پیشرفت در گرو تأمین امنیت اخلاقی

اگر در یک نظرسنجی از مردم یک شهر یا کشور بپرسید، اولین خواسته و اولویت شما از حکومت یا زندگی چیست؟ همه ‌می‌گویند: «امنیت»؛ همه انسان‌ها برای زندگی به امنیت و دوری از ترس و وحشت نیاز دارند. این امنیت البته اقسامی دارد که اولین آن امنیت جان است. امام علی(‏ع) فرمودند: «رِفاهِیَّةُ الْعَیْشِ فِى الاَمْنِ»؛ آسایش زندگانی در امنیت است.(غررالحکم، ج۴، ص۱۰۰)

در قرآن کریم می‌خوانیم که وقتی حضرت ابراهیم زن و فرزند خود را در بیابان‌های مکه به خدا سپرد و آنجا را ترک کرد، دست به دعا برداشت و از خداوند خواست: «... پروردگارا! اين سرزمين را شهر امنى قرار ده ‌و اهل آن را، آنها كه به خدا و روز بازپسين، ايمان آورده‌اند از ثمرات روزى ده...»(بقره/126)

در این دعا حضرت ابراهیم همه اقسام امنیت را برای خانواده خود درخواست کرد و آنچه بر آن تأکید فرمود، امنیت شهر نیز بود، نه فقط امنیت خانواده خود؛ زیرا امنیت محل زندگی بر امنیت فرد ارجحیت دارد و اصلاً امنیت افراد در گرو امنیت شهر و کشور است. امیرالمؤمنین(ع) در ذکر نعمات خداوند می‌فرمایند: «أَسْکَنَ سُبْحانَهُ آدَمَ داراً أَرْغَدَ فِیها عَیْشَهُ وَآمَنَ فِیها مَحَلَّتَهُ»؛ خداوند سبحان، آدم را در سرای زمین جای داد و در آن سرا، زندگی‌اش را پر ناز و نعمت و محیطش را برخوردار از امنیت کرد.(نهج‌البلاغه، خطبه۱)

امنیت نعمتی است که خداوند اعطا فرموده است و به آن قسم خورده و فرموده است: «وَهَذَا الْبَلَدِ الْأَمِينِ». به بیان امام علی(ع): «لا نِعمَةَ أهنَأُ مِنَ الأَمنِ»؛ هیچ نعمتی گواراتر از امنیت نیست (غررالحکم، ج۶، ص۴۳۵)

و ما را موظف به شکر آن کرده است. شکری که فقط به زبان نباید جاری شود؛ بلکه در عمل هم باید دیده شود؛ یعنی هر انسانی باید برای تأمین امنیت جان، مال، آبرو، اخلاق و... در وجود خود و جامعه خود بکوشد و زنجیره امنیت را قطع نکند. حضرت ابراهیم امنیت خانواده خود را در امنیت سرزمین می‌بیند که با آمدن آن همه متنعم می‌شوند. اصولاً انسان‌ها امنیت را برای چه می‌خواهند؟ برای یک زندگی پر از آسایش و آرامش و برای رشد معنوی و مادی. آسایشی که به حضور فعال خود افراد در جامعه وابسته است. ائمه اطهار(ع) بارها در بیانات‌شان تأمین امنیت را هم برای خود و هم برای دیگران مورد تأکید قرار داده‌اند. امام رضا(ع) می‌فرمایند: «لَیْسَ مِنّا مَنْ لَمْ یَأْمَنْ جارُهُ بَوائِقَهُ»؛ از ما نیست کسی که همسایه‌اش از شرّ او در امان نباشد. (عیون اخبارالرضا(ع)، ج۲، ص۲۴)

اینکه باید به امنیت هم‌نوعان خود و امنیت مخلوقات خداوند اهمیت دهیم و آن را ارزشمند بدانیم، یک اصل عقلی و مورد تأکید دین است. حضرت ابراهیم اولین عامل رشد در سرزمین مکه را امنیت می‌دانند، زیرا چیزی که جامعه را به حرکت می‌اندازد و ادامه تحرک را تضمین می‌کند، امنیت است.

کسانی که کار اقتصادی می‌کنند، رشد اقتصادی را در گرو امنیت می‌دانند و جامعه‌ای که می‌خواهد با تولید کالا و سرمایه‌گذاری خود را قدرتمند کند، اول باید امنیت تولید و سرمایه‌گذاری را تأمین کند. خداوند در سوره نحل، آیه 112 رشد اقتصادی را همراه با امنیت می‌آورد و می‌فرماید: «... منطقه‌ای را که امن و آرام و مطمئن بوده و همواره روزی‌اش به‌طور وافر از هر مکان فرا می‌رسیده است... .»

این نکته را هم باید اضافه کنیم که دینداری و اخلاق هم به امنیت نیاز دارند؛ یعنی باید امنیت جانی و مالی وجود داشته باشد تا انسان‌ها بتوانند دین‌دار باشند. خداوند در قرآن به این اصل اشاره می‌کند و در جواب کسانی که از ترس جان‌شان ایمان نمی‌آورند، می‌فرماید من امنیت شما را تأمین کرده‌ام، اما شما نمی‌دانید.

در آیه 57 سوره قصص آمده است: «آنها گفتند: «اگر هدايت را همراه تو پذيرا شويم، ما را از سرزمين‌مان مى‌ربايند.» آيا ما حرم امنى در اختيار آنها قرار نداديم كه ثمرات هرچيزى [از هر شهر و ديارى] به سوى آن آورده مى‌شود كه رزقى است از جانب ما؟! ولى بيشتر آنان نمى‌دانند.» در این آیه خداوند تأیید فرموده که دین‌داری هم به امنیت نیاز دارد.

به‌عبارتی جامعه‌ای که خواهان اصول اخلاقی است، باید امنیت آن‌ را تأمین کند و برای آن برنامه داشته باشد. مردم یک جامعه باید با امنیت اقتصادی، اخلاقی، نظامی و سیاسی آشنا شوند و خود را موظف به رعایت اصول آن کنند. به طور مسلم برخی از اقسام امنیت زمینه‌ای برای اقسام دیگر هستند؛ امنیت از نظر معنوی همیشه می‌تواند به تأمین امنیت مادی کمک کند.

برای نمونه، امنیت اخلاقی زمینه تأمین امنیت سیاسی و اقتصادی است. طمع نداشتن و حرص نزدن برای ثروت بیشتر، باعث می‌شود انسان‌ها از زیاده‌خواهی فاصله بگیرند و لطمه‌ای به سرمایه اقتصادی دیگران وارد نکنند.

بنابراین امنیت اخلاقی باید در جامعه زیاد شود تا انسان‌ها به جان، مال، آبرو و ناموس کسی طمع نکنند.

در این میان نمی‌شود کسی به امنیت دیگران اهمیت ندهد و از آن‌طرف امنیت اقتصادی، سیاسی و فرهنگی برای خود طلب کند. متأسفانه انسان‌ها در بسیاری از مسائل نقش خود را در نظر نمی‌گیرند که موجب می‌شود همیشه از دیگران متوقع باشد و این می‌تواند مشکلات زیادی ایجاد کند.