تولی و تبری

از ارکان مهم دین اسلام در کنار نماز، روزه، زکات، حج، جهاد، امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر، دو امر مهم دیگر به نام «تولّی» و «تبرّی» وجود دارد که از ضروریات و فروع دین ماست. تولّی و تبرّی هر دو مصدر باب تَفَعُّل هستند. یکی از معانی باب تفعُّل اخذ و پذیرفتن است؛ «تولی» پذیرفتن ولایت است و «تبری» گرفتن حالت برائت و بیزاری. ولایت به معنای اتصال، ارتباط و به هم پیوستگی و برائت به معنای دوری و بیزاری است.

تولی و تبری دو مبنای عملی اساسی در حرکت جامعه اسلامی به سمت اهداف متعالی دین است که به سبب جایگاه مهم آن دچار تحریف و انحراف شده است تا از کارایی آن کاسته شود؛ اما امروز جامعه انقلابی و اسلامی ما بیش از هر چیز نیازمند احیای این دو اصل ارزشمند است.

قرآن کریم بر پیوند و همبستگی میان مؤمنان و دوری از تفرقه تأکید کرده است و استقامت در این راه را متذکر می‌شود: «و همگى به ریسمان خدا [قرآن و پیامبر‏] چنگ زنید و پراكنده نشوید، و نعمت (بزرگِ) خدا را بر خود، به یاد آرید كه چگونه دشمن یكدیگر بودید و او میان دل‌هاى شما الفت ایجاد كرد و به بركتِ نعمتِ او، برادر شدید.» (آل عمران/ 103) «اى كسانى كه ایمان آورده‏اید، (در برابر مشكلات و هوس‌ها) استقامت كنید و در برابر دشمنان (نیز)، پایدار باشید و از مرزهاى خود مراقبت كنید و از خدا پروا کنید تا رستگار شوید.» (آل عمران/ 200)

تجلی این پیوند و تولّی در اطاعت از رهبران الهی است که فرمود: «یاأَیهَّا الَّذِینَ ءَامَنُواْ أَطِیعُواْ اللَّهَ وَ أَطِیعُواْ الرَّسُولَ وَ أُوْلىِ الْأَمْرِ مِنكمُ»؛ اما در دنیا عده‌ای در برابر این ولایت می‌ایستند و جریان باطلی را به وجود می‌آورند. با این وضعیت تولی چهره دیگری پیدا می‌کند که نامش تبری است. برائت به معنای دور شدن، بیزاری و کنار گرفتن است؛ «بَراءَةٌ مِنَ اللَّهِ وَ رَسُولِه‏ إِلَی الَّذینَ عاهَدْتُمْ مِنَ الْمُشْرِكینَ»؛ این، اعلام بیزارى از سوى خدا و پیامبر او، به كسانى از مشركان است كه با آنها عهد بسته‏اید. (‏توبه/ 1) یعنی دوری و بیزاری از این هم‌پیمانی که خود مشرکان به آن احترام نمی‌گذارند. «وَ أَذَانٌ مِنَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ إِلىَ النَّاسِ یوْمَ الحْجّ‏ الْأَكْبرِ أَنَّ اللَّهَ بَرِى‏ءٌ مِّنَ الْمُشْرِكِینَ وَ رَسُولُهُ»؛ و این اعلامى است از ناحیه خدا و پیامبرش به (عموم) مردم در روز حج اكبر (روز عید قربان‏) كه خداوند و پیامبرش از مشركان بیزارند. (‏توبه/ 3) بر اساس این دو اصل، جریان ناب الهی از دیگر جریان‌ها متمایز شده است و هویت می‌یابد و از محو شدن در تاریخ رها می‌شود و از حیات و داشته‌های خود حراست می‌کند. معرفت به اولیای حق و به ائمه کفر و یافتن روش‌ها و راهبردهای دو جریان از لوازم اصلی تولی و تبری است و گرایش قلبی به ولی الهی و انزجار از اولیای طاغوت ارکان اصلی آن به شمار می‌آیند و بالاخره اطاعت و تسلیم محض نسبت به ولی و جهاد و استقامت در برابر اولیای شیطان، مؤلفه‌های اساسی تولی و تبری هستند.