کاریکاتوری از مردم

قتل، خشونت، روابط خارج از عرف، تبلیغ سیگار و مصرف مشروبات الکلی و مواد مخدر و بسیاری از موارد دیگر مثل اصرار بر نشان دادن افراد دو جنسیتی، تنها بخشی از ناهنجاری‌هایی است که این روزها مدام در شبکه‌ نمایش خانگی مشاهده می‌شود. کیفیت محتواهای پخش شده در این گونه شبکه‌ها همیشه محل بحث عده زیادی از مخاطبان و کارشناسان بوده است و در ابتدای شکل‌گیری این بسترهای برخط که زیاد هم دور نیست، آرایش‌های غلیظ و شوخی‌های جنسی و... خط قرمزهایی بودند که شکسته می‌شدند و حال به نظر می‌رسد دیگر خط قرمزی وجود ندارد و نمایش صحنه‌های خشونت‌آمیز، قتل و جنایت، روابط خارج از عرف، صحنه‌های استعمال مواد مخدر و مشروبات الکلی و... به پای ثابت این مجموعه‌ها تبدیل شده است! صحنه‌هایی که صدای اعتراض مخاطبان را هم بلند کرده است. برای نمونه، یکی از کاربران فضای مجازی درباره نمایش صحنه‌های خشن می‌گوید: «از کی تاحالا در یک سریال خانگی باید به صورت کامل شاهد دست و پازدن یک فرد و جان دادنش باشیم و یا واقعا ما اینقدر سنگدل شده‌ایم که خیلی راحت باید بنشینیم و صحنه‌های پاشیدن خون از گلو و آتش زدن یک فرد را کنار زن و بچه خود مشاهده کنیم؟»

جالب است بدانیم که تنها نمایش صحنه استعمال مواد مخدر از بینی یا «اسنیف» در تولیدات خارجی سبب می‌شود که رده‌بندی سنی آن اثر پنج سال افزایش پیدا کند و دیگر نوجوانان و جوانان امکان مشاهده آن فیلم را نداشته باشند و این در حالی است که در سریالی، مانند ملکه گدایان، به راحتی چنین استعمالی را نمایش می‌دهند، سریالی که حتی کودکان هم مخاطب آن هستند!

یکی دیگر از موارد عجیب این روزهای شبکه‌های نمایش خانگی، پخش سریال «زخم کاری» است که با نمایش عریان خشونت و روابط نامشروع، سعی در جذب مخاطب دارد و بینندگان این مجموعه هر هفته باید منت کارگردان و تدوین‌گر و تهیه‌کننده آن را تحمل و حتی برخی اوقات با چند روز تأخیر قسمت جدید را مشاهده کنند. کارگردانی که از حذف صحنه‌های سریال خود و ممیزی خوردن آن به شدت طلبکار است و حتی تهدید به نمایش این اثر در شبکه‌های نمایش خانگی خارجی، مانند نتفلیکس می‌کند! کارگردانی که شاید اگر حمایت‌های مجموعه‌های دولتی از وی نبود، تا الآن هنوز درگیر ساخت اولین فیلم کوتاه خود بود؛ اما دست ‌تقدیر به گونه‌ای برایش رقم خورده است که با تجربه کم توانسته است هرسال یک فیلم بلند پرهزینه با بازیگران گران‌قیمت بسازد و حال که اسم و رسمی برای خود ساخته، چارچوب‌هایی که یک زمان رعایت می‌کرده است را مانع کار خود می‌داند! در حالی که این جوان به اصطلاح نخبه فرهنگی آیا نمی‌داند که شبکه‌های نمایش خانگی خارجی بیشتر به سانسور و پخش محتواها با رعایت فرهنگ هر کشور مقید هستند و نمونه‌های زیادی از سانسورهای فرهنگی و حتی سیاسی در این شبکه‌ها وجود دارد؟! سانسورهایی که نه صدای کارگردانی را در می‌آورد و نه صدای تدوین‌گر مجموعه را که مدعی شود هر قسمت را چندین بار تدوین می‌کنم؛ زیرا صاحب اثر نتفلیکس است و براساس سیاست‌های خود تصمیم می‌گیرد و نه باب میل کارگردان! حتی اگر بتوان در این شبکه محتوایی فارسی را نشان داد، با توجه به نبود کپی‌رایت در کشورمان و نبود مخاطب قانونی ایرانی برای نتفلیکس، پخش اثر ایرانی برای این شبکه و صاحبان اثر چقدر سود خواهد داشت که یک کارگردان بخواهد مخاطبان هموطن خود و بسترهای نمایش کشورمان را تهدید به رفتن کند! چنین مواردی سبب می‌شود این حرف‌ها و اظهارنظرها بیشتر جنبه شوخی پیدا کند و خود این افراد هم می‌دانند هوای تازه‌تری چشم انتظارشان در نتفلیکس نیست!

از نکات قابل توجه، علاقه نداشتن مخاطبان به نمایش چنین صحنه‌هایی در این آثار است. برای نمونه، در یکی از نظرات در توئیتر می بینیم: «یعنی چی اینقدر سیگار می‌‎کشید! اینقدر تقلید از آثار غربی نکنید! اگر بخواهیم اون‌ها رو ببینیم خوب می‌ریم اصل جنس رو نگاه می‌کنیم نه یک کپی ضعیف» یا در جای دیگر می‌خوانیم: «آقای کارگردان ما خودمون می‌فهمیم چی شد، نمی‌خواد همه صحنه‌ها رو کامل نشون بدی و ریز به ریز جزئیات رو بگی! همون از کنارشم رد بشی کافیه، بسه دیگه!»

نمایش خشونت و جنایت و ناهنجاری‌های اخلاقی امروزه در تولیدات شبکه نمایش خانگی جزء ستون‌های یک اثر شده ‌است و در نبود نظارت کافی روز به روز شاهد بدتر شدن این وضع خواهیم بود. همه ما می‌دانیم برچسب سنی زدن بر روی تولیدات راهکار درستی برای نمایش نیست، زیرا رده‌بندی‌های سنی هیچ وقت مورد توجه قرار نمی‌گیرند و از همه مهم‌تر تناسب نداشتن چنین صحنه‌هایی با جامعه ما نیازی به پخش آنها ایجاد نمی‌کند. یکی از کاربران فضای مجازی در این باره می‌نویسد: «نمی‌دونم چند درصد مردم جامعه ما معتاد هستند و بزهکار که در هر سریال نمایش خانگی همه آدم‌هایش یا معتادند یا دزدن یا قاچاقچی‌!»

نتفلیکس دنیایی پر از سانسور!

«نتفلیکس» غول پخش‌کننده محتوای اینترنتی مجبور است خط قرمزهای مختلف سیاسی و اخلاقی را رعایت کند. چندی قبل نتفلیکس تبلیغی از سریال جدید خود را منتشر کرد که در آن، شخصیتی در ماشین می‌نشیند و سیگاری روشن می‌کند و آن را از پنجره بیرون نگه می‌دارد و سیگار به بیننده درخشان نشان داده می‌شود! روز بعد شعبه نتفلیکس در ترکیه نسخه مخصوص آن کشور را منتشر کرد. در آن نسخه، شخصیتی که داخل ماشین می‌نشیند و دست خود را از پنجره بیرون می‌آورد یک تفاوت با نسخه اصلی دارد؛ دیگر خبری از سیگار نیست!

این اولین بار نبود که نتفلیکس مجبور به سانسور در ترکیه می‌شود. پیش از این نتفلیکس مجبور شده بود یکی دیگر از سریال‌های معروف خود را به دلیل نمایش تصاویر غیرعرف با فرهنگ و اخلاق ترکیه سانسور کند. این تغییرات ممکن است کوچک به نظر برسند، اما نشان می‌دهند نتفلیکس تلاش می‌کرد حتی جلوتر از مقرراتی باشد که در آینده‌ای دورتر در ترکیه با آن روبه‌ر‌و خواهد شد!

در ترکیه پیش از این اجازه داده شده بود که سرویس‌های پخش‌کننده محتوای اینترنتی خارج از قوانین سانسور این کشور که شورای عالی رادیو و تلویزیون ترکیه تعیین کرده بود، فعالیت کنند؛ اما بعد از مدتی تمامی این سرویس‌دهندگان مجبور شدند به قوانین بالادستی در ترکیه تن دهند و حال آنکه نتفلیکس خیلی پیشتر از اجبارش سعی می‌کرد دل مسئولان ترک را به دست بیاورد. نتفلیکس 1/5 میلیون مشترک در ترکیه دارد و برجسته‌ترین سرویس پخش‌کننده در ترکیه است.

اگر نتفلیکس بخواهد مجوز دریافت کند، باید قوانین شورای عالی رادیو و تلوزیون را رعایت کند. قوانینی که بیان می‌کنند برنامه‌های تولیدی نباید «مغایر با ارزش‌های ملی و اخلاقی جامعه» باشد، «استفاده از مواد اعتیادآور را تشویق کند»، «جرم و جنایت را امری پسندیده نشان دهند»، «ناپسند باشد» یا حتی به گونه‌ای باشند که زبان ترکی را نامناسب و سطح پایین نشان دهند و این زبان را مسخره کند. همانطور که می‌بینید این قوانین برای تفسیر باز هستند و خیلی کلی بیان شده‌اند و مبهم هستند. شورای ناظر بر تولیدکنندگان اینترنتی در ترکیه بسیاری از آثار پخش شده در شبکه‌های نمایش خانگی در این کشور را به دلیل نمایش مصرف مشروبات الکلی و صحنه‌های مغایر با اخلاق در این کشور جریمه کرده است. برای نمونه، یکی از سریال‌هایی که در آن یک زوج همجنسگرا وجود داشتند، با جریمه روبه‌رو شده است؛ بر اساس همان قوانینی در ترکیه که می‌گوید «این یک مدل رابطه برخلاف ارزش‌های ما» بوده است و به خانواده‌ها آسیب می‌رساند.

نه تنها در ترکیه، بلکه در سایر کشورها هم نتفلیکس باید خط قرمزهای مختلف سیاسی و اخلاقی را رعایت کند و با گسترش هرچه بیشتر این شبکه در جهان، درخواست‌های سانسور بیشتری را باید اعمال کند. گزارش سالانه این شبکه هم «سانسور» و هم «نیاز به تطبیق محتوا بر تفاوت‌های فرهنگی و زبانی خاص» را به عنوان نکات قابل توجه این شبکه ذکر کرده است و با متوقف شدن رشد مشترکان خود در ایالات متحده، این شرکت باید به طور قابل توجهی در خارج از کشور رشد کند تا سرمایه‌گذاران را راضی نگه دارد و در رقابت با سرویس‌های دیگر پیروز شود.

هند یکی دیگر از کشورهایی است که نتفلیکس در آن درگیر بحث‌هایی پیرامون مقررات و سانسور شده است. در سال 2017، این شرکت فیلم «خدایان خشمگین هند» را به بینندگانش نمایش داد، فیلمی که در سینماهای هند به صورت سانسور شده برای جلوگیری از توهین به حساسیت‌های مذهبی اکران شده بود و نتفلیکس هم این فیلم را با سانسور پخش کرد، هرچند در نهایت فیلم بدون سانسور هم منتشر شد و این شرکت درگیر دعواهای حقوقی در هند شد. نماینده نتفلیکس در یک مصاحبه تلفنی گفت، این شرکت در سه پرونده قضایی در هند معرفی شده است که در آن عموم مردم خواستار تنظیم خدمات پخش در نتفلیکس، مانند سینماهای هند شده‌اند که نظارت بر محتواهای دولتی و دارای محدودیت سنی باشد.

نتفلیکس یک قرارداد داوطلبانه در هند امضا کرده است و قول داده محتوایی را که «عمداً و بدخواهانه» موجب خشم ادیان یا توهین به پرچم ملی هند می‌شود، نشان ندهد. آدریان شهباز، مدیر تحقیقات فناوری و دموکراسی در مؤسسه تحقیقاتی خانه آزادی می‌گوید، با حرکت نتفلیکس به کشورهایی با فرهنگ‌ها و قوانین سیاسی متفاوت، ما شاهد تعارض‌های بیشتری خواهیم بود. به احتمال زیاد اگر دولتی بخواهد نمایشی را سانسور کند، نتفلیکس خیلی سریع آن کار را انجام خواهد داد؛ همانطور که نتفلیکس سال گذشته این کار را پس از درخواست دولت عربستان سعودی برای مسدود کردن یک قسمت از نمایش کمدی «اقدام میهن‌پرستانه با حسن مینحاج» که از محمدبن‌سلمان انتقاد کرده بود، انجام داد.

شورای عالی رادیو و تلویزیون ترکیه در مورد درخواست‌های سانسور خود می‌گوید «هدف ما محافظت از کودکان در برابر محتوایی است که ممکن است برای سن آنها نامناسب باشد، در حالی که اطمینان می‌دهیم همه بینندگان می‌توانند به تماشای نمایش‌ها و فیلم‌های دلخواه خود ادامه دهند.»

الکس مارشال‌