بررسی و تحلیل زندگانی بزرگان و شخصیتها اثر عمیقی در شکلگیری کنشها و واکنشهای انسان خواهد داشت. از جمله شخصیتهایی که میتواند برای جهانیان و بهویژه آزادگان اسوه و الگوی درخشان باشد، وجود مقدس حضرت زينب کبری(س) است. ابعاد شخصیت حضرت زینب(س) از جهات گوناگون شایسته تحلیل و بررسی است. از القابی که فرهیختگان به حضرت دادهاند تا حدودی میتوان به عظمت شخصیت ایشان پی برد. زینب(س) از کودکی در دامن رسولالله (ص) رشد کرده و دوران نوجوانی و جوانی را در مكتب امیرمؤمنان(ع) و زهرای اطهر(س) پرورش یافته است. زینب در بوتههای دشوار فراز و نشیب زندگی آبدیده شده و با صبر و صلابت آشنایی دیرینه دارد و با همین سابقه وارد ماجرای کربلا و دوران اسارت میشود. زینب در ماجرای کربلا چنان شخصیت متعالی و برجستهای از خود نشان داد که هر انسان آزادهای را به تحسين و تعظیم واداشت. آری! زینب قلهای بلند در بحری بیکران است وهم اوست که آن خطابههای پرشور و حماسی را در کوفه و شام ایراد میکند و هم اوست که دیواره سکوت را شکسته و موجآفرین میشود و جریان تاریخ را دگرگون میکند.
سیره سیاسی زینب کبری(س)
بعد از شهادت امام حسین(ع) شخصیت اجتماعی و سیاسی حضرت زینب(س) تجلی خاص یافت. تحلیل ویژهای که نخبگان از شخصیت زینب (س) دارند، خیرهکننده است. ادیب فاضل حسن قاسم در کتاب «السيده زینب» مینویسد: «سیده زینب طاهر، پاک و منزه و دارای شریفترین نسب و بزرگوارترین حسب است. کاملترین نفس و پاکترین قلب است. آثارش آشکار و واضح است. رمز حق و حقيقت در جلو چشمش آشکارا بود. رمز شجاعت و رمز مروت و فصاحت در زبان و بیان نیرومند، نمونه بارز زهد و ورع و عفاف و شهامت بود. و این ویژگیها و سیمای او برای همگان میدرخشد و عبرت خواهد بود.» همچنین در بخش دیگری مینویسد: «اگر در جستوجوی زنان شهير و باشخصیت باشیم، زينب سرور آنان است و اگر درصدد برشمردن فضایل باشی، از وفا و سخاوت و صدق و صفا و شجاعت و و معرفت و عبادت و الهامبخش بودن و زهادت، پس زینب بهترین مثال برای فضیلت است، به تمام مظاهر آن!» زینب(س) در عصر خود، بر تمام جریانهای سیاسی و تبلیغی تسلط کامل داشت و این اندازه احاطه و اشراف بر جو سیاسی زمانه خود، مانع از استبداد امویان میشد. زینبِ کبری(س) که همواره در تلاش برای بالا بردن سطح آگاهی مردم بود، رویارویی اسلام اصیل و اسلام دروغین را مواجهه اسلام و کفر میدانست و در این منظر، حقایق تاریخی را آشکارمیکرد.
خطبه، میدان جهاد
در همین راستا، روزی حضرت زينب(س) در مدینه خطبهای ایراد فرمود که در آن مردم را به قیام برای خونخواهی شهدای کربلا دعوت کرد. وقتی حاکم مدينه مطلع شد، به یزید نامه نوشت و مطلب را چنین به اطلاع او رساند: «همانا که وجود او (زینب) در میان مردم مدینه اذهان را میآشوبد. او زنی سخنور، عاقل و خردمند است و عزم کرده تا با هوادارانش انتقام خون حسین را بگیرد.» يزيد به او دستور داد میان حضرت زینب(س) و مردم مدينه جدایی بیندازد. او نیز به آن حضرت اعلام کرد، از مدینه خارج شود و در هر جای دیگری که مایل است، زندگی کند.
تاریخ گواه این است که خطبههای حضرت زینب(س) به تعبیر رهبر معظم انقلاب «جهاد تبیین» بود؛ بهعبارتدیگر با شهادت حسینبنعلی(ع) رسالت زینبـ که همانا روشن کردن حقیقت عاشورا بودـ آغاز شد و حضرت با خطبههای بلند و فاخر در شام و دستگاه طاغوتی یزید برای تبیین قیام امام حسین(ع) کوشید؛ از این رو «جهاد تبیین» موضوعی است که ماههای اخیر در بیانات حضرت آیتالله خامنهای بارها مورد تأکید و اشاره قرار گرفته است و رهبر فرزانه انقلاب اسلامی ابعاد مختلف آن را توصیف کردهاند. ایشان فرمودهاند: «جهاد تبیین یک فریضه است. «جهاد تبیین» یک فریضه قطعی و یک فریضه فوری است و هرکسی که میتواند[باید اقدام کند].»