نمایشگاه مجازی کتاب تهران؛ خوب یا بد؟

با توجه به اینکه زمان برگزاری هرساله نمایشگاه کتاب، امسال با ماه رمضان مقارن می‌شد مسئولان تصمیم گرفته بودند نمایشگاه کتاب تهران را در روز  26 فروردین‌ماه افتتاح کنند.

روزها از پی هم آمدند و رفتند. در این مدت اعضای شورای سیاست‌گذاری نمایشگاه در حال آماده‌سازی شرایط مناسب برای برگزاری سی‌وسومین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران بودند. ناشران نیز در همین مدت، خود را برای حضور در نمایشگاه کتاب تهران و وعده ملاقات مستقیم سالیانه با مخاطبان‌شان آماده می‌کردند که یک‌باره ورق برگشت و حدود دو ماه قبل از برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، مردم کشورمان مانند سایر مردم جهان با آمدن یک ویروس و شیوع گسترده آن غافلگیر شدند. از اینجای داستان سرنوشت سی‌وسومین نمایشگاه کتاب تهران، همچون سرنوشت سایر رویدادهای فرهنگی و هنری سراسر جهان، به رفتار کووید19 گره خورد.

این ویروس با شیوع شدید خود در جوامع مختلف یکه‌تازی کرد و همین موجب شد مسئولان وزارت بهداشت با توجه به تأکیدات سازمان بهداشت جهانی هشدار بدهند هرگونه تجمع می‌تواند تهدیدی برای بشریت به شمار برود؛ بنابراین مسئولان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و اعضای شورای سیاست‌گذاری سی‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران نیز تدابیری برای حفظ سلامت ناشران، مخاطبان کتاب و علاقه‌مندان به مطالعه اندیشیدند و تصمیم گرفتند زمان برپایی سی‌وسومین نمایشگاه کتاب تهران را به بعد از ماه مبارک رمضان موکول کنند؛ البته تأکید کردند درباره زمان دقیق برپایی نمایشگاه در جلسات آینده شورا تصمیم‌گیری می‌شود؛ اما سرنوشت این نمایشگاه همچنان دست‌خوش وضعیت ابتلای جهان به ویروس کرونا است و مسئولان برگزاری این نمایشگاه اتخاذِ هرگونه تصمیمی را به صلاح‌دید وزارت بهداشت وابسته می‌دانند. در این میان «نیکنام حسینی‌پور» مدیرعامل مؤسسه خانه کتاب از احتمال برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران به صورت مجازی، از ۱۵ اردیبهشت‌ماه خبر داده است. ما هم تلاش کردیم تا فرصت باقی‌است با استناد بر شواهد و نظرات کارشناسی مروری بر مزایا و معایب برگزاری مجازی سی‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران داشته باشیم.

ابتدا باید بدانیم در ماه‌های اخیر بسیاری از اتفاقات و پویش‌های فرهنگی جهان به صورت مجازی برگزار شده‌اند و این سبک برگزاری آنها نتایج نسبتاً خوبی را به همراه داشته است؛ بنابراین به نظر نمی‌رسد برگزاری مجازی نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران نیز نتیجه مطلوبی در پی نداشته باشد؛ اما برخی کارشناسان از سال‌های قبل تمایل زیادی به برگزاری مجازی سی‌وسومین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران ندارند. آنها تصور می‌کنند تمام لطف و اهمیت نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران به برگزاری حضوری آن است.

برخی دیگر از کارشناسان نیز می‌گویند شاید برگزاری مجازی نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با پسند جمعی روبه‌رو نشود.

به نظر می‌رسد با شرایط پیش‌آمده برگزاری نمایشگاه مجازی می‌تواند بهترین و مطمئن‌ترین راه برای برگزاری نمایشگاه کتاب امسال تهران باشد؛ اما به طور حتم اقشار مختلف جامعه را بیش از پیش به سمت استفاده از فضای مجازی خواهد برد؛ البته باید بیاموزیم از امکانات تازه و فعلی به بهترین شکل استفاده کنیم و با این کار تکنولوژی‌های جدید را مدیریت کنیم و در اختیار بگیریم؛ البته با توجه به تجربیاتی که در این مدت در بخش‌های مختلف، به ویژه حوزه‌های اقتصادی کسب شد، این امکان وجود دارد که زمینه معرفی آثار نویسندگان و ناشران در فضای مجازی فراهم شود و سازوکار خرید و ارسال کتاب‌ها به علاقه‌مندان نیز ایجاد شود. علاوه بر این فروش اینترنتی کتاب‌های صوتی هم می‌تواند رونق بگیرد.