شرح بندگی

سال حسن حسن‌زاده آملی در سال1307 شمسی در روستای «ایرا» از توابع بخش لاریجان آمل دیده به جهان گشود. در شش سالگی خواندن و نوشتن را در مکتب‌خانه آموخت و در سال ۱۳۲۳ش دروس حوزوی را آغاز کرد. ادبیات عربی و درس‌های مقدماتی را در آمل از محمد غروی، عزیزالله طبرسی، احمد اعتمادی، عبدالله اشراقی، ابوالقاسم رجائی، میرزا ابوالقاسم فرسی و دیگران آموخت. همزمان چند کتاب از درس‌های مقدمات حوزوی را تدریس کرد. وی همزمان با اتمام دروس مقدماتی حوزه، لباس روحانیت پوشید و در ۲۲ سالگی، در شهریور ۱۳۲۹ش برای ادامه تحصیل، وارد تهران شد. سیداحمد لواسانی، یکی از استادان او در تهران بوده و حسن‌زاده، بخش‌هایی از کتاب‌های «شرح لمعه» و «قوانین الاصول» را از وی آموخت.

علامه حسن‌زاده در تهران در درس علامه شعرانی شرکت کرد و علوم بسیاری از جمله فقه، اصول، فلسفه، تفسیر، ریاضی، هیئت، نجوم، و طب را از ایشان آموخت. ایشان از علامه شعرانی اجازه اجتهاد و اجازه نقل حدیث دریافت و با راهنمایی وی، در دروس آیت‌الله سیدابوالحسن رفیعی قزوینی شرکت کرد. حسن‌زاده، ۱۱سال در درس فلسفه و تفسیر مهدی الهی‌قمشه‌ای شرکت کرد. تا جایی‌ که استاد قمشه‌ای بر دیوان شعر حسن‌زاده مقدمه نوشته است. حسن‌زاده در درس خارج فقه آیت‌الله محمدتقی آملی فلسفه شیخ محمدحسین فاضل تونی شرکت کرد و علوم بسیاری را از این استاد بزرگ فراگرفت. همچنین بخشی از شفای ابوعلی سینا را نزد میرزا احمد آشتیانی خواند. علامه در سال ۱۳۴۲ش از تهران به قم رفت و به مدت ۱۷ سال در دروس علامه طباطبایی، برادر علامه و سیدمحمدحسن الهی حاضر شد. استاد دیگر او سیدمهدی قاضی طباطبایی، فرزند سید علی قاضی بود که در علوم غریبه و حکمت و عرفان، شهره بود. حسن‌زاده پس از سکونت در قم، ۱۴ دوره شرح منظومه، چهار دوره اشارات، یک دوره اسفار اربعه، و چهار دوره شرح فصوص قیصری را تدریس کرده است. شرح تمهید و مصباح الانس نیز از جمله تدریس‌های اوست. او همچنین حدود ۱۷ سال دروس ریاضیات، هیئت، وقت و قبله را درس داد؛ در این سال‌ها شاگردان زیادی را تربیت کرد که برخی از آنان حضرات آیات مهدی شب‌زنده‌دار، سیدمحمدرضا مدرسی یزدی، اسماعیل منصوری لاریجانی، داوود صمدی آملی، حسن رمضانی، مهدی احدی، سیدیدالله یزدان‌پناه، نورالله طبرسی و سیدحسن شجاعی کیاسری هستند که هر کدام نور راه معرفتند. علامه حسن‌زاده آملی، آثاری در زمینه‌های فقه، فلسفه، اخلاق، عرفان، حکمت دینی، کلام، ریاضیات، نجوم، ادبیات عربی و فارسی، علوم طبیعی، طب قدیم، علوم غریبه و باطنی نوشته، اما عمده آثار و اندیشه‌های او بر محور قرآن، فلسفه و عرفان است.  مسلماً علامه حسن‌زاده آملی شخصیتی مؤمن و انقلابی بود که بیانات و مصادراتش با پشتوانه علمی و بصیرت مکتبی صورت می‌گرفت. معرفت و اخلاق در این عالم وارسته در اوج بود و هیچ‌گاه کلامی را بدون توجه به مفهوم وسیعش به‌کار نمی‌برد. از این جهت است که مواضع سیاسی و انقلابی او مورد توجه خاص و عام قرار گرفت. جملاتی که ایشان در مورد انقلاب، شهدا و رهبر معظم انقلاب بیان داشتند؛ مانند نوری است که می‌تواند شب تاریک ذهن و قلب را به روزی روشن و گرمابخش تبدیل کند.