خطر ترجیح منافع جریانی بر منافع ملی

دور چهارم مذاکرات ایران با 1+4 در وین از 17 اردیبهشت آغاز شد و خبرهایی که تاکنون به صورت رسمی و غیر رسمی از مجموع مذاکرات در وین منتشر شده، بسیار مبهم و ضد و نقیض بوده است. در این وضعیت چند نکته قابل توجه است:

1ـ فضای حاکم بر داخل ایران شاهد دو جریان تخیل‌گرا و واقع‌بین نسبت به فرآیند و نتایج مذاکرات وین است. جریان اول فکر می‌کند از طریق مذاکرات وین می‌توان آمریکا و اروپا را به تمکین خواسته‌های ایران و بازگشت آمریکا به تعهداتش بدون امتیاز جدید وادار کرد. نحله‌ای از همین جریان بر این باور است که ایران نباید به برداشتن همه تحریم‌ها پافشاری کند و نباید بر اول آمریکا و بعد ایران اصرار کرد، اگر لازم شد امتیازاتی هم داده شود تا از فرصت بایدن استفاده شود. به کار بردن عبارت‌هایی، مانند «تحریم‌ها شکسته شده» از نشانه‌های خوش‌بینانه این جریان است. جریان دوم با علم به منویات اصلی آمریکا و اروپا و با تکیه بر تجربه سال‌های 1395 تا کنون و موقعیت برتر ایران و اعتراف آمریکا و غرب به شکست فشار حداکثری بر این اعتقاد است که نباید بار دیگر فریب غرب را بخوریم؛ بلکه باید اصرار کرد تا غرب همه تحریم‌ها را به صورت واقعی و راستی‌آزمایی شده و یکباره بردارد. این جریان واقع‌بینانه اعتقادی راسخ دارد که تحریم‌ها باید خنثی و رفع شوند، اما با راه مطمئن و مستحکم.   

2ـ فضای حاکم بر مواضع و عملکردهای طرفین مذاکرات به ویژه طرف غربی با دوره تصویب برجام بسیار شباهت دارد که سبب تصویب 20 دقیقه‌ای برجام و نادیده گرفتن تدابیر رهبر معظم انقلاب و شورای عالی امنیت ملی شد. در این دور از مذاکرات مواضع، خواسته‌ها و عملکردهای مقامات کاخ سفید و کنگره آمریکا بسیار شبیه سال‌های 1392ـ 1396 است. برای نمونه، همان طور که در سال‌های 1392ـ 1394 کنگره آمریکا مخالفت علنی با برجام می‌کرد، در این دوره مخالفت‌شان بیشتر شده است .

3ـ صراحت بیان غربی در زمینه عدم کفایت برجام 2015 نکته‌ای است که نمی‌توان از آن گذشت. محدود‌سازی برنامه موشکی ایران جزء اولویت‌های غرب است. حساسیتی که تاکنون همه مراکز راهبردی آمریکا و اروپا نسبت به این موضوع نشان داده‌اند، نمی‌توان به مذاکرات خوش‌بین بود. سال 2023 براساس برجام محدودیت‌های موشکی ایران برداشته می‌شود. آیا آمریکا و اروپا از این موضوع به سادگی عبور خواهند کرد؟

4ـ مواضع آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها نشان می‌دهد، انتخابات ریاست‌جمهوری ایران برای‌شان بسیار مهم است. آنها سعی دارند با طرح پیشنهادهایی، مانند پیشنهاد جامع برای حل اختلاف برداشتن تحریم‌ها در بخش‌های کلیدی انتخابات 1400 را تحت تأثیر قرار دهند. «لودریان» وزیر خارجه فرانسه می‌گوید:

با توجه به در پیش بودن انتخابات در ایران برنامه فشرده‌ای داریم. «وندی شرمن» معاون وزیرخارجه آمریکا نیز امیدوار است که مذاکرات وین تا قبل از انتخابات ایران به نتیجه برسد.

این مواضع سیگنال‌هایی است که نشان می‌دهد آنها طرح‌های موقتی دارند تا بتوانند از یک سو بر انتخابات ایران تأثیر مورد نظر را گذاشته و از سوی دیگر همچنان با برگ تحریم‌ها و استفاده از سازوکار برجام، برجام پلاس‌ها را به ایران تحمیل کنند.