تشخیص تکلیف و ایستادگی

قهرمانان اسلامی و ملی از ویژگی‌ها و مختصات روحی و فکری خاصی برخوردارند و به سبب همین تمایزات است که می‌توانند نقش ویژه‌ای را در مناسبات اجتماعی و تاریخی ایفا کنند. یکی از این تمایزات و ویژگی‌هایی که با مرور در احوالات و اقدامات مرحوم «سیدعبدالحسین لاری» قابل استنباط است، قدرت تشخیص به موقع تکلیف و ایستادگی بر آن است. در جای جای اقدامات و فعالیت‌های آیت‌الله لاری از آغاز مبارزه‌اش به ویژه در استبداد صغیر تا انتهای آن می‌توان ردّی از این مختصات محکم روحی پیدا کرد. حوزه نفوذ سیدلاری در زمان مبارزه به سراسر جنوب ایران گسترش یافته و شهر لار را به یکی از چهار مرکز بزرگ مشروطه‌خواهی و مبارزه با استبداد محمدعلی‌شاه قاجار تبدیل کرده بود. طبیعتاً، این موضوع برای مستبدان قابل تحمل نبود و نتیجه آن، حمله ائتلاف آنها با نیروی زیاد به لار و تصرف این شهر بود. سید لاری که از این مهلکه جان سالم به در برده بود، درصدد گرفتن انتقام از مستبدان برآمد و تلاش کرد به اتفاق صولت‌الدوله قشقایی شیراز را تصرف کند. در حالی که سید و یارانش برای حمله به این شهر آماده می‌شدند، تهران به دست نیروهای مشروطه‌خواه فتح شد و مجلس ملی شکل گرفته محمدعلی شاه را از سلطنت خلع و فرزندش احمدشاه را به جانشینی او تعیین کرد. پیروزی مشروطه‌خواهان و برکناری شاه قاجار خوشحالی آیت‌الله لاری و یارانش را به دنبال آورد؛ اما در حالی که همگان تصور می‌کردند مشروطه‌خواهان مرکز به پاس خدمات سید در مبارزه با مستبدان از وی قدردانی خواهند کرد و با همکاری ایشان درصدد حذف کامل مستبدان از صحنه سیاسی ایران برخواهند آمد، اختلاف بین سردار اسعد بختیاری که به وزارت داخله منصوب شده بود، با صولت‌الدوله قشقایی و ارتباط خوب صولت‌الدوله با آیت‌الله لاری باعث شد كه فاتحان تهران نه تنها از قوام‌الملک، دوست و یار همیشگی محمدعلی شاه حمایت کنند؛ بلکه در اقدامی عجیب درصدد حمله به لار و قلع و قمع سید و نیروهایش برآیند. این در حالی بود که آیت‌الله لاری از بدو ظهور نهضت مشروطه، اقدامات و فعالیت‌های زیادی علیه ستم و استبداد شاه قاجار انجام داده و نبردهایی سخت علیه آنها در بخش‌های جنوبی كشور آغاز کرده بود. این اقدام فاتحان تهران، دلسردی و در نتیجه تضعیف سید و مشروطه‌خواهان فارس را در پی داشت. مقارن با همین زمان کشف نفت در خوزستان که از مناطق قشلاقی ایل بختیاری به شمار می‌آمد، انگلیسی‌ها را به بختیاری‌ها نزدیک‌تر کرد افزون بر این، تلاش‌های مخالفان آیت‌الله لاری در راستای ایجاد اختلاف و تفرقه در بین نیروها و یاران نزدیک ایشان در آستانه جنگ جهانی اول، ضربه سختی بر اقتدار سیاسی و نظامی سید وارد کرد. آیت‌الله لاری در این شرایط سخت نه تنها بار دیگر در حمایت از مشروطه‌خواهان به قیام مسلحانه دست زد؛ بلکه پرداخت مالیات به حکومت جدید را مانند زمان محمدعلی‌شاه مخالف اسلام دانست و مردم را به مبارزه علیه حکومت مرکزی و انگلیس تشویق کرد. با وجود این، در حالی که بخش زیادی از مردم جنوب همچنان از ایشان حمایت می‌کردند، نتوانست در برابر نیروهای حبیب‌الله قوام‌الملک که از سوی انگلیسی‌ها، دولت مرکزی و حکومت فارس حمایت می‌شد، مقاومت کند.