فصل انس با ادبیات عاشورایی

زبان و ادبیات فارسی در همه ادوار تاریخ، آینه تمام‌نمای فرهنگ ملی و دینی ایرانیان بوده و بخش‌های مختلف آن، جلوه‌های ناب این پیشینه فرهنگی را به خوبی انعکاس داده است. در این میان، «ادبیات داستانی» یکی از غنی‌ترین و پرمخاطب‌ترین میدان‌های هنرنمایی نویسندگانی است که در قالب‌های گوناگون داستانی آنچه را باید با مردم در میان بگذارند، برای ساختن جامعه به قلم می‌کشند. پس از انقلاب اسلامی، ادبیات داستانی «عاشورایی» یکی از نمونه‌های موفق و پرطرف‌دار و در عین حال غنی بوده و آثار ماندگاری درباره حماسه عاشورای محرم 61 هجری قمری و شهادت سبط نبی‌اکرم حضرت امام حسین‌بن‌علی(ع) و اصحاب و یارانش به نگارش درآمده که فراتر از جلوه‌های داستانی و جنبه‌های سرگرم‌کننده آن، ریشه‌های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی فاجعه خون‌بار کربلا و حقیقت آن و درس‌هایش را روی کاغذ به تصویر درآورده و تحلیل کرده است؛ البته در کنار قالب‌های داستانی، قالب‌های دیگر مانند شعر، مقاله‌ها و متون ادبی تحلیلی نیز بخش قابل توجهی از این گنجینه ماندگار ادبی را شکل داده‌اند. دو یا سه دهه اخیر را می‌توان سال‌های اوج‌گیری و شکوفایی ادبیات داستانی و تحلیلی عاشورایی دانست که با آثار ممتاز و کم‌نظیری، همچون «نامیرا»، «پس از 20 سال»، «فتح خون»، «راز سر به مهر»، «ماه به روایت آه» و... درخشش قابل توجهی پیدا کرده است. در آستانه فرارسیدن ماه محرم و ایام عزای سید و سالار شهیدان و در روزهایی که جولان بیماری منحوس کرونا، کمتر امکان دور هم جمع شدن و عزاداری‌های متعارف را فراهم می‌کند، ورق زدن این آثار فاخر عاشورایی، تجربه‌ای کم‌نظیر و دلنشین از انس با حقایق عاشورا را برای‌مان رقم‌ می‌زند.

نامیرا

کتاب «نامیرا» رمانی در حوزه ادبیات عاشورایی از «صادق کرمیار» نویسنده و کارگردان معاصر است که اولین بار در سال 1388 انتشارات کتاب نیستان آن را منتشر کرد. محور اصلی رمان «نامیرا»، داستان عاشقانه دختر و پسری از اهالی کوفه است که در متن وقایع عاشورا قرار می‌گیرند و بدون منفعت‌طلبی‌های روزافزون مردم کوفه، به دنبال حقیقت هستند؛ اما در میان رفتارهای متناقض سرداران بزرگ کوفه، بین حمایت از امام حسین(ع) و وفاداری به یزید سرگردانند. خواندن «نامیرا» حتما تجربه‌ای متفاوت در نگاه به ریشه‌های وقوع فاجعه کربلا را برای مخاطب به یادگار می‌گذارد.

فتح خون

«فتح خون» عنوان اثری تحلیلی و روایی از واقعه عاشوراست که به قلم سیدشهیدان اهل قلم، «شهید سیدمرتضی آوینی» به رشته تحریر درآمده است. آوینی در این کتاب با فرم و بیانی جدید، حرکت امام حسین(ع) از مدینه به سمت کربلا را روایت و تحلیل کرده است و در بسیاری از موارد به مسائل جهان امروز گذری زده است. متن كتاب‌، از دو قسمت كلی تشكیل شده است‌؛ قسمت اول كه متن اصلی كتاب است‌، وقایع و ماجراهای پیش‌آمده از رجب سال 60 تا محرم سال 61 هجری را بیان و توصیف می‌کند و پاره دوم كه از زبان «راوی‌» است، تحلیل و رازگشایی همان وقایع و ماجراهاست و در واقع بخش برجسته كتاب نیز همین است‌. «فتح خون»‌ در ده فصل روایت می‌شود: آغاز هجرت عظیم‌، كوفه‌، مناظره عقل و عشق‌، قافله عشق در سفر تاریخ‌، كربلا، ناشئه‌اللیل‌، فصل تمییز خبیث از طیب (اتمام حجت‌)، غربال دهر، سیاره رنج و تماشاگه راز.

پدر، عشق، پسر

«پدر، عشق، پسر»؛ با قلم سید نام‌آشنای ادبیات کتاب «پدر، عشق، پسر» اثر سیدمهدی شجاعی، دربردارنده فرازهایی از زندگی حضرت علی‌اکبر(ع) است. نکته جالب درباره این کتاب راوی آن است؛ «پدر، عشق، پسر» از زبان «عقاب» اسب حضرت علی‌اکبر(ع) روایت می‌شود و مخاطب راوی در داستان، «لیلی بنت ابی‌مرّه» مادر گرامی حضرت علی‌اکبر(ع) است. فصول کتاب با عنوان «مجلس» نام‌گذاری شده و داستان متشکل از ده مجلس است که در هر مجلس، عقاب با زبانی عاطفی و دلنشین، صحنه‌ای از زندگی حضرت علی‌اکبر(ع) را روایت می‌کند و مجالس پایانی، به شهادت حضرتش در کربلا اختصاص دارد. هر برش از زندگی حضرت که در مجالس ده‌گانه نمایانده می‌شود، در انتهای هر مجلس به گونه‌ای به واقعه‌ کربلا مربوط و منتسب می‌شود و به این ترتیب، تمام مجالس رنگ عاشورایی خود را حفظ می‌کنند.