افزایش سن ازدواج، افزایش طلاق، ناامیدی یا کاهش امیدواری زوج‌های جوان نسبت به آینده فرزندانی که به دنیا خواهند آورد. مشکلات ناشی از اقتصاد آسیب‌پذیر کشور، مشکل مسکن، تغییر فرهنگ و نظر والدین به‌ویژه خانم‌های جوان درباره مزیت داشتن[...]
تا زمانی که قوانین منطبق با نیاز مردم تدوین نشود و به مرحله اجرا نرسد، نه تنها شیب کاهش میزان باروری در ایران کندتر نخواهد شد؛ بلکه روندی افزایش خواهد داشت. در این مسیر و برای نوشتن قوانین کارآمد باید عوامل و دلایل این روند را بررسی و پیدا کرد. رئیس انجمن علمی متخصصان زنان نگرانی از آینده، افزایش مشکلات اقتصادی، درآمد ناکافی، نداشتن مسکن و ترس از فرزندان بیشتر را از جمله عوامل بازدارنده فرزندآوری می‌داند. «اعظم‌السادات موسوی» با استناد به گزارش سازمان ملل می‌گوید: «میزان باروری در زنان در سن باروری در سال‌های اخیر به 6/1 رسیده است؛ در حالی که این میزان در سال ۱۳۶۵ حدود 3/91 بوده است.» با بررسی بیشتر در دلایل کاهش میزان باروری آنچه در رأس موارد دیده می‌شود، عبارت است از: افزایش سن ازدواج، افزایش طلاق، ناامیدی یا کاهش امیدواری زوج‌های جوان نسبت به آینده فرزندانی که به دنیا خواهند آورد. مشکلات ناشی از اقتصاد آسیب‌پذیر کشور، مشکل مسکن، تغییر فرهنگ و نظر والدین به‌ویژه خانم‌های جوان درباره مزیت داشتن فرزند بیشتر و همچنین اهمیت یافتن سلامت مادران و رفتن هزینه‌های فرزندآوری به سمت و سوی دیگر همچون انواع اعمال جراحی زیبایی از دیگر مواردی است که می‌توان به آنها اشاره کرد.
فرهنگ و مسئله جمعیت
«علی پژهان» استاد جمعیت‌شناسی با بیان اینکه دلایل اقتصادی تنها دلیل کاهش زاد و ولد نیست، می‌گوید: «احساس بلاتکلیفی مردم نسبت به آینده، به ویژه در زمینه‌های اقتصادی مهم‌ترین عامل در کاهش میزان زاد و ولد است.» وی در ادامه به درستی به یکی دیگر از عوامل کاهش میزان باروری، یعنی تغییر نگرش خانواده‌ها به فرزندآوری اشاره کرده و بیان می‌کند: «محصول مدرنیسم کاهش فرزندآوری و ازدواج نکردن است.» باید گفت، یکی دیگر از عوامل مؤثر در کاهش جمعیت افزایش سن ازدواج است که توجه ویژه به این موضوع و رفع سریع و مؤثر عوامل اقتصادی و فرهنگی ازدواج می‌تواند در افزایش جمعیت تأثیر مثبت داشته باشد. یک جامعه‌شناس با طرح این موضوع که افزایش سن ازدواج سبب کاهش فرزندآوری شده است، می‌گوید: «در گذشته دختران در ۲۰ سالگی ازدواج می‌کردند و حدود ۱۵ تا ۲۰ سال فرصت فرزندآوری داشتند، اما اکنون سن ازدواج به بالای ۲۵ سال رسیده و موجب کاهش زمان فرزندآوری شده است.» یک استاد دانشگاه و کارشناس آینده پژوهی با اشاره به تمایل نداشتن برخی از خانواده‌ها به فرزندآوری می‌گوید: «در صورت انجام ندادن کار فرهنگی در بخش جمعیت، مشوق‌های اقتصادی به تنهایی اثرگذار نخواهد بود؛ باید وارد جامعه شویم و مردم را قانع کنیم.» «مریم اردبیلی» یکی از آسیب‌ها در حوزه تبلیغ فرزندآوری را نشناختن جامعه هدف می‌داند و تأکید می‌کند: «باید متواضعانه مسئله ذهنی مردم درباره تمایل نداشتن به فرزندآوری را درک کنیم.» وی با اشاره به اینکه مسئولان فرهنگی کشور باید قصورات خود درباره تغییرات فرهنگی و کاهش جمعیت را بپذیرند، می‌افزاید: «مطابق با تحقیقات به عمل آمده، تأمین مالی و اقتصادی شرط لازم برای فرزندآوری است، اما قطعاً شرط کافی نیست. آمارها هم نشان می‌دهد، کشورها و خانواده‌های مرفه فرزندان کمی دارند؛ لذا در کنار مؤلفه‌های اقتصادی باید به کار فرهنگی نیز توجه شود.»
پنجره جمعیتی تا ۲۰۲۸ باز است
بر اساس تعاریف جهانی، در صورتی که نسبت جمعیت افراد ۱۵ تا ۶۵ سال به دیگر افراد به بیش از یک و نیم برابر برسد، به این وضعیت باز شدن پنجره جمعیتی می‌گویند. بر این مبنا پنجره جمعیتی ایران که از سال ۲۰۰۰ باز است، در سال ۲۰۲۸ بسته خواهد شد و سپس در سال‌های پس از آن کشورمان را دچار چالش‌های فراوانی، از جنس چالش‌های امروز کشور فرانسه خواهد کرد.
