نفس مطمئنه

در آیه ۷۲ سوره مبارکه توبه، خداوند به مؤمنان و مؤمنات وعده باغ و بهشت جاودان و همیشگی را داده که به برکت ایمان‌شان به آنها ارزانی می‌کند. در این آیه به نعمت اکبر که مقام رضوان الهی است، اشاره شده است؛ یعنی نعمت بهشت و بهره‌مند شدن از نعمات بهشتی یک طرف و رسیدن به مقام رضوان الهی طرف دیگر. پس رسیدن به این مقام از هر پاداش و نعمتی که خداوند به عبادش می‌دهد بزرگ‌تر، بالاتر، بهتر و دارای اهمیت بیشتر است. در آیه ۲۷ سوره فجر چهار دستورالعمل برای رسیدن به امر کمال عظیم، یعنی در زمره عباد خاص خدا قرار گرفتن و دخول در جنت و بهره بردن از نعمات الهی بیان شده که انسان باید عملا نسبت به این دستورالعمل اقدام کند. 
دستورالعمل یک: اطمینان و توکل به خدا؛ تحت تکفل خدا قرار گرفتن شرطی دارد که آن بندگی خداست. انجام و ارتکاب فرایض و اجتناب از نواهی. اگر کسی در وادی بندگی خدا قرار گرفت، خدا در نزد او بزرگ و غیر خدا بی‌مقدار می‌شود.
دستورالعمل دوم: ارْجِعِي إِلى‌ رَبِّكِ است. ما یک سیری داریم که مبدأ آن تولد و مقصد قبر و قیامت است. من الله، الی الله. إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ؛ در این سیر انسان‌ها در دو گاه و زمان، خدا را از یاد برده و فراموش می‌کنند. یک در خوشی و دو در ناخوشی و غم و اندوه فراموش می‌کنند در خانه خدا بیایند و بگویند یا الله. در تمام امور پیاله گدایی را بیاورید در خانه خدا. «الهی و ربی من لی غیرک.»
دستورالعمل سوم: راضی بودن از خدا. در گرفتاری‌ها به جزع و فزع نیفتیم. با ذکرالله قلب آرام می‌گیرد.
دستورالعمل چهارم: رسیدن به جایگاهی که خدا هم از انسان راضی باشد.
بحث پیرامون حضرت زینب(س) و نفس مطمئنه است. نفس مطمئنه یعنی چه؟ علمای علم اخلاق این‌گونه تعریف می‌کنند. نفسی که عقل و ایمان در آن به‌ قدری قوی و قدرتمند و نیرومند می‌شود که غرایز نفسانی مباح نیز در برابر آن توانایی ندارد؛ یعنی بالاترین مرحله تزکیّه و تهذیب. در بدترین، سخت‌ترین و بحرانی‌ترین شرایط، نفس مطمئنه اجازه نمی‌دهد و نمی‌گذارد عواطف و احساسات بر او غلبه پیدا کند. در طول تاریخ کسی مثل زینب(س) مصیبت کشیده باشد سراغ داریم؟ یک کلمه شکوه از این بزرگوار سراغ دارید؟ کربلا در کربلا می‌ماند اگر زینب(س) نبود. تمام کربلا و وقایع آن به برکت زینب و تحت اشراف امام سجاد(ع) بخشی از شأن تاریخی این عقیله است. در جامعه خطبه ایراد کرد و این زن که این همه داغ دیده، تحت اشراف امام و با رسیدن به این مقام نفس مطمئنه، طوری عمل کرد که ظرف زمانی چهل روز، یزید را به ذلّت انداخت و در طول سه سال باعث سقوط حکومت او شد... .