اربعین رسانه‌‌ پرقدرت عاشورا

«اربعین» یکی از نقاط عطف تاریخ اسلام است که در طول نزدیک به 1400 سال گذشته نماد عشق و ارادت عملی شیعه به امام مظلومش بوده و به جرئت می‌توان گفت اهتمام شیعیان به پیاده‌روی اربعین رمز ماندگاری عاشورا در طول اعصار و قرون بوده است. اگرچه با وجود محدودیت‌ها و ممنوعیت‌هایی که حکام جور برای حرکت دلدادگان کوی حسینی ایجاد می‌کردند، اما همت و غیرت دینی شیعیان هیچ‌گاه نگذاشت تا شعله این چراغ رو به خاموشی بگذارد، اما در سال‌های اخیر و با فراهم شدن فضا، پیاده‌روی اربعین به یک حماسه بزرگ و تابلویی عظیم از عشق و ارادت مسلمانان و دلباختگان عزت و شرف به راه سرخ حسینی تبدیل شده است.

اربعین در کنار عشق و شور و دلدادگی کارکردهای دیگری در حوزه‌های فرهنگی، سیاسی و اجتماعی دارد که شناخت و ژرف‌اندیشی درباره کارکردهای آن اهمیت فراوانی دارد. اگرچه امسال به جز شیعیان عراق، ملت‌های دیگر از فیض حضور در این اجتماع عظیم محروم هستند؛ اما نگاهی به کارکردهای سیاسی اربعین به امید تکرار پرشورتر آن در سال‌های آینده خالی از لطف نیست.

اول اینکه، اجتماع بزرگ و منحصر به فرد اربعین نماد وحدت جهان اسلام است. پیاده‌روی اربعین از آن دسته آیین‌های مذهبی و دینی است که با توجه به ماهیت قیام عاشورا ظرفیت بالایی برای بسترسازی تحقق امت واحده دارد. 

دوم جنبه اقتدارآفرینی اربعین است که در وضعیت کنونی و با توجه به گسترش گروه‌های انحرافی، بسیج سیاسی عبادی اربعین نمادی از قدرت سیاسی شیعه را به منصه ظهور در می‌آورد. حضور بی مانند شیعیان از قومیت‌ها و ملیت‌های مختلف و از اقصا نقاط جهان در اربعین نشان می‌دهد، مکتب حسینی، قابلیت و قدرت بسیاری برای بسیج کردن ملت‌ها دارد.

نکته سوم پاسداشت عملی و تلاش برای زنده نگه داشتن یاد و نام سیدالشهداء به منزله نماد ظلم‌ستیزی و آزادی‌خواهی است و از این رو اربعین مبدأ حرکت ماندگار برای تبلیغ و ترویج فرهنگ حسینی بوده، هست و خواهد بود.

چهارمین نکته توجه به جریان‌سازی است. اجتماع عظیم اربعین مانند رودخانه‌ای پرخروش و جوشان نگاه‌ها و احساس‌های عاشورایی را به هم نزدیک و به یکدیگر ضمیمه می‌کند و از دل آن هم‌هدفی و اشتراکات روحی، اخلاقی و اعتقادی پدید می‌آید که می‌تواند جریان‌ساز باشد. 

پنجمین مسئله نمادسازی است. عاشورا مضامین بلندی دارد که قابلیت بازنمایی و نمادسازی دارند. حضور سلایق و باورهای مختلف تحت پرچم شیعه در اربعین این فرصت را ایجاد می‌کند تا با الگوسازی از فرهنگ عاشورا برای شرایط امروز ملت‌ها مدل حرکتی متناسب طراحی و عملیاتی شود.

البته عاشورا همچون اقیانوس بیکرانی است که در همه عرصه‌ها می‌تواند حرکت‌آفرین، اثربخش و ثمربخش باشد و اربعین خود به تنهایی یک رسانه است؛ چرا که از چهلم آن واقعه بزرگ تا به امروز، پیام‌رسان عاشورا و کربلاست. همانطور که رهبر فرزانه انقلاب یک سال پیش در مراسم دانش‌آموختگی دانشجویان دانشگاه افسری و تربیت پاسداری امام‌حسین(ع) فرمودند: «اهمیت اربعینِ اول این بود که رسانه‌ پرقدرت عاشوراست. از روز عاشورا تا روز اربعین‌ـ بنا بر یک روایت روزی است که اهل‌بیت برگشتند به کربلا‌ـ این چهل روز، چهل روزِ فرمانروایی منطق حق در میان دنیای ظلمانی حاکمیت بنی‌امیه و سفیانی‌ها بود. رسانه‌ حقیقی [یعنی] فریاد زینب کبری، فریاد حضرت سجاد؛ در کجا؟ در کوفه، در شام، در آنجایی که ظلمات محض بود؛ اینها بزرگ‌ترین رسانه بود. همین‌ها بود که عاشورا را نگه داشت، همین‌ها بود که عاشورا را به امروز رساند.»