فقط یک درصد

بر اساس اعلام فائو در سال 1997، منابع آب زیرزمینی در آسیا به مرحله بحران رسید و در خاورمیانه نیز به دلیل برداشت بی‌رویه، پوسته سطح آب زیرزمینی با افت شدیدی مواجه شد که در نهایت کشورهای خاورمیانه را با بحران خشکسالی مواجه کرد. این در حالی است که در خاورمیانه به دلیل موقعیت راهبردی، موضوع آب بیش از سایر کشورها اهمیت پیدا می‌کند. از این ‌رو در دو دهه اخیر، صاحب‌نظران برای رفع بحران روی چهار رودخانه این منطقه (دجله و فرات، نیل و رود اردن) تمرکز کرده‌اند.

تنش آبی در حوزه خلیج‌فارس
کشورهای حوزه خلیج‌فارس، منابع آب سطحی و زیرزمینی مشترکی دارند؛ از این ‌رو اشتراک در منابع آبی، موجب تنش و درگیری میان بیشتر این کشورها شده است. کشورهای نفت‌خیز عربی نظیر کویت، قطر، عربستان و امارات متحده عربی جزء کشورهایی هستند که در سطح دنیا کمترین منابع آب سرانه را دارند؛ چراکه اغلب، از تمام آب‌خانه‌های زیرزمینی استفاده کرده‌اند و برای رفع نیازهای آتی نیز منابع جدیدی در اختیار ندارند.
آب‌شیرین‌کن‌های بحران‎‌‌آفرین
در همین راستا با افزایش تنش آبی و گستردگی خشکسالی در خاورمیانه، کشورهای حوزه خلیج‌فارس به شکل گسترده، به شیرین کردن آب دریا دست زده‌اند، تا جایی که 60 درصد از ظرفیت نمک‌زدایی و شیرین کردن آب دریا در جهان، در خلیج‌فارس متمرکز است که از این مقدار 30 درصد ظرفیت سهم کشور عربستان است. به‌عبارت ‌دیگر، عربستان به ‌تنهایی ظرفیتی معادل 30 درصد از شیرین کردن آب در جهان را به خود اختصاص داده؛ اما همچنان با کسری منابع آبی مواجه است و بعد از آن کشور کویت، به دومین واردکننده آب آشامیدنی در این حوزه ژئوپلیتیکی تبدیل‌ شده است.

بی‌اعتمادی
به‌طورکلی، مسئله آب در خاورمیانه، با چند واقعیت انکارناپذیر مواجه است. از یک ‌سو منطقه خاورمیانه جزء مناطق کم آب دنیا به شمار می‌آید و با توجه به اینکه بالاترین میزان رشد جمعیت جهان را دارد، مصرف آب روبه گسترش است. از سوی دیگر، با پایین رفتن سطح آب‌های زیرزمینی و بالا رفتن میزان نمک آب‌های موجود و آلودگی روزافزون آنها مسئله آب به یکی از چالش‌های جدی و خطرناک منطقه تبدیل‌ شده است. از این ‌رو می‌توان گفت، فقدان موافقت‌نامه‌های چندجانبه یا دوجانبه جامع در مورد تخصیص و بهره‌برداری از آب، موجب شده است تا کشورهای خاورمیانه عمدتاً به بی‌اعتمادی سیاسی در مفهوم وسیع‌تر و نیز به فقدان نسبی همکاری اقتصادی در منطقه مربوط به خود برسند.

فقط یک درصد
در این میان یادآوری این نکته اهمیت دارد که هرچند این مسئله قابل‌تحریک است؛ اما کنترل منابع آب تنها یکی از ابزارهای متعدد معامله سیاسی است. در حالی ‌که درصد مالکیت و نصيب آب در خاورمیانه بخش عربی، بسیار پایین است و سرانه آب در این کشورها، هر نفر ۱۷۴۴ مترمکعب و میانگین جهانی آب هر نفر، به ۱۲۹۰۰ مترمکعب در سال می‌رسد. این امر در شرایطی در حال وقوع است که کشورهای عربی تنها 1 درصد از کل آب‌های جهان را در اختیار دارند و پیش‌بینی می‌شود تا دهه دیگر این رقم به 0/75 درصد برسد؛ درحالی‌که از نظر مساحت این منطقه 10 درصد مساحت دنیا را اشغال کرده است.

نتیجه اینکه...
جدی بودن بحران آب در خاورمیانه، به‌گونه‌ای است که در ۲۰ سال آینده بسیاری از کشورهای منطقه قادر نخواهند بود آب مورد نیاز کشاورزی، صنعتی، آشامیدنی و دیگر مصارف خود را تأمین کنند. امروزه بیش از ۲۶ کشور در جهان با جمعیتی معادل ۲۳۲ میلیون نفر با بحران کم‌آبی مواجه هستند که از این تعداد ۹ کشور در خاورمیانه قرار دارند. از این ‌رو، چگونگی بهره‌برداری از آب، به بستر مناقشات احتمالی در منطقه تبدیل‌ شده است. جدی‌ترین مناقشات در حوزه‌های رودهای اردن و لیتانی وجود دارد. جایی که سه جنگ متوالی بر سر آب بین اعراب و رژیم صهیونیستی به وقوع پیوسته است.