مبانی دینی عمل سیاسی

رفتارشناسی علما و فقهای شیعه در طول تاریخ پرافتخار آن نشان‌دهنده یک حقیقت متعالی است و آن، توجه ایشان به اهداف و مقاصد شریعت در مسیر مصالحه یا مبارزه است. بررسی اندیشه و آرای سیدمحمدکاظم یزدی نیز همین امر را نشان می‌دهد. نامه‌های سید یزدی به علمای تهران سراسر توجه دادن آنان به مواظبت از اهداف شریعت است. حفظ دین، نفوس و مال مسلمانان علاوه بر حفظ کیان کشور اسلامی، حفظ نظام جامعه اسلامی و حفظ استقلال مسلمانان از مهم‌ترین اهدافی است که سید بر آنها تأکید داشته است. در همین راستا، وظایف عالمان دینی را نیز تلاش برای رسیدن به برخی از این اهداف و تخطی نکردن از آنها دانسته است. در این مطلب به چند مقصد و هدف از اهداف و مقاصد شریعت‌محور وی اشاره می‌شود.

یک- حفظ دین: مرحوم سیدیزدی حفظ دین را از وظایف خاصه عالمان دینی دانسته و در این راستا وظایفی، همچون تبلیغ و ترویج دین را موجب «تقویت شرع و اعتلای کلمه‌الله» ⁽¹⁾ می‌داند. همچنین اجرای قوانین شریعت را تبلیغ عملی دین ذکر می‌کند. به تعبیر سید، «اجرای قوانین شریعت با ملاحظه جهات و موجباب صلاح و صیانت دین و دماء مسلمین»⁽²⁾ از وظایف عالمان ربانی است. وظیفه مهم دیگر علما از منظر وی، حفظ عقاید مردم⁽³⁾ است؛ چرا که آنان با آگاهی از خطرات و عقاید دشمن می‌توانند با گفتار و نوشتار عقاید عامه را محافظت کرده و به مردم گوشزد کنند که کدام یک از عقاید صحیح و کدام یک باطل است. البته تنها آگاهی دادن به مردم که چنین عقایدی باطل است کافی نیست، بلکه باید به گونه‌ای زیبا به آنها پاسخ دهند و به اصطلاح سید دفع کفریات هم امر بسیار مهمی است که جز از عهده عالمان از کسی ساخته نیست.

دو- حفظ و صیانت از دماء مسلمین: به اعتقاد سید صیانت و محافظت از دماء مسلمین نیز از مقاصد شریعت است و بر همین اساس حرمت مسلمان وظیفه آحاد مسلمین است. سید در بسیاری از نامه‌های خود خطاب به علما و مردم مراقبت از دماء مسلمین را متذکر شده است. ایشان همچنین از صدور فتوا یا حکمی برخلاف مشروطه به همین دلیل اجتناب کرده و علما را نیز به احتیاط در برخوردها و دوری از آنچه این اصل مهم را در مخاطره قرار می‌دهد، فرا می‌خواند. به اعتقاد سیدیزدی وجود نظم حتی با حفظ پادشاهی مستبد، از هرج و مرجی که به ریختن خون مسلمانان منجر شود، بهتر است.

سه- حفظ امنیت و آرامش کشور اسلامی: یکی از اصطلاحاتی که سید در نامه‌ها و نوشته‌های خود آن را زیاد به کار برده است، اصطلاح «تواتر ناملایمات» است. ایشان در نامه‌های خود علما را موظف دانسته‌اند که به همین دلیل مردم را به آرامش دعوت کنند و با هرج و مرج و آشوب، امنیت جامعه اسلامی را بر هم نزنند. امنیت و آرامش جامعه مسلمین زیربنای تحقق سایر اهداف بلند اسلامی است که همواره در عمق نگاه و اندیشه علما و فقها قرار داشته است.

چهار- استقلال کشور اسلامی: واهمه مستعمره شدن یا از هم پاشیده شدن کشور اسلامی نیز سید را از اتخاذ تصمیمات عجولانه باز می‌داشت. وی همواره موضوع ضرورت استقلال جوامع اسلامی را به مردم، علما و حاکمان متذکر می‌شد.

منابع در دفتر نشریه موجود می‌باشد.