میدان‌داری جوانان نخبه ایرانی

دانشگاه‌های اولیه دانشگاه‌هایی بودند که تنها دانش‌آموخته تولید می‌کردند. این دانش‌آموخته‌ها در صنایع مشغول به کار می‌شدند و روزگار می‌گذراندند؛ اما نسل دانشگاه‌های ثانویه در تولید ایده برای بهره‌وری بهتر صنایع بود.
آنها ایده خلق می‌کردند و ایده خود را به صنایع می‌فروختند و این یک پل ارتباطی بین صنعت و متخصصان بود؛ اما زمانی نگذشت که ما شاهد شکل‌گیری نسل سوم از دانشگاه‌ها هستیم؛ دانشگاه‌هایی که ایده می‌سازند، با تکیه بر داشته‌های خود آن را به محصول تبدیل می‌کنند و سطح صنایع را ارتقا می‌بخشند.
این ارتباط حسنه بین صنایع و نخبگان سبب شده است تا در کشاکش بازاریابی و معرفی محصولات نوین در بازارها نخبگان دانشگاهی نقشی پر رنگ داشته باشند؛ اما این داستان در کشور ما تا حدودی امری مغفول‌مانده است. صنایع دوست دارند که خط تولید یا مونتاژ خود را - که معمولاً داخلی نیست - بخرند و شروع به تولید کنند. در این میان، نقش نخبگان دانشگاهی کم رنگ بوده است. شاید همین نقش کم رنگ یکی از عواملی باشد که برخی نخبگان ایرانی برای ایده‌پردازی و محصول‌سازی از ایده خود راه مهاجرت را برمی‌گزینند.
سیاه‌نمایی‌ها پیرامون مهاجرت نخبگان در جامعه ما بسیار است. برخلاف این سیاه‌نمایی‌ها، بررسی‌ها نشان می‌دهد، بر اساس آخرین آمارها، ایران در جمع کشورهایی که با بیشترین میزان پدیده خروج نیروی انسانی مواجه هستند، جای ندارد.
برای نمونه، براساس پژوهشی که از سال ۲۰۰۷ تا ۲۰۲۱ و براساس شاخص مهاجرفرستی بین ۱۷۳ کشور جهان صورت پذیرفته است، ایران با ضریب 30/5 در سطح متوسط مهاجرفرستی و در رتبه ۹۶ قرار دارد؛ اما همین موضوع نیز برای کشور امری مورد پذیرش نیست. در اینجا این سؤال پدید می‌آید که برای استفاده بهتر از ظرفیت نخبگان داخلی چه کار باید کرد؟
آنچه می‌تواند موجب جلوگیری از خروج نخبگان و استفاده از ظرفیت آنها شود، تسهیل ارتباط بین صنایع و دانشگاه و تبدیل ایده نخبگان از کاغذ به محصول نهایی است. برخلاف نگاه صنایع که دوست دارند خط تولید بخرند و محصول نهایی را به بازار عرضه کنند، صنایع دفاعی و مجموعه‌های نظامی ما در تنگنای تحریم‌ها و فروش خط تولید و خرید محصولات خارجی قرار داشته‌اند.
همین امر سبب شده است که از دفاع مقدس تا به امروز صنایع دفاعی ما به سطح دانشگاه‌ها رفته و حلقه واسط بین ایده نخبگان ایرانی و محصولات دفاعی باشند.
بنا به گفته دریادار تنگسیری، میانگین سنی نخبگان سازنده شناور هایتک شهید سلیمانی زیر 30 سال بوده است. در موشک هایپرسونیک فتاح نیز همین امر صادق است و این موشک خارق‌العاده محصول همکاری نخبگان جوان ایرانی با صنایع دفاعی است.
امروز صنایع دفاعی و نظامی ما توانسته است با استفاده از ظرفیت نخبگان و متخصصان ایران سامانه‌های دفاعی فوق پیشرفته بسازد، ماهواره‌بر تولید کند و ماهواره در سطح فضا قرار دهد، شناورهای پیشرفته‌ای مانند دنا، جماران، شهید سلیمانی و شهید ناظری تولید کند و ابرقدرت بودن آمریکایی‌ها در عرصه دنیا را به چالش بکشد. موضوعی که هر چند نیک است؛ اما نباید در سطح صنایع دفاعی بماند و باید در دیگر صنایع دیگر نیز تکثیر یابد و ادامه پیدا کند.