اعتصاب اصحاب مطبوعات

رژیم استبدادی پهلوی به روش‌های گوناگونی تلاش کرد تا در مسیر مبارزات ملت ایران برای دستیابی به آزادی، سنگ‌اندازی کند. رژیم پهلوی در کنار سرکوب نظامی که در شش ماه مانده به پیروزی انقلاب اوج گرفت، در عرصه‌های دیگر نیز شگردهایی را به کار برد.
با اوج گرفتن انقلاب اسلامی پس از 17 شهریور ماه 1357 بود که مسئله سقوط رژیم پهلوی خیلی بیش از گذشته احساس شد. رژیم برای جلوگیری از سقوط، دستورالعمل‌های جدیدی را طراحی کرد که از جمله آنان کنترل شدید مطبوعات و جلوگیری از انتشار اخبار انقلاب بود! در این وضعیت، افسران نظامی در هیئت تحریریه روزنامه‌ها حاضر شدند تا مستقیم مسئولیت سانسور مطبوعات را برعهده بگیرند. این اقدام موجب شد تا کارکنان انقلابی مطبوعات کشور اعم از اطلاعات، کیهان، آیندگان و پیغام امروز، اعتصاب گسترده خود را برای مقابله با سانسور، تقاضای آزادی و امنیت روزنامه‌نگاران و همراهی با نهضت اسلامی ملت آغاز کنند. اعتصابی که در طول یک سده گذشته از عمر مطبوعات کشور بی‌سابقه بود. این اعتصاب از 19 تا 22 مهر ماه به طول انجامید و پس از تعهد دولت مبنی بر عدم سانسور مطبوعات و برداشتن فشار از روی مطبوعات در روز 23 مهر لغو شد.
دومین اعتصاب اما از 15 آبان، فردای انتخاب ارتشبد ازهاری به نخست‌وزیری و در اعتراض به آن آغاز شد و به مدت دو ماه تا 16 دی ماه به طول انجامید که از آن با عنوان طولانی‌ترین اعتصاب مطبوعاتی در تاریخ جهان یاد می‌کنند. دولت ازهاری در داخل کشور آنقدر در فشار بن‌بست سیاسی و اجتماعی قرار داشت که از بار اضافی و روانی انتشار آزادانه خبرها می‌هراسید و آن را تحمل‌پذیر نمی‌دانست، به ویژه که بیشتر روزنامه‌نگاران از نقطه‌نظر افکار شخصی به انقلاب پیوسته بودند. در نتیجه در طول دولت ارتشبد، هیچ گونه تماسی با سندیکا برای فراهم آوردن موجبات انتشار مجدد بر‌قرار نشد. کارکنان مطبوعات نیز به طور طبیعی و پس از کامیابی در اعتصاب اول و کسب تضمین آزادی قلم، نمی‌توانستند زیر بار مجدد سانسور بروند و از خواسته‌های آزادی‌خواهانه خود کوتاه بیایند. مدیران و صاحبان مطبوعات بیشتر در فکر فرار و جان به در بردن از مهلکه بودند. تظاهرات و اعتصاب‌های مردمی کلیه امور اقتصادی و مالی را راکد کرده و منابع درآمد روزنامه‌ها و مجلات را از میان برده بود.
«فیروز گوران» از اعضای شورای نویسندگان روزنامه «آیندگان» و عضو برجسته سندیکای نویسندگان و خبرنگاران مطبوعات‌ـ که در آغاز اعتصاب دوم مطبوعات، در آستانه انقلاب، مدتی را نیز در بازداشت گذراندـ در این باره می‌گوید: «من تصورم این بود که در یک پروسه دست کم سه روزه و حداکثر ۱۰ روزه، این اعتصاب پایان می‌یابد و ما می‌توانیم مثل اعتصاب اول خیلی زود به نتیجه برسیم. هرگز تصور نمی‌کردیم که چهار، پنج روز بیشتر ادامه پیدا کند؛ اما برخلاف تصور ما خیلی بیشتر شد. به شخصه از روز هشتم با خودم می گفتم «چه باید کرد؟ این ماجرا آخر چه خواهد شد؟» اما به طور مستقیم و غیرمستقیم خود را قانع کردیم که نظامیان، دولت را در اختیار دارند و مادامی که نظامیان هستند، ما اعتصاب را ادامه می‌دهیم و با این توجیه، خود را دلخوش می‌کردیم.»
با سقوط ازهاری و روی کار آمدن بختیار بود که دو جلسه با حضور نخست‌وزیر و اصحاب مطبوعات برگزار شد و با وعده‌هایی که وی برای حفظ آزادی مطبوعات و پرهیز از سانسور داد، تصمیم بر آن شد که در صورت اعلام نظر و موافقت رهبر انقلاب، اعتصاب شکسته شود. موضوع به امام(ره) اطلاع داده شد و ایشان از پاریس نوشتند: «بسمه تعالی/ از اعتصاب‌کنندگان محترم مطبوعات که زیر بار سانسور دیکتاتوری نرفتند، تشکر می‏کنم. و اکنون که دولت غیرقانونی جدید مدعی برداشتن سانسور است، آقایان به کار ادامه دهند و از اعتصاب بیرون آیند تا تکلیف ملت با دولت غیرقانونی معلوم شود. مقتضی است سایر اعتصاب‌کنندگان محترم به اعتصاب خود ادامه دهند، که امید است پیروزی نزدیک باشد، ان‌شاء‌الله تعالی./ روح‌الله الموسوی‌الخمینی»
فردای آن روز روزنامه کیهان با این تیتر منتشر شد: «به فرمان امام خمینی اعتصاب مطبوعات پایان یافت» و روزنامه‌ها پس از دو ماه تعطیلی برای کمک به حرکت قطار انقلاب وارد میدان شدند. در همین ایام حضرت امام(ره) با پرسش‌های متعددی درباره مطبوعات مواجه است. برای نمونه، نویسنده روزنامه اطلاعات از ایشان می‌پرسد: «در حکومت عدل اسلامی آزادی مطبوعات تا چه حد است؟» که پاسخ می‌شنود: «اسلام دین آزادی و آزادگی است و بدیهی است مطبوعات اسلامی نیز مطبوعات آزادی خواهند بود. سعی کنید وقتی انقلاب ملت ما یک انقلاب اسلامی است، روزنامه شما نیز آینه‏ای باشد که این انقلاب را بازگو کند؛ بنابراین تمام تلاش شما باید متوجه تنویر افکار ملت از راه بیان کردن واقعیات اسلام و انقلاب ملت ایران باشد.» حضرت امام(ره) در نشستی دیگر در پاسخ به پرسش خبرنگار آمریکایی مجله تایم‏ که می‌پرسد: «آیا حضرت آیت‌الله نظری راجع به آزادی مطبوعات تحت حکومت اسلامی دارند؟ آیا مطبوعات پس از رفتن شاه آزاد خواهند بود که عقاید خود را ابراز دارند؟» پاسخ می‌دهد: «همه مطبوعات آزادند مگر اینکه مقالات مضر به حال کشور باشد.»