پیام تلخ

به اعتقاد برخی کارشناسان حوزه سینما و تلویزیون، باید انتظار داشت آنچه بر روی پرده نقره‌ای سینما یا در قاب جادویی تلویزیون نمایش داده می‌شود، پس از آن در جامعه خلق شود و این قطعاً مسئولیت نویسندگان فیلمنامه و کارگردانان را بیشتر می‌کند؛ این موضوع، نکته‌ای است که کارشناسانی، همچون دکتر مجید شاه‌حسینی، مدرس و منتقد صاحب‌نظر سینما بر آن تأکید می‌کنند. بنابراین، اگر شما غیرت و عزت و غرور ملی را در فیلمنامه‌ها و آثار هنری خود به نمایش بگذارید، آن را در دل مردم خود، به ویژه نسل نوجوان و جوان می‌کارید؛ اما برعکس اگر نسبت به این مفاهیم بی‌توجه بوده و به آنها اهمیت ندهیم و آثارمان خالی از این موضوعات باشد، نمی‌توانیم توقع این را داشته باشیم که پس از این، جامعه نسبت به این مسائل حساس باشد.
مدتی است سریالی با نام «تمام رخ» روی آنتن شبکه سوم سیما رفته و هر شب پخش می‌شود؛ سریالی امنیتی با موضوع تحریم داروی ایران.
«تمام رخ» با فیلمنامه‌ای خوب و منسجم آغاز شد، از هنرپیشه‌های توانمند و قدیمی نیز بهره گرفت و به دلیل قصه جذاب و بازیگران خوب و کارگردانی مطلوب، توانست از همان ابتدا جا پای خود را در میان مخاطبان سفت کرده و بسیاری را به دنبال کردن سریال ترغیب کند. داستان حول شخصیت یک دکتر داروساز می‌چرخد؛ داروسازی که به دلیل برنامه‌ریزی مقدماتی برای یک سفر کاری به فرانسه، در دام یک ماجرای امنیتی و جاسوسی می‌افتد. این داروساز در شرکتی کار می‌کند که درصدد راه‌اندازی خط تولید و عرضه واکسن بومی کروناست؛ هر چند این موضوع را چند بار در سریال تکرار می‌کنند، اما چندان عزمی برای ساخت این واکسن دیده نمی‌شود.

دانشمند طمع‌کار و ساده‌لوح؟!
تا اینجای کار، اشکال خاصی به محتوای فیلمنامه وارد نیست، اما آنچه مورد نقد جدی قرار دارد، این است که در طول این مدت، برخی متخصصانی که در این سریال نقش برجسته‌ای داشته و اتفاقاً به اصرار خود فیلمنامه در محوریت پروژه واکسن‌سازی قرار دارند، به گونه‌ای شخصیت‌پردازی شده‌اند که یا فرصت‌طلب و کلاهبردار هستند و می‌خواهند از رفیق خود باج‌گیری کنند یا مانند «پیمان» فردی ساده‌لوح و به قول معروف «بی‌جنبه» هستند که نه تنها به اخلاق و خانواده پایبند نیستند، بلکه موضوعات ملی و دارویی کشور نیز برای‌شان در اولویت نیست و به سادگی و با خوش‌خیالی، آنها را در دسترس دشمن قرار می‌دهند. شاید در پاسخ به این نقد گفته شود که موضوع اصلی فیلم، بخش امنیتی آن است؛ اما در پاسخ باید این نکته را یادآوری کنیم که قرار است چه نتیجه‌ای از این سریال گرفته شود؟ هر چند ممکن است پس از این، اتفاقاتی رخ دهد که بتواند تا حدی نقدهای وارده را برطرف کند، اما حداقل تا اینجای فیلم هیچ نشانی از یک متخصص متعهد نسبت به موضوعات اصلی کشور، در داستان وجود ندارد که با شخصیت‌پردازی او، مردم به دانشمندان خود امیدوار شوند! این در حالی است که اگر جست‌وجوی اندکی در تاریخ سینمای کشورهای گوناگون داشته باشیم، متوجه خواهیم شد که سر بزنگاه‌ها، این سینما و تلویزیون بوده است که برای تبیین بسیاری از مسائل مهم روز این کشورها، امیدوار کردن جامعه یا حتی آماده کردن مردم برای جنگ به میدان پا می‌گذارد.

سریال امنیتی، با یک ملاحظه مهم
بدون شک، در حال حاضر سریال‌های امنیتی یکی از جدی‌ترین ژانرهای مورد نیاز برای تولیدات تلویزیونی است؛ اما به شرط آنکه در این ژانر برخی از نکات ریز، اما مهم رعایت شود؛ برای نمونه، سریال «گاندو» هر چند از خیانت برخی افراد به کشور پرده بر می‌داشت، اما قهرمانی، مانند «محمد» در آن نقش‌آفرینی می‌کرد که همه را به آینده کشور امیدوار می‌کرد؛ در واقع، مخاطب با خود می‌گفت، خیال‌مان راحت است که اگر خائن در کشور وجود دارد، در طرف دیگر مردان غیوری هستند که در مقابل آنها می‌ایستند و از حق مردم دفاع می‌کنند.
اما وقتی در سریالی، مانند «تمام رخ» دانشمندان و متخصصان جامعه، یا افرادی طمع‌کار نمایش داده می‌شوند یا ساده‌لوح، قطعاً اولین سؤالی که برای مخاطب ایجاد می‌شود، این است که آیا دانشمند متعهد در کشور نداریم؟!
حداقل با شخصیت‌پردازی یک نقش مکمل هم می‌شد تا حدی این سؤال مخاطب را بی‌جواب نگذاشت؛ هر چند بی‌انصافی است اگر قوت فیلمنامه و کارگردانی «تمام رخ» را یادآوری نکنیم، اما یادآوری چنین نکاتی نیز ضروری و حائز اهمیت است. باز هم باید منتظر ماند و دید که در قسمت‌های بعدی سریال چه خواهد گذشت و سرانجام آن به کجا خواهد رسید!