«انتخابات» در نظام مردمسالاری دینی کارکردها و کارویژههای ممتازی دارد که اهمیت انتخابات و ضرورت توجه به آن را بیش از پیش آشکار میکند. نظام اسلامی به تمامی انتخاباتها به مثابه فرصتی برای تقویت ارکان نظام مردمسالاری اسلامی نگاه کرده و خواهان آن است که انتخابات به شایستهترین حالت برگزار شود. اهم کارویژههای انتخابات به این شرح است:
انتخابات عالیترین مظهر حضور مردم در عرصه سیاسی و مهمترین مجرای تحقق حاکمیت مردم است. نظامهای مردمسالار، نظام حاکمیت مردم بر سرنوشت خویش، نظام داشتن حکومتی برخاسته از مردم و پاسخگو در برابر مردم است.
انتخابات فرصتی است برای مردم که نظر خودشان را نسبت به شیوه حکومت و مدیریت یک دولت ابراز کنند و اگر نارضایتی از آن داشته باشند، کسی یا گروهی دیگر را که صالحتر و با کفایتتر میشناسند، جایگزین کنند. بدین وسیله سیستم سیاسی رو به اصلاح و بهبودی و تکامل تدریجی پیش میرود.
یکی از مهمترین کارکردهای انتخابات، قاعدهمند کردن انتقال قدرت سیاسی از گروهی به گروه دیگر است. فقدان قاعدهای برای انتقال و توزیع قدرت سیاسی و مسئولیت اداره جامعه، مصائب سیاسی گوناگونی به دنبال میآورد. ایمان به وجود و کارکرد انتخابات به گروههایی که برای تصاحب قدرت سیاسی رقابت میکنند، تضمین میدهد که بهترین راه و شیوه کسب قدرت، حضور در انتخابات است. کسب قدرت از راه انتخابات ضمن دارا بودن مشروعیت لازم از سوی مردم، مسالمتآمیزترین شیوه در رسیدن به اریکه قدرت است.
انتخابات زمینههای لازم برای چرخش نخبگان و دگرگونی در بخشهایی از گروه حاکمه را به طور مستمر فراهم میکند. در یک نظام مردمسالار قدرت در چرخش است و به طور مداوم دست به دست میگردد و هیچ کس برای همیشه از دستیابی به قدرت محروم نمیشود.
برگزاری انتخابات مشارکتآمیز و رقابتی، احساس مسئولیت نظام در مقابل خواستهای جامعه را افزایش میدهد. انتخابات موجب افزایش احساس مسئولیت حاکمان در مقابل خواستهای جامعه میشود.
سازماندهی انتخابات واقعی با افزایش مشارکت و گسترش رقابت سیاسی بین گروههای گوناگون سیاسی- اجتماعی، بستری مناسب برای رقابت تشکلهای موجود در جامعه به وجود میآورد و حتی شرایط و زمینههای لازم برای ظهور گروههای جدید سیاسی اجتماعی فراهم میشود.
بر این اساس، انتخابات به عنوان عرصه مبارزه در رقابت گروهها با بسط علایق سیاسی در بین آحاد مردم، میتواند آنها را با حقوق سیاسی خودشان آشنا کرده و باور شهروندان را به رعایت ارزشهای مردمسالارانه تقویت کند و از طرف دیگر رقابت مسالمتآمیز بین گروههای سیاسی را برای تصاحب قدرت نهادینه کرده و موجب تقویت آنها شود.