استثمارگر بدون رقیب

انگلیسی‌ها هر چند پس از اسپانیایی‌ها، پرتغالی‌ها و فرانسوی‌ها وارد ماجرای استعمارگری شدند، اما خیلی زود گستره نفوذ و اشغالگری خود را در سراسر جهان گستراندند. گام‌های ابتدایی استعمار انگلیس در آمریکای شمالی برداشته شد؛ امّا سفرهای اکتشافی کشتی‌های انگلیسی به قاره آمریکا، جز ورود به چندین مستعمره‌نشین در سواحل غربی آمریکا نتیجه‌ای نداشت؛ به‌ویژه آنکه اسپانیایی‌های پیشگام در این زمینه، سرزمین‌های ثروتمندی را فتح کرده بودند و به ‌شدّت از آنها محافظت می‌کردند. با این حال، انگلیسی‌ها به مرور بخش‌های زیادی از کانادا را تصرّف کردند و سال‌ها بعد توانستند بر سواحل شرقی سرزمین آمریکا تسلط یابند و ایالت‌هایی را در آنجا از آن خود کنند و بر رقبای اسپانیایی، فرانسوی و هلندی خود غلبه کرده و به قدرت بدون رقیب آمریکای شمالی بدل شوند. با ورود به قرن هجدهم، تغییر اساسی در تمرکز امپراتوری بریتانیا از نیمکره غربی به نیمکره شرقی رخ داد و همزمان با کاهش نفوذ این کشور در آمریکای شمالی، شاهد افزایش حضور و نفوذش در شرق، به‌ویژه در هندوستان هستیم. هندوستان، برای انگلستان یک منبع ثروت بی‌کران بود. آنها از هندوستان گندم، جو، پنبه و برنج و همچنین طلا، یاقوت، زمرد، الماس و... به انگلستان صادر می‌کردند. با اینکه بریتانیا سیزده مستعمره مهم خود را پس از استقلال آمریکا در سال ۱۷۸۳م از دست داد؛ امّا گسترش مستعمرات در آسیا، آفریقا و اقیانوسّیه و پیروزی بر ناپلئون در سال ۱۸۱۵م، بریتانیا را برای بیش از یک قرن به قدرت بلامنازع جهان تبدیل کرد و به آن کشور امکان داد، بیش از پیش حیطه قدرت خود را در جهان بگستراند. در این دوران، برخی از مستعمرات بریتانیا که جمعیت آنها مهاجر سفیدپوست بود، خودمختاری نسبی دریافت کردند و برخی از آنان به قلمروهای بریتانیا تبدیل شدند. به واقع، انگلستان توانست اسپانیا را در قرن 16، هلند را در قرن 17 و فرانسه را در قرن 18 میلادی پشت سر بگذارد و با تکیه بر قدرت نیروی دریایی، برتری خود را در جهان تحمیل کند. در سال 1885م، با برگزاری نشست برلین، هجوم برای فتح آفریقا از سوی کشورهای استعمارگر آغاز شد. در این دوره، شاهد حضور سلطه‌طلبانه گسترده انگلیسی‌ها در قاره سیاه هستیم. امپریالیسم بریتانیا در مسابقه برای تصرّف نواحی امید بخش و مناطق استراتژیکی مهم پیروز شد و 12/200/000 کیلومتر مربع از اراضی آفریقا را گرفت. بریتانیا در آغاز سده بیستم، بزرگ‎ترین امپراتوری استعماری جهان بود و در سال 1900، مساحت کل مستعمرات و سرزمین‌های وابسته به بریتانیا، 109 برابر مساحت سرزمین اصلی بریتانیا و جمعیت آنها 8/8 برابر جمعیت این کشور بود. بریتانیا 9/44 درصد مستعمرات جهان را در اختیار داشت.