دشمن‌شناسی، رزق معنوی

«زیارت عاشورا» مضامینی دارد که همانند خورشیدی، تاریکی جهل را کنار می‌زند و راه رسیدن به خداوند را روشن می‌کند. اینکه بسیاری از علما بارها مداومت بر خواندن این زیارت را سفارش کرده‌اند، هم به‌دلیل این مضامین است و هم به‌دلیل اینکه هر روز باید موضع و نسبت خود را با مفاهیم آن مشخص کنیم. نباید فراموش کنیم وظایفی داریم و باید با راهنمایی این زیارت و ادعیه‌هایی که از طریق اهل بیت(ع) به ما رسیده است، تکالیف‌مان را انجام دهیم. مگر نه اینکه دشمنان دین و انسانیت هر لحظه برای خاموش کردن نور ایمان در قلوب انسان‌ها تلاش می‌کنند و روزی نیست که دشمنی و دسیسه‌چینی‌شان را تعطیل کنند؟ در مقابل اگر متوجه شرایط خود و دنیای‌مان نباشیم در برابر این هجمه‌ها(گاهی بدون آنکه متوجه شویم) مغلوب می‌شویم. البته فراموش نکنیم ایمان و تقوا و عمل صالح باید روزی‌مان شود. دشمن‌شناسی باید رزق ما باشد و هر لحظه احتیاج‌مان به آن زیادتر شود.
عبارتی در زیارت عاشورا آمده است که از این رزق می‌گوید و ما آن ‌را از خداوند طلب می‌کنیم. در این فراز از خداوند معرفت و شناخت اهل بیت(ع) و دشمنان ایشان را می‌خواهیم و می‌گوییم: «فَاَسْئَلُ اللَّهَ الَّذی اَکْرَمَنی بِمَعْرِفَتِکُمْ وَ مَعْرِفَةِ اَوْلِیاَّئِکُمْ وَ رَزَقَنِی الْبَراَّئَةَ مِنْ اَعْداَّئِکُمْ...»؛ و درخواست کنم از خدایی که مرا گرامی داشت به ‌وسیله معرفت شما و معرفت دوستان‌تان و همیشه بیزاری از دشمنان شما را روزی من فرماید... . راغب در المفردات می‌گوید: «رزق در لغت به معنی عطا و بخشش مستمر است.» همچنین علامه طباطبایی می‌گوید: «رزق در اصطلاح به هر چیزی ‌که مایه دوام حیات مخلوقات زنده است، گویند. در واقع رزق موهبت و بخششی است از ناحیه خدای متعال به بندگانش، بدون اینکه استحقاق آن را داشته باشند.»(المیزان، ج ۳، ص ۱۳۷) شاید بتوانیم «استحقاق» را در دشمن‌شناسی، همان «عدم توانایی» بدانیم که مستحقیم خداوند آن ‌را به ما عطا بفرماید؛ زیرا بسیاری از اوقات ما نمی‌توانیم دشمنان حقیقی خدا، اهل بیت(ع) و دشمنان خودمان را از دوستان‌مان تشخیص دهیم؛ زیرا دشمن مکار است و همیشه با مکر جلو می‌آید. در قرآن کریم و روایات اهل بیت(ع) اشارات متعددی به دشمن شده که هم آنها را معرفی می‌کند و هم از ما می‌خواهد آنها را بشناسیم. در قرآن کلمات مرتبط با دشمن «عدو، مکر، کید، خدع، نفاق» دیده می‌شود.
عداوت آن است که در ظاهر دشمنی‌اش را نشان می‌دهد، طوری‌که رفتارهای او آزاردهنده است. مکر آن است که دائم در حال نیرنگ زدن و به‌کارگیری خدعه است. به بیان استاد مصطفی مراغی: «مکر در اصل تدبیر مخفی است که مکر شده را نسبت به آنچه که گمان نمی‌کرد می‌کشاند و غالبا در تدبیر سوء و ناپسند به کار می‌رود.» کید یعنی دشمن دائماً در تلاش است برای حیله و نیرنگ که حالتی غیرعامدانه ندارد و همیشه آگاهانه و با نیت دشمنی است. خدع هم آن است که با پنهان کردن خود دشمنی می‌کند، مؤمنان را فریب داده و علیه آنان اقداماتی انجام می‌دهد که آنها را از سر راه بردارد. نفاق نیز آن است که در لباس دوست، دشمنی کند و مرموزانه در جامعه ایمانی وارد شود. در مورد دشمن و مشتقات آن که کافران نیز جزءشان هستند، بیش از هزار آیه در قرآن داریم؛ آیاتی برای هموار کردن راه دشمن‌شناسی.
مهم‌ترین وظیفه مؤمنان شناخت دشمنان حقیقی است و دفع شرارت آنها، زیرا تمام تلاش دشمن این است که ما را از معارف دین و آگاهی‌هایی که در این زمینه وجود دارد، دور کند و به سمت خود بکشد. کار دشمن این است که زشتی‌ها را زیبا و زیبایی‌ها را زشت نشان دهد. دشمن طوری به اهل تقوا حمله معنوی و شخصیتی می‌کند که کم توان شده و دین‌مداری و رعایت آداب دینی را باعث سرشکستگی خود بدانند. دشمن به رفتارهای دینی، مناسک دینی، آداب اخلاقی که باعث آرامش فرد و جامعه می‌شود، وحدت، عدالت، دوستی، محبت و هر چیز زیبایی در بندگان خدا حمله می‌کند و با توسل به هر چیزی‌ که بتواند با آن اهل تقوا را تحقیر کند و ناامیدشان کند، سعی دارد در راه رسیدن بندگان به ‌خدا سدی محکم ایجاد کند. در این میان، اهل تقوا باید آشکارا در محبت ورزیدن به خدا و اهل بیت(ع) و برائت از دشمنان تلاش کنند. اهل تقوا باید در مقابل حیله‌های دشمن تدابیر مختلفی داشته باشند و اگر می‌خواهند دشمن‌شناس شوند، باید به دستورات قرآن و اهل بیت(ع) مراجعه کنند. آیات و روایات در این موضوع تذکرات متعددی دارند و به‌وضوح نقشه راه مقابله با دشمنان را برای ما طراحی کرده‌اند. امیرالمؤمنین علی(ع) می‌فرمایند: «دشمن طرح‌های مکارانه دارد؛ ولی شما هیچ‌گونه برنامه‌ای جهت خنثی‌سازی طرح‌های آنان ندارید، به محدوده‌های تحت اختیار شما حمله می‌کنند و آنها را تصرف می‌کنند و شما ناراحت نمی‌شوید، دشمن در مبارزه با شما به خواب نمی‌رود؛ ولی شما در غفلت و فراموش‌کاری هستید. به‌خدا سوگند چنین افرادی (بی‌برنامه و بی‌تفاوت و غافل) شکست خورده و مغلوبند.»(نهج‌البلاغه، صبحی صالح، خطبه 34) دشمن‌شناسی نه‌تنها رزق است؛ بلکه توان مقابله با آن در هر لحظه و ساعت عمر نیز باید روزی مؤمنان شود.