسد این نتیجه فشار‌های آمریکا و رژیم صهیونیستی است که می‌خواهند از آژانس بین المللی انرژی اتمی سوءاستفاده کنند.

آیا آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هر طور که می‌خواهد می‌تواند دسترسی‌ها را علیه کشورهای عضو انجام دهد؟ جمهوری اسلامی چگونه یک الگوی مشخص برای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در این باره تعریف کرده است؟

باید بگویم هر دسترسی و پرسشی، دست آژانس نیست. مجموعه‌ای از پرسش‌ها باید بر اساس اظهاریه‌ها بیان شود یا مکان مورد نظر باید مطابق آن پرسش مطرح شود؛ زیرا برخی موارد و اطلاعات می‌تواند در دسترس عموم قرار گیرد، مانند مقاله‌ها و کتاب‌ها و نه اطلاعات جاسوسی، نه اطلاعات تحریف‌شده از سوی رژیم صهیونیستی.

به حتم اگر کشور‌های دنیا بپذیرند که جواب چنین سؤالاتی را بدهند، هزاران و میلیون‌ها پرسش خواهد بود و هزاران دسترسی است که هر کشور باید مدام درگیر این مسائل باشد.

من فکر می‌کنم بخشی از این مطالب فضاسازی رسانه‌ای است. بعید می‌دانم که آقای رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی چنین مطالبی را بگوید؛ چون ایشان در جایگاه سیاسی نیستند و جایگاه حقوقی دارند و واقعیت این است که ایران دلایل قوی برای پاسخ ندادن دارد و باید عقلا بررسی کنند که حق با چه کسی است؛ ضمن اینکه با فضاسازی رسانه‌ای، فعالیت‌ها تیره و تار نشان داده می‌شود. مواضع ما روشن و مشخص است و دلایل این نکته که چرا نمی‌پذیریم، کاملاً مشخص است؛ چون اگر پاسخگوی هر مطلب باشیم باید تمام عمر در حال پاسخگویی باشیم و ما این را نمی‌پذیریم. هیچ کشوری تا این حد با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همکاری نداشته است. من به چند آمار اشاره می‌کنم: ۸۸ درصد بازرسی‌های کل در سال ۲۰۱۹ مختص ایران و ۶۵ درصد بازرسی‌ها و دسترسی بر مبنای پروتکل الحاقی خاص ایران بوده، ۲۹ درصد فعالیت ایران در حوزه نظارتی بوده و ایران بیش از یک پنجم فعالیت آژانس را اختصاص داده است. ما همیشه شفاف بوده‌ایم و نشان داده‌ایم که هیچ‌گاه پنهان‌کاری نکرده‌ایم و اصولاً هم چیزی برای پنهان‌کاری وجود ندارد. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم بارها صداقت جمهوری اسلامی ایران را در زمینه همکاری با این نهاد تأیید کرده است.