پیروزی انقلاب شكوهمند اسلامی در بهمن 1357 و به‌دنبال آن استقرار نظام جمهوری اسلامی به‌جای نظام ستمشاهی پهلوی، تغییر و تحول بنیادینی را در عرصه‌های گوناگون اجتماعی به وجود آورد؛ چراكه تحول در یک نظام سیاسی و اجتماعی از طریق تحول در سه مؤلفه ایده، بنیادها و ساختارها و کارگزاران تحقق می‌یابد و باید نقش ویژه‌ای برای بنیادها و ساختارها قائل شد. موضوع «فرهنگ» در میان دیگر موضوعات ساختاری و بنیادی از جایگاه ویژه و پایگاه ممتازی برخوردار بوده است؛ به گونه‌ای كه تصور تغییر در نظام بدون تغییر در فرهنگ حاكم بر آن، تصوری ناموجه است. این موضوع به دلیل ویژگی پیشرانی مقوله فرهنگ است که عملاً به مثابه موتور محرک جامعه عمل می‌کند و در جامعه‌پذیری و تربیت عناصر انسانی جامعه ـ که همان کارگزاران نظام سیاسی به شمار می‌آیند ـ نقشی بی‌بدیل و غیرقابل جایگزین دارد. تدبیر و تأكید رهبر كبیر انقلاب و مقام معظم رهبری بر استمرار وجود نهادی كه به‌طور دائم و به‌صورت مستمر و فعال موضوع فرهنگ و علم را طراحی و برنامه‌ریزی كند، از اهمیت راهبردى این نهاد حكایت دارد. تدبیرى كه موجب شده است حجم زیادی از كاركردها در حوزه علم و فرهنگ و آنچه مبنای عمل در حوزه علم، آموزش، تحقیق و پژوهش قرار می‌گیرد، براساس مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی باشد.
یکی دیگر از مخاطبان فرمان جهاد تبیین مربوط به اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی است که با توجه به مسئولیت‌ها و جایگاه ویژه‌ای که دارند، باید در امر جهاد تبیین در عرصه‌های مختلفی که برای‌شان تعیین وظایف شده باید انتظارات را به سرانجام برسانند. رهبر معظم انقلاب در این باره فرمودند: «فلسفه وجودی شورای عالی انقلاب فرهنگی، فهم و تبیین و تثبیت ماهیت فرهنگی انقلاب اسلامی و بازآرایی مداوم جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی و پایش پیشرفت‌های فرهنگی کشور متناسب با ظرفیت‌ها و شایستگی‌های عظیم ایران اسلامی و انقلابی است.»
مدیریت راهبردی چالش‌های این حوزه با «استفاده کامل و کارآمد و هم‌افزا از همه فرصت‌ها و ظرفیت‌ها» و نیز «مهار تهدیدها و آسیب‌ها با نگاه حکیمانه و معقول» و «مواجهه هوشمندانه با معارضات مهاجمان و ستیزه‌گران» از جمله تکالیف اصلی این شوراست. عرصه‌های کلیدی و اساسی همچون تولید علم، سبک زندگی، آموزش و پژوهش، فرهنگ عمومی، مهندسی فرهنگی و حوزه‌های مهمی هستند که ساماندهی آن در جمهوری اسلامی به شورای عالی انقلاب فرهنگی سپرده شده است. التزام شورای عالی انقلاب فرهنگی به نام و عنوان خود، شرط موفقیتش در مأموریت‌های خطیری است که بر عهده آن گذاشته شده است.
