مبارزه عقلانی

سیاست خارجی دولت اسلامی در خلأ مطرح نمی‌شود و مستقیماً به واقعیت‌های روابط بین‌الملل و مواضع دیگر کشورهای جهان نظر دارد. بنابراین، سنتی یا مدرن بودن محیط خارجی، تأثیرگذاری مقتضیات زمان بر فهم‌ها و اندیشه‌ها و حاکمیت روح کلی اندیشه اسلامی بر سیاست‌گذاری امام(ره) در حوزه سیاست خارجی با رهیافت توجه جدی به قواعد اسلامی، نظیر قاعده نفی سبیل در نحوه تعامل با دیگر کشورها و سازمان‌ها تأثیر بسزایی در طراحی و اجرای سیاست خارجی امام(ره) داشته است. اساساً امام(ره) مبتنی بر تعاریف غربی به هیچ ساحت و حوزه‌ای، از جمله سیاست خارجی نگاه نمی‌کردند؛ بلکه خود مجتهدی اسلام‌شناس بودند که مبتنی بر اندیشه اسلامی، تجربه تاریخی و ضرورت بیشینه‌سازی منافع مردم مسلمان ایران موضوعات مرتبط با سیاست خارجی را بررسی و تصمیم‌گیری می‌کردند. بنابراین، متهم کردن امام(ره) به رفتار رادیکالی و تصمیم‌گیری غیرعقلایی را بیشتر کسانی مطرح می‌کنند که انتظار دارند امام و حتی رهبری امروز بر اساس اصول فردی و جناحی آنها، مبانی دانش‌های سکولار روز و روابط و اصول بین‌الملل غربی و شرقی رفتار کنند؛ این در حالی است که اصول حکمرانی اسلامی و شاخصه‌های رفتاری حاکم اسلامی روشن است و اتفاقاً جایگاه تصمیم‌گیری عقلایی در اسلام فوق‌العاده است. برای نمونه، بدون توجه به ایده تکلیف‌گرایی، درک سیاست خارجی ایران اسلامی، به ویژه در دهه اول ناممکن است. منطق امام، تکلیف‌گرایی و مبارزه با ظلم بود و مبتنی بر این نگاه می‌فرمایند: «ما بنا داریم به تکلیف عمل کنیم. ما مکلفیم که با ظلم مقابله کنیم... ما مکلفیم از طرف خدای تبارک و تعالی که با ظلم مقابله کنیم. با این آدم‌خوارها و با این خون‌خوارها مقابله کنیم.»(صحیفه امام، ج 12، ص 321‌ـ322) از این منظر، اصول سیاست خارجی را که امام خمینی(ره) طراحی کردند، مانند اصل صدور انقلاب، اصل نفی سلطه‌گری و سلطه‌پذیری، دفاع از کیان اسلام و مسلمانان، اصل احترام متقابل و دخالت نکردن در امور یکدیگر، اصل نفی ظلم و حمایت از مظلوم و اصل نه شرقی‌ـ نه غربی را می‌توان از منابع رسمی تصمیم‌گیری در سیاست جمهوری اسلامی ایران به شمار آورد و موفقیت آنها در حوزه عمل سیاسی را امروز به نظاره نشست. در فرآیند تشخیص و اجرایی‌سازی همه این سیاست‌ها و اصول، آنچه در وسط میدان عمل و تصمیم‌گیری است، عقل حاکم یا حاکمان است. بنابراین، این گونه نیست که امام(ره) رادیکالی عمل کرده باشند یا مبتنی بر هوای نفسانی و خارج از دایره تصمیم‌گیری عقلایی در برهه یا برنامه‌ای اقدام کرده باشند که برای کشور یا مردم هزینه‌سازی کند.